O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I


Download 7.14 Mb.
Pdf ko'rish
bet146/192
Sana07.11.2023
Hajmi7.14 Mb.
#1753733
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   192
Bog'liq
Ped

qilib o'qitish tashkil qil'msa, ju d a yaxshi samara beradi. Chunki bu jarayonda ular 
bir-birlaridan ibrat oladilar". O'quvchilar o'qish va tarbiya davomida ilmga 
chanqoqlik sezadilar. 
O ': 
bilimlari 
bilan g'ururlanadilar, 
bir-birlarining 
bilimlariga havas qiladilar. G 'urur va o'ziga e'tibor tarbiyalanuvchilarni bir- 
birlaridan orqada qolmaslikka undaydi. О 'quvchilar birga bo 'Iganda, doim bir- 
birlari 
bilan gaplashadilar 
va 
bu 
bilan 
о
xotiralari 
va 
nutqlarini 
rivojlantiradilar ".
Ibn Sinoning “Tib qonunlari" asarining birinchi kitobidan o ‘rin olgan 
“R o ‘zg ‘or yuritish haqida risola"sida bola tarbiyasiga oid ju d a ko‘p pedagogik 
tavsiyalar bayon etilgan. ''Tarbiyadan maqsad, - deydi olim, bolaning aqliy va 
jism o n iy quvvatlarini o'stirishdir. Chunki bola yaxshi yoki yomon, yovu: yoki 
olijanob b o ‘lib dunyoga kelmaydi. U bu xususiyatlarga tarbiya, atrofdagilar ta'siri 
tufayli erish a d r. Ibn Sinoning fikricha, bola qalbi. misoli “Pokiza oyna". Unga 
istalgan shaklni chizish mumkin. Bolada olijanob ma'naviy - axloqiy xususiyatlam i 
shakllantirish uchun mashq uslubidan foydalanish, ya’ni uni hayotda qo'llashga 
o ‘rgatish kerak. Olim suhbat, tushuntirish, misol keltirish kabi uslublarning 
imkoniyatlari haqida so ‘z yuritadi. Salbiy xislatlarni tuzatish, shaxsni qayta
233


tarbiyalash m uam m osi haqida ham m ulohaza bildiradi. Buning uchun avvalo bolani 
har tom onlam a o ‘rganish va shu asosda undagi salbiy qiliqlarni bartaraf etish, 
ijodbiy fazilatlarni shakllantirishga kirishish mumkin. Olim ayniqsa, jism oniy 
m ashqlarga katta e'tib o r beradi. T ug‘ilgan kunidan boshlab bolaning jism oniy 
rivojlanishi xususida qayg‘urish kerak, deydi. Buyuk tabib bola jism idagi har bir 
a'zoning salom atligini ta'm inlash uchun lozim bo‘lgan maxsus mashq usullari ishlab 
chiqqan. Bu m ashqlarni tananing holatiga m uvofiq bajarish, kam quvvat, zaif 
a'zolarni o g 'ir jism o n iy mashqlar bilan toliqtirm aslikni ta'kidlaydi. U ishlab chiqqan 
m ashqlar kichik va katta, ju d a kuchli va zaif, tez va sekin, keskin va tez harakatni 
taqazo etadigan harakatlarga boMinadi.
XI asrning buyuk mutafakkiri Y u s u f X o s H ojib taxminan 1020 yilda 
tu g 'ilg an . Y usuf X os Hojib o 'z davrining yetuk mutafakkiri. chuqur bilimli, 
donishm and kishisi edi. 
Uning “ Q utadg‘u bilig” asari 6500 baytdan yoki 13000 
m isradan iborat bo‘lib, unda olim ning tibbiyot, falakiyot, tarix, tabiyot, geografiya. 
riyoziyot, handasa, falsafa, adabiyot, ta'lim -tarbiya. fiqhga oid fikrlari bayon 
etilgan. Q utadg‘u bilig - baxt va saodatga eltiuvchi bilim, ta'lim degan ma'noni 
bildirib, m azm unan pand-nasihatlar, ta'lim -tarbiyaga oid, har tom onlam a komil 
insonni tarbiyalaydigan yetuk didaktik asardir. Adabiyotshunos olim B .T o‘xliev 
“Q utadg‘u bilig” ning pedagogik ahamiyati haqida shunday yozadi: “...Komil inson 
haqida gapirar ekan, kam olotning qator belgilar 'mi ko ‘rsatib о ‘tadi. W arning eng 
asosiysi alohida shaxsning о
manfaatlari, kasbiy istaklari doirasini yorib chiqib, 
boshqalar g ‘am i bilan yashashi, ko ‘pch ilik m anfaati uchun fid o y i bo ‘la b ilis h d if\ 
“Q utadg‘u bilig”dagi bosh g ‘oya-insonni hayotda baxt-saodatga eltuvchi asosiy 
qarashlari to ‘rt ram ziy qahramon: K untug‘di-elig podsho -a d o la t timsoli, OytoMdi- 
vazir-davlat tim soli, 0 ‘gdulm ish-vazir-aql tim soli, 0 ‘zg‘urmish - vazirning 
qarindoshi - qanoat tim solining hayoti va davlatni boshqarish jaryonidagi hatti- 
harakatlari va fikrlari orqali berilganki, bular inson kam olotining muhim mezoni 
sanaladi. Y usuf Xos H ojibning “Q utadg‘u bilig” asarida markaziy masala inson 
kam oloti m asalasidir. A sarda insonning haqiqiy baxti bilim da ekanligini bayon 
etilib, 
ilm, zakovatning ahamiyati haqida fikr yuritish bilan birga ilm -m a'rifatning
23 4


amaliyotdagi o ‘rnini ham yoritilgan: "Bilim va zakovatni egallab, uni kishilar 

Download 7.14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   192




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling