O. X. Azamatov

 
5.3 Konstruktor va destruktor. Sinf statik komponentlari 
Konstruktor  -  bu  sinf  obyektlarini  avtomatik  initsializatsiya  qilish  uchun 
ishlatiladigan  maxsus komponentali funksiya.  Konstruktorlar kurinishi quyidagicha 
bulishi mumkin: 
   () 
  {} 
Bu komponenta funksiya nomi  sinf nomi bilan bir xil bulishi lozim. 
Dasturchi  tomonidan  ko‘rsatilmagan  holda  ham  new  operator  yordamida  sinf 
obyekti  yaratilganda  yoki  xotirada  joylashganda  konstruktor  avtomatik  ravishda 
chaqiriladi.  
Konstruktor obyekt uchun xotirada joy ajratadi va ma’lumotlar  – sinf a’zolarini 
initsializatsiyalaydi.  
Konstruktor bir nechta xususiyatlarga ega: 
­  Konstruktorlar uchun kaytariluvchi tiplar, xatto void tipi ham ko‘rsatilmaydi 
­  Konstruktor  adresini  hisoblash  mumkin  emas.  Konstruktor  parametri  sifatida 
uz  sinfining  nomini  ishlatish  mumkin  emas,  lekin  bu  nomga  ko‘rsatkichdan 
foydalanish mumkin.  

---

50 
 
­  Konstruktorlar vorislikga ega emas.  
Konstruktorlar ixtiyoriy sinflar uchun doimo mavjud, lekin agarda u ko‘rsatilgan 
holda  tavsiflanmagan  bo‘lsa,  u  avtomatik  ravishda  yaratiladi.  Ko‘rsatilmagan  holda 
parametrsiz  konstruktor  va  nusxa  konstruktori  yaratiladi.  Agarda  konstruktor  ochiq 
holda  tavsiflangan  bo‘lsa,  unda  ko‘rsatilmagan  holda  konstruktor  yaratilmaydi. 
Ko‘rsatilmagan holda umumiy (public) konstruktorlar yaratiladi.  
Konstruktorni  oddiy  komponenta  funksiya  sifatida  chakirib  bulmaydi. 
Konstruktorni ikki xil shaklda chakirish mumkin : 
Birinchi  shakl  ishlatilganda  xakikiy  parametrlar  ruyxati  bush  bulmasligi  lozim. 
Bu shakldan yangi obyekt ta’riflanganda foydalaniladi: 
Konstruktorni ikkinchi shaklda chakirish nomsiz obyekt yaratilishiga olib keladi. 
Bu nomsiz obyektdan ifodalarda foydalanish mumkin. 
Misol: 
include 
class complex 
{ 
 double re, im;                   // private ko‘zda tutilgan bo‘yicha 
 public: 
void show (); 
somplex(double re1 = 0.0,double im1 = 0.0){re = re1; im = im1;} 
}; 
inline void complex::show() { cout << "re=" << re<<"im=" << im;} 
void main() 
{ complex ss (5.9,0.15); 
complex aa = complex (5.9,0.15); 
aa.show(); } 
Konstruktor  yordamida  obyekt  ma’lumotlarni  initsiyalizatsiyalashni  ikkita usuli 
mavjud: 

---

51 
 
Birinchi  usulda  parametrlar  qiymatlari  konstruktor  tanasiga  uzatiladi.  Ikinchi 
usulda  esa  ushbu  sinfdagi  initsializatorlar  ro‘yxatidan  foydalanish  nazarda  tutilgan. 
Bu ro‘yxat parametrlar ro‘yxati va konstruktor tanasi orasiga joylashadi.  
Sinfning  biror  obyekti  uchun  ajratilgan  xotira  obyekt  yo‘qotilgandan  so‘ng 
bo‘shatilishi  lozimdir.  Sinflarning  maxsus  komponentalari  destruktorlar,  bu  vazifani 
avtomatik bajarish imkonini yaratadi. Destruktorni standart shakli quyidagicha:  
~  ( ) {} 
Destruktor  parametri  yoki  kaytariluvchi  qiymatga  ega  bo‘lishi  mumkin  emas 
(xatto void tipidagi). Dastur obyektni o‘chirganda destruktor avtomatik chaqiriladi. 
Agarda  sinfda  destruktor  ochiq  ko‘rsatilmagan  bo‘lsa,  unda  kompilyator 
ko‘rsatilgan  obyekt  egallagan  xotirani  bo‘shatuvchi  destruktorni  generatsiyalaydi. 
Boshqa  obyektlar  egallagan  xotirani  bo‘shatmoqchi  bo‘lsak,  destruktorni  ochiq 
aniqlash lozim.  Masalan, string obyektdagi ch ko‘rsatgan saxifani 
“Simvol satri” sinfi. 
class string 
{ 
  char *ch; // matnli satriga ko‘rsatkich 
  int len;      // matnli satrni uzunligi 
public: 
  // konstruktorlar 
  // bo‘sh satr – obyektni yaratish 
  string(int N = 80): len(0){ch = new char[N+1]; ch[0] = ‘\0’;} 
  // berilgan satr bo‘yicha obyekt yaratadi 
  string(const char *arch){len = strlen(arch);  
       ch = new char[len+1]; strcpy(ch,arch);} 
  // funksiyalar – komponentlar 
  // murojaatni satr uzunligiga qaytaradi 
  int& len_str(void){return len;} 
  // ko‘rsatkichni satrga qaytaradi 
  char *str(void){return ch;} 

---

52 
 
//Nusxa olish klnstruktori  
string(const string& st) 
{len=strlen(st.len); 
ch=new char[len+1]; 
strcpy(ch,st.ch);  } 
//Destruktor  
~string(){delete []ch;} 
. . .};