О. Р о з щ о в, С. O f a e b, М. М а Х м у д о в, Б. А д и з о в

рида ш аклланадиган косила, ширкат фаолиятдир.
Уцитиш — к о л л ек ти в суб ъектн ин г ф ао л и яти . З е р о , бу ту­
ш унча уцитиш б и л ан маш рул к и ш и л а р н и н г б а р ч а с и г а нисба- 
тан и ш л ати л ад и .
У ц и ш  — кол л ек тив субъектн ин г ф аол и яти . 
У ме^натни н г 
иж ти м ои й т а ^ с и м л а н и ш и д а ё ш л а р зи м м а с и га ю к л а т и л г а н и ж - 
ти моий ишдир.
Т а ъ л и м н и н г с а м а р а д о р л и г и — т а ъ л и м ж а р а ё н и д а
1
$ й и л г а н
м а ^ с а д б и л ан э р и ш и л ган н а т и ж а ур т а с и д а г и таф о в у т. К$йил- 
ган м а ^ с а д б и л ан э р и ш и л га н н а т и ж а ур т а с и д а г и ф а р ц ^ а н ч а
ка м б улса ёки, б о ш ц ач а ай т га н д а , э р и ш и л ган н а т и ж а ц уйи лган
мак;садга ц ан ча я ^ и н л а ш с а , т а ъ л и м ш унча с а м а р а д о р с а н а л а д и .
3. ТАЪЛИ М ТЕХ Н О Л О ГИ Я С И Н И Н Г УМУМИЙ 
ТУЗИ Л
иш и
Т а ъ л и м технологияси ^ а т о р ю ту ц ла р и б и л ан б и р г а ай ри м
к а м ч и л и к л а р д а н з?ам холи эмас. Т аъ ли м н и нг, асоран, х о т и р а г а
м у л ж а л л а н г а н л и г и , янги и н ф о р м а ц и я л а р н и у р г а н и ш д а т а ф а к ­
кур х;одисалари, б о л а л а р билиш ининг ички х у су с и я тл ар и (мо- 
т и в л а р , э м о ц и я л а р ) н и ^и собга олм ас л и к , эсга ту ш и р и ш ф аол и - 
я ти га к у п р о ^ эъти бор бериш ва ш у к а б и л а р т а ъ л и м техноло-
8

---

гиясининг за и ф том он лари з^исобланади. 
Т у л а^ о н л и
т аъ л и м
техн ологияси да бу ка м ч и л и к л а р б а р т а р а ф цилиниши лозим.
Т а ъ л и м технологиясининг асосий м а ^ с а д и у^Ув предм етла- 
рини т у л и ^ у з л а ш г и Рйш га мос ке л а д и ган т а ъ л и м лойи^асини 
яратиш ди р. Б у н д а й л о й и ^а ^озирги зам он психологияси, 
ди- 
д а к т и к а с и ва педагогии ам ал иётин и нг асосий 
ва илгор 
гоя- 
л а р и г а т а я н г а н ^ол д аги н а яра ти л а ди .
Т аъ ли м технологиясининг психологик асосн
Т а ъ ли м ж а р а ё н и д а м а ъ л у м о т 
мазмунини 
узл аш ти ри ш н и
^уйидаги ч изм а воситасида та с в и р л а ш мумкин.
1-чизма. Узлаш тириш ж араёни модели:
1—инсоният томонидан тупланган ижтимоий таж ри б а; 
2— 
\уцитувчи Уз ихтисоси буйича урганган билимлар; 3— у ёки 
бу укув предмети буйича уцувчи узлаш тирадиган маълум от 
мазмуни; 4—таълим ло йщ асин и тайёрлаш ж араёни; 5—ло- 
йиха асосида ^китувчи ва укувчининг 
узар о
таъсири; 6— 
У^увчи ф аолияти.
Т аб и ат, ж а м и я т ва т а ф а к к у р ^ о д и с а л а р и га оид 
инсоният 
томонидан т у п л ан га н б и л и м л ар к а тта д о и р а д а ( I ) ,  к а т т а д о й ­
р а ичидаги кичик д ойра у^итувчи уз ихтисоси (мае. тилшунос- 
л и к ёки м а т е м а т и к а ) буйича ур г ан ган б и л и м л ар ^ а й д этил ад и
(2 ) . Энг кичик д о и р а д а (3 ) у ёки бу у^ув 
предмети 
буйича 
уцувчи урган и ш и лозим б улган м а ъ л у м о т м азм ун и чегарал ан- 
ган. Уцувчи у з л а ш т и р а д и г а н
б и л и м л а р г а
педагогик 
ишлов 
бериш ж а р а ё н и 4 -с тр ел к ад а курсати лади . Т а й ё р л а н га н д и д ак ти к
л ойи ^а воситасида у^итувчи ва укувчининг у зар о таъ си ри ту- 
г а р а к билан ц ай д этилди (5 ) .  У заро таъ си р таъ л и м н и н г и ж т и ­
моий институт си ф ати д а ш а к л л ан и ш и , х а р а к а т г а туШиши, ам ал
^и л и ш и га олиб ке ла д и . У за р о таъ си р н и н г н а т и ж а с и
у л ар о ^ , 
б о л а л а р д а уцув п р ед м етл ар и га оид б ил и м лар, к у н и к м а -м а л а - 
к а л а р , иж одий 
ф а о л и я т
т а ж р и б а с и , 
м у н о с а б а т ла р
та р к и б
топади. Б у таъ л и м н и н г н ати ж ас и д и р (6).
Т аъ ли м н и н г н а т и ж а с и доимо суб ъекти в ва и нд и ви д уал ха- 
рак терга эга. Т у л г о ^ д ард и н и кузи ёриётган. она чекканидек, 
узл аш ти р и ш азоби-ю ц увончларини б о л а тортади. Худди ан а 
ш у ерд а т а ъ л и м технологияси «и ш лай бошлайди». П сихологик 
ж и ^ а т д а н пухта ас осл ан ган т а ъ л и м технологияси т а ъ л и м на-
9

---

т и ж ас и н и ц аб у л ^и л и н ган э тал о н д а р а ж а с и г а ку т а р и ш о м и л и - 
га ай л а н а д и . Б у е р д а П ре зи д ен ти м и зн и н г цуйидаги 
ф йкрини 
ке л ти р ам и з: « Б и з йигит ва ц изл арни н г м а ъ л у м о тл и киши учун 
з а р у р б улга н б а р ч а б и л и м л ар н и э г а л л а й
о л и ш л ар и га, 
янги 
ш а р о и т л а р г а тез ва м а ш а а д а т л а р с и з м о с л а ш и ш л а р и г а имкон 
бери ш и м и з керак:». У ^увчининг ички 
ол ам и — 
э м оц и я ла ри , 
м отивлари, ^и с-туй гулари , интилиш ва ^и зи ц и ш л ар и га т аъ си р
цила о л а д и га н д и д а к т и к л ойи ^а т а ъ л и м са м ар а д о р л и ги н и , би- 
нобарин, н а ти ж ас и н и ош и ри ш га олиб келади.
Т а ъ л и м н а т и ж а с и и нди ви дуалдир. Яъни а м а л г а ош и ри ла- 
д иган д и д а к т и к л ойи ^а ва у бил ан и ш л аш ж а р а ё н и д а цулла- 
н ил ади ган т а ъ л и м технологияси ^ ан ч а 
м у к а м м а л
булмасин, 
уц увч и лар э р и ш а д и га н н а т и ж а и ндивидуал булиб ^о л ав ер а д и . 
Н егаки , ^ а р бир у^увчининг реа л билиш имконият'и, узл аш ти- 
риш темпи, тем перам енти , ички олам и (.^ис-туйрулари) м а в ж у д . 
Б о л а н и н г и нди ви дуал х у су с и я тл ар и г а м о с л а ш а ол ад и га н (эги- 
л у в ч ан ) т а ъ л и м технблогияси тулацон'ли т а к т и к а б ула олади. 
Би р ук[увчи м а в зу буйича и н ф о р м а ц и я л а р н и
урган и б
олди, 
иккинчиси эса у л ар н и н г бир .цисмини урган и ш га улгурди, деб 
т а с а в в у р дилинг. Б у н д а й ^ о л а т д а ийки у^увчига ^ а м бир хил 
т а к т и к а б и л ан ё н д а ш а д и г а н технология сариц ч а ^ а г а ^ам ар- 
зи м а й цолади. Х,ар ц ан д а й в а з и я т д а синф ж а м о а с и г а в а ало- 
^ и д а олинган уцувчига й ун ал ган т а ъ л и м т е х н о л о г и е й сама- 
р а л и ^ и соб л ан ад и. У з-узидан кури н адики, т аъ л и м н и индиви- 
д у а л л а ш т и р и ш , т а б а ц а л а ш т и р и ш г а э ^ т и ё ж туги лади . 
Д е м а к , 
т а ъ л и м н и доимий м у в о ф и ^ л аш ти р и б туриш т а ъ л и м технология- 
сининг етакчи принципи с а н а л а д и .
У зл а ш т и р и ш психологик ж и ^ а т д а н ута м у р а к к а б " ж а р а ё н - 
дир. У т а р к и б а н эм оц и я ва м отивларни, и дрок ва тас ав вурн и , 
хоти ра в а т а ф а к к у р ^ о д и сал ар и н и узи га ^ а м р а б олади. У з л а ш ­
ти риш ж а р а ё н и д а г и ру^ий ^ о л а т л а р н и баён этиш га оид цатор 
ко н ц еп ц и ял а р м а в ж у д : бихивиоризм н а зар и яс и
(ра р б а т 
ва 
ж а в о б ц а й т а р и ш ); ассоц иатив н а з а р и я (а н а л и з ва синтез ^и- 
л и ш ) ; и нтериори зац и я (ф а оли я тн и бос^ичм а-бос^ич ш а к л л а н - 
т и р и ш ). Ш у к о н ц е п ц и я л а р га оид илрор г о я л а р т а ъ л и м техно- 
л огияси н ин г психологик асоси са н а л а д и . Ш у б и л ан бирга, маъ- 
л ум от мазм ун ин и т у л и ^ у зл а ш т и р и ш в а т а ъ л и м д а ю^ори на- 
т и ж а л а р г а (н а т и ж а э т а л о н д а н паст б у л ^ а с л и ги н и ун у тм ас л и к 
к е р а к ) э р и ш и ш уцувчининг уз ф а о л и я т и г а богли^, 
д еган те- 
зи сга т а я н а м и з . Ф а о л и я т моти вларин и ан гл аш , уцув ф аоли я- 
тини у ^ у в м а т е р и а л л а р и н и у зл а ш т и р и ш га йунадтириш , ета р л и
м а ш ц цилиш, б и л и м л ар н и
турли 
ш а р о и т л а р д а
р а н г-б а р а н г 
у ^ у в ^ о л а т л а р и г а та т б и ц этиш э тал о н д а р а ж а с и д а
у зл аш тд - 
ри ш га ол иб келади.