O. S. Rayimjonova M. G. Tillaboyev sh. U. Ergashev

 
 

---

4 
I BOB. ANALOG VA RAQAMLI SIGNALLAR. 
1.1.Raqamli texnikaning asosiy prinsipi. 
Kirish. Zamonaviy odam signallarning tabiati haqida o'ylamaydi, lekin biz 
analog va raqamli eshittirishlar o'rtasidagi farq haqida tez-tez o'ylaymiz. Analog 
texnologiyalar o‘tmishda qolib ketgan va tez orada butunlay raqamli texnologiyalar 
bilan almashtiriladi, deb ishoniladi. Yangi tendentsiyalar uchun nimani rad 
etishimizni bilishga arziydi. 
Vazifasi turli xil signallar, xususan, raqamli va analog signallar bilan 
tanishishdir. Shuningdek, zamonaviy dunyoda signallarni uzatish usullari. 
Maqsadi raqamli va analog signallarni taqqoslashdir. Ularning afzalliklari va 
kamchiliklarini aniqlashdan iborat. 
Analog va raqamli signal 
Signal (axborot va aloqa nazariyasida) aloqa tizimidagi xabarlarni uzatish 
uchun ishlatiladigan moddiy axborot tashuvchisi. Signal hosil bo‘lishi mumkin, 
ammo qabul qiluvchi tomonidan qabul qilinishi uchun mo'ljallangan xabardan farqli 
o‘laroq, uni qabul qilish shart emas, aks holda u xabar emas. Signal har qanday 
jismoniy jarayon bo'lishi mumkin, uning parametrlari uzatilgan xabarga muvofiq 
o‘zgartiriladi (yoki topiladi).
Signal parametrlarini tavsiflovchi funktsiyaga bog'liq: 
1. uzluksiz funktsiya bilan tavsiflangan uzluksiz (analog); 
2. daraja bo'yicha kvantlangan diskret signallar (raqamli); 
3. vaqtning ma'lum nuqtalarida olingan namunalar funktsiyasi bilan 
tavsiflangan diskret; 
4. daraja bo‘yicha kvantlangan.
Raqamli signal-diskret (raqamli) qiymatlar ketma-ketligi sifatida ifodalanishi 
mumkin bo‘lgan signal. Hozirgi kunda ikkilik raqamli signallar kodlash qulayligi va 
ikkilik elektronikada foydalanish tufayli eng keng tarqalgan. Raqamli signalni 
analog kanallar orqali uzatish uchun turli xil modulyatsiya turlari qo‘llaniladi. 

---

5 
Zamonaviy aloqa tizimlarida uning ustunligini aniqlagan raqamli signalning 
muhim xususiyati uning o'rni ichida to‘liq tiklanish qobiliyatidir. Takrorlagichga
ozgina shovqin bilan signal kelganda, u raqamli shaklga o‘tkaziladi va takrorlagich 
signalni qayta hosil qiladi va buzilishlarni butunlay yo‘q qiladi. 
Boshqa tomondan, agar raqamli signal katta shovqin bilan kelsa, uni qayta 
tiklashning iloji yo‘q (tik tosh effekti). Ushbu vaziyatdan chiqish yo‘li raqamli 
signalni tez-tez qayta tiklash, aloqa liniyasining uzilishiga regeneratorlarni kiritish 
yoki aloqa liniyasining uzunligini qisqartirishdir (masalan, uyali telefondan tayanch 
stantsiyagacha bo‘lgan masofani qisqartirish, bu esa tayanch stantsiyalarni tez-tez 
erga joylashtirish orqali erishiladi).
Raqamli 
tizimlarda 
raqamli 
ma‘lumotlarni 
tekshirish 
va 
tiklash 
algoritmlaridan foydalanish axborot uzatish ishonchliligini sezilarli darajada 
oshirishi mumkin.