O ‘z b ek ist o n r espu b L ik a si

---

O ‘Z B EK IST O N R ESPU B L IK A SI
O L IY T A ’ L IM , F A N V A IN N O V A T SIY A L A R V A Z IR L IG I
M IR Z O U L U G ‘B EK N O M IDA G I
O ‘Z B EK IST O N M IL L IY U N IV ER SIT ET I
F IZ IK A F A N IN IN G R IV O JIDA IST E’ DO DL I
Y O SH L A R N IN G O ‘R N I
R IA K - X V I- 2 0 2 3
R espublikailmiy amaliy konferensiyasi to‘plami
2 - T O M
O ptikavalazer fizikasi,
Y arimo‘tkazgich lar vapolimerlar fizikasi, nanotexnologiya
sh o‘balaridagi ma’ ruzalargaasoslangan.
m ^ l n k f ' p n q a l _ n b – m q ^ “ f ' ] k – ' l g ' l k r b n b k t f f
l j g x j @ [ l ‘ i i j e h j g j @ ‘ b d ] l [ c ] d n d d
p d c d f d
2 - n j h
l – k l _ ] k k ] a l ' “ ] a ] s – b ' t f g
j m p f ' ] f “ ] e b n k ] } · f e f ' ],
p f e f ' ] m l “ f « b n l ~ f m l “ q m n l ~ l a k f ' l ~, k ] k l p b s k l “ l ‘ f }
Tosh kent– 2 0 2 3

---

F IZ IK A F A N IN IN G R IV O JIDA IST E’ DO DL I Y O SH L A R N IN G O ‘R N I
( R IA K - X V I- 2 0 2 3 ) , 2 8 - 2 9 - aprel2 0 2 3 - yil
1
“ F izika fanining rivojida iste’ dodliyosh larning o‘rni” R espublika ilmiy-
amaliy konferensiyasi ( R IA K - X V I- 2 0 2 3 ) materiallari to‘plami. Tosh kent, O ‘zM U ,
2 8 - 2 9 - aprel,2 0 2 3 - yil.
To‘plamda ― F izika fanining rivojida iste’ dodliyosh larning o‘rni R espublika
ilmiy- amaliy konferensiyasi materiallari keltirilgan. A njuman materiallari
R espublikamiz oliy ta’lim muassasalari vaO ‘zR F A si institutlariningilmiy guruh lari
izlanish laridaish tirok etayotganiqtidorlitalabalar, magistrantlar, kattailmiy xodim-
izlanuvch ilar va yosh olimlarning fizika va astronomiyaning turliyo‘nalish laridagi
ilmiy- tadqiqotish lari natijalaridantarkibtopgan.
To‘plam mualliflartaqdim qilganorginalmateriallarasosidatuzilgan.
T o‘plamdagi maqolalar O ‘zM U F izika fakultetida faoliyat ko‘rsatuvch i
soh aga oid mutaxassisdar tomonidan taqrizdan o‘tkazilgan. L ekin, sh unga
qaramay, maqolalarda keltirilgan barch a natijalar va xulosalar uch un
javobgarlik to‘lamualliflar zimmasidaqoladi.
T ash kiliy vatah ririy qo‘mitaa’ zolari:
M adjidovI.U .
-
O ‘zM U rektori, rais
Ergash ovY a.S.
-
ilmiy ish lar bo‘yich a O ‘zM U prorektori,
h amrais
Esh onqulovG ʻ. B .
-
O ‘zM U , F izikafakultetidekani, raismuovini
M usaxonovM . M .
-
akademik, O ‘zM U , a’zo
M uqimovK . M . ,
-
akademik, O ‘zM U , a’zo
M amadalimovA . T.
-
akademik, O ‘zM U , a’zo
V aliyevU . V .
-
professor, O ‘zM U , a’zo
O tajonovSh . O .
-
professor, O ‘zM U , a’zo
N uritdinovS. N .
-
professor, O ‘zM U , a’zo
A bduraxmonovG .
-
professor, O ‘zM U , a’zo
K urbonovM .
-
professor, O ‘zM U , a’zo
X olboyevI.
-
professor, O ‘zM U , a’zo
PolvonovS. R .
-
professor, O ‘zM U , a’zo
A h madjonovT.
-
dotsent,O ‘zM U , a’zo
B egmatovaD. A .
-
dotsent,O ‘zM U , a’zo
N asirovA . A .
-
dotsent,O ‘zM U , a’zo
A xunovT. A .
-
dotsent,O ‘zM U , a’zo
R axmatovA . S.
dotsent,O ‘zM U , a’zo
To‘ymuradovA . A .
o‘qituvch i, O ‘zM U , a’zo
To‘ymurodovD. I.
o‘qituvch i, O ‘zM U , a’zo
N O ‘zbekistonM illiy universiteti, 2 0 2 3

---

F IZ IK A F A N IN IN G R IV O JIDA IST E’ DO DL I Y O SH L A R N IN G O ‘R N I
( R IA K - X V I- 2 0 2 3 ) , 2 8 - 2 9 - aprel2 0 2 3 - yil
4
M U N DA R IJA
O PT IK A V A L A Z ER F IZ IK A SI
A SET O N IT R IL V A SU V A R A L A SH M A L A R IN IN G
O R T IQ C H A N U R
SIN DIR ISH K O ‘R SA T K IC H I
D. T. Bozorova, O . Sh . A bdiraimova, O . B. Ismailova.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 5
Q U L O Q K A SA L L IK L A R IN I DA V O L A SH DA L A Z ER N U R IDA N
F O Y DA L A N ISH .
M . A . A bdiganiyeva, A . X. Ramaz] nov,D. A . Q alandarova. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 6
ST U DY O F IN T ER M O L EC U L A R IN T ER A C T IO N S IN M ET H Y L A C ET A T E
A N D W A T ER C L U ST ER U SIN G A B - IN IT IO C A L C U L A T IO N S
A . A bsanov,Z . Ernazarov,Sh . Y ormatov,S. U marov, S. A bduqayumov,A . N orkulov... . 1 8
F O R M A T IO N O F H Y DR O G EN B O N DS A N D V IB R A T IO N A L PR O C ESSES
IN DIM ET H Y L SU L F O X IDE: R A M A N SPEC T R O SC O PY A N D A B IN IT IO
C A L C U L A T IO N S
A . A bsanov,B. Xudaykulov,G ’ . Sh arifov,O . Elmurzayev,Sh . A duvoh idov... . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1
SPEK T R O SK O PIK U SU L B IL A N DIM ET IL F O R M A M ID M O L EK U L A SI
T A R K IB IDA G I
A T O M L A R N IN G
T EB R A N M A
H A R A K A T
Q O N U N IY A T L A R IN I T A DQ IQ Q IL ISH
Sh . H . A llaquliyeva, A . Itolmasov..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 3
F A IR L Y N EW SO R T S O F N O N C O V A L EN T B O N DS F O R M ED W IT H N
B A SE A T O M
A . Jumabaev,G . M urodov,A . A monov.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 6
T U R L I K O N F IG U R A T SIY A L I K O ‘P
A K T IV
M U H IT L I Q U Y O SH
L A Z EL A R I U C H U N SIM U L Y A T SIO N M O DEL
Sh . A . Begimqulov,Sh . D. Payziyev,G . S. Boltaev,A . A . Sh erniyozov.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 9
 l ‘ i n ? ‘ i j m n l o f n o l i w ‘ d m m g ‘ @ j ] [ i d ‘ f l d m n [ g g j ] Y A G f
N d: Y A G
[. e . =l ^l b_, j. l. _bs'l k^l b_, h . h ] « f nl _, h . d –« ] p q“ “ ] b_] ,
m. h ] « ] a] “ f b_. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 3
L IN Z A L I SIST EM A DA F A Z O V IY F IL T R A T SIY A
R. R. Vildanov,G . R. Boyzoqova.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 6
EX C ESS
R EF R A C T IV E IN DEX
O F
B IN A R Y
SO L U T IO N S
O F
A C ET O N IT R IL E A N D DIM ET H Y L F O R M A M IDE
D. T. Bozorova, O . Sh . A bdiraimova, O . B. Ismailova.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 8
 p j n j y g ‘ f n l d s ‘ m f d ‘ d m m g ‘ @ j ] [ i d ‘ f l d m n [ g g j ] Y A G f
N d: Y A G

---

F IZ IK A F A N IN IN G R IV O JIDA IST E’ DO DL I Y O SH L A R N IN G O ‘R N I
( R IA K - X V I- 2 0 2 3 ) , 2 8 - 2 9 - aprel2 0 2 3 - yil
1 0
N EY T R O N
B IL A N
N U R L A N T IR IL G A N
K R EM N IY
Z A R Y A D
T A SH U V C H IL A R I
Y A SH A SH
V A Q T IN IN G
B - A T O M L A R I
K O N SEN T R A SIY A SIG A B O G ‘L IQ L IG IN I O ‘R G A N ISH
N . X. Rah imov,Sh . M ah mudov,Sh . O . O tajonov... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 9 5
 s [ m n j n i w ‘
 c [ ] d m d h j m n d
 ] j g x n- p [ l [ @ i w q
q [ l [ f n ‘ l d m n d f h @ k m n l o f n o l m @ d y g ‘ f n l d f j h i [ j m i j ] ‘
@ d j f m d @ [ f l ‘ h i d \
[. [. i b^b–ky g, q. p. lbd ] « ] p l _, i . o n] “ l _] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 0 0
EL EK T R L IK PEN R O SE PR O C ESSI
K osh eterovaG . J
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 0 2
 ? ‘ n ‘ l j ? ‘ i i w ‘
 l ‘ [ f r d d
 k l ‘ ] l [ u ‘ i d e
 h j g ‘ f o g
k d l l j g d @ d i j ] w q k l j d c ] j @ i w q [ g f [ g j d @ [ f [ n d i j i [
C A T H A EDU L IS k l d [ @ m j l = r d d i [ ? j l \ s ‘ e k j ] ‘ l q i j m n d
j f m d @ [ ] j g x p l [ h [ .
m. m. d –s] 'l _] , o . q] –] kl _, n. ynl _] , t . h . [s« bal _, ? . k . f] sn] « ] kl _] ,
[. t . l] ad ] ^l _ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 0 5
 [ i [ g d c m g ‘ @ j ] f [ i i [ = d i j d @ j ] ] y f m n l [ ? d l j ] [ i i w q
= d j g j ? d s ‘ m f d q
j = l [ c r [ q
n ‘ l h j @ ‘ m j l = r d j i i w h
m k ‘ f n l j h ‘ n l j h « d m f j ] d s »
[. t . l] ad ] ^l _
*
, m. m. d –s] 'l _] , h . j. i l n« qnl al _] , ? . k . f] sn] « ] kl _]
o . q] –] kl _, _.n. o –« ] kl _ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 0 7
SO V U Q
A T M O SF ER IK
PL A Z M A
T A ’ SIR IDA
O L IG O SA X A R ID
O K SIDL A N ISH IN I A T O M A R DA R A JA DA G I M O DEL L A SH T IR ISH
U . Ramazanova, S. M irzaev,U . Xalilov,M . Y usupov.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 0 9
 ] g d \ i d ‘ m g j a ] f [ n [ g d c [ n j l [ i [ l j m n o ? g ‘ l j @ i w q
i [ i j n l o = j f
o . =. l] s« l kl _] , m. ? . ? q“ l « d ] kl _] , q. =. [v qnl _. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1 1
R U T EN IY
V A M IS O K SIDL A R I B IL A N
L EG IR L A N G A N
SIL IK A T
SH ISH A DA H O L A T L A R Z IC H L IG I – T A JR IB A
S. Xurramova, G . A bdurakh manov,M . Tursunov,A . Deh qonov.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1 3
R U T EN IY V A M A R G A N ES O K SIDL A R I B IL A N L EG IR L A N G A N SIL IK A T
SH ISH A DA H O L A T L A R Z IC H L IG I – T A JR IB A
B. A xmadaliyeva, G . A bduraxmanov, M . Tursunov.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1 5
PO L IA K R IL A M ID
A SO SIDA G I
K O M PO Z IT L A R N IN G
T ER M IK
X A R A K T ER IST IK A L A R I
Saitqulov.Sh . Sh . , To’ rayev.J.I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1 7

---

F IZ IK A F A N IN IN G R IV O JIDA IST E’ DO DL I Y O SH L A R N IN G O ‘R N I
( R IA K - X V I- 2 0 2 3 ) , 2 8 - 2 9 - aprel2 0 2 3 - yil
2 1 3
R U T EN IY V A M IS O K SIDL A R I B IL A N L EG IR L A N G A N SIL IK A T
SH ISH A DA H O L A T L A R Z IC H L IG I – T A JR IB A
S. X urramova, G . A bdurakh manov,M . T ursunov,A . Deh qonov
O ’ zbekistonM illiyuniversitetiningfizikafakulteti
gulmirzo@ mail.ru
Elektronlarningh olatlari zich ligi g(
ℰ) turlimateriallarningelektronxossalarida
( elektr o‘tkazuvch anlik, termoEY U K koeffitsienti, ich ki fotoeffekt) muh im rol
o‘ynaydi. Sh unga qaramasdan, elektronikada keng qo‘llaniladigan, oraliq metall
oksidlari bilanlegirlangansilikatsh ish ada( L SSH )
g(
ℰ) mutlaq o‘rganilmagan, xolbuki L SSH ni
termoelektrik
material sifatida
qo‘llash
imkoniyatlari h am mavjud. O ldingi ish imizda[1 ]
R u va C u oksidlari bilan legirlangan L SSH da
g(
ℰ) qanday taqsimlanish i mumkinligi h aqida
nazariy muloh azalarni keltirgan va bunda
adabiyotlarda [2 - 6 ] keltirilgan ma’lumotlardan
foydalanganedik.
R uvaC uoksidlari bilanlegirlanganL SSH
da
g(
ℰ)
~
d
2
I/dV
2
ni
mikrokontakt
spektroskopiyasi usulida ( 1 - rasm) [7 ] o‘rganish
tajriba natijalari va nazariy muloh azalarning
umumiy o‘xsh ash ligini va sh u bilan birga jiddiy
farq qilish ini ko‘rsatdi ( 2 - rasm) . B unda I –
mikrokontaktorqali o‘tayotgan o‘zgarmas tok, V – mikrokontaktbilan namuna
orasidagi kuch lanish .
M ikrokontakt spektroskopiyasida namuna va mikrokontaktning o’ zaro
joylash uvi
Jumladan, nazariy jih atdan R uO
2
va C uO h osilqilgan energetik sathlar
sh ish aning valentzonasidan va bir-biridan sezilarli energetik tirqish bilan ajralib
turish i lozim edi, tajribadaesabusathlaro‘zaro qo‘sh ilibketgani ma’lum bo‘ldi ( 2 c-
rasm) . B undantash qari, kiritmalarsh ish aningtaqiqlanganzonasida( kengligi 3 , 3 eV
atrofida) kiritma energetik sathlari h osilqilish i tasdiqlandi va bu sathlar valent
zonasiningsh iftigaqo‘sh ilibketgani aniqlandi. K iritmaningikkinch i energetik zonasi
sh ish ataqiqlanganzonasiningo‘rtarog‘idavaundah olatlarzich ligi anch akam. Sh u
1 - rasm. M ikrokontakt
spektroskopiyasidanamunava
mikrokontaktningo’ zaro
joylash uvi

---

F IZ IK A F A N IN IN G R IV O JIDA IST E’ DO DL I Y O SH L A R N IN G O ‘R N I
( R IA K - X V I- 2 0 2 3 ) , 2 8 - 2 9 - aprel2 0 2 3 - yil
2 1 4
bilan birga bu kiritma zonalarining “ dumi” sh ish aning taqiqlangan zonasida
birmunch atekistaqsimlanganekan.
a)
b)
c)
2 - rasm. R uO
2
vaC uO bilanlegirlangansilikatsh ish aninga) pastkuch lanish dagi volt-
amperxarakteristikasi ( mikrokontaktdao’ lch ash natijasi) ; b) elektro’ tkazuvch anligi
( volt-amperxarakteristikasiningh osilasi) ; c) elektronlarh olatlari zich ligi ( volt-amper
xarakteristikasiningikkinch i h osilasi)
A DA B IY O T L A R
1 . B . A h madaliyeva, M . Q odirova, S. X urramova, G . A bduraxmanov/ O raliq metall
oksidlari bilan legirlangan silikatsh ish ada elektronlar h olatlarining zich ligi / /
“ F izika fanini axborot va innovatsion texnologiyalar muh itida o‘qitish ning
zamonaviy tendensiyalari: muammo va ech imlar” R espublika ilmiy- amaliy
anjumani, N avoiy, 2 0 2 2 - yil2 4 - noyabr.
2 . k l a u ] g k l ~ ] ]. i . , m f « l k l ~ ] g. i . h b a z. ] – b n f f [ k ] “ f p f u b – ' ] } s f « f }
{ “ b « b k p l ~. - h l – ' ~ ]: d e a- ~ l i ] q ' ], 1 9 9 0 . – 2 8 0 –.
3 . c ~ } ‘ f k • b ~ j. ‘. , f l “ } f k i . d. , l } } l ~ [ . i . , [ ~ p l ' n ] p l ~ ] n. _., ? l n ` k l ~ [ . [ .
q f « f } n q p b k f }. k l a n b a. c ~ } ‘ f k • b ~ ] j. ‘. - h . : i ] q ' ], 1 9 6 5 . – 3 0 0 –.
4 . i ] n ] f - m ] } l d. i b l n ‘ ] k f u b – ' ] } ' n f – p ] “ “ l s f « f }. – = q a ] m b v p: d e a- ~ l [ i
] b k ‘ n f f , 1 9 6 9 . - 5 0 4 –.

---

F IZ IK A F A N IN IN G R IV O JIDA IST E’ DO DL I Y O SH L A R N IN G O ‘R N I
( R IA K - X V I- 2 0 2 3 ) , 2 8 - 2 9 - aprel2 0 2 3 - yil
2 1 5
5 . = b “ l ~ i . ]. f n f – p ] “ “ l s f « f } – f “ f ' ] p l ~ – ' n q m k … « f ' ] p f l k ] « f . – h l – ' ~ ]:
d e a- ~ l [ i m m m l, 1 9 6 1 . - 6 8 –.
6 . g f } ] q p. m p n q ' p q n k ] } s f « f } – f “ f ' ] p l ~. k b n. – ] k ‘ “ . - h l – ' ~ ]: d e a- ~ l h f n,
1 9 8 8 , 4 1 6 –.
7 . N aidyuk Y u. G . , Y ansonL . K . Point-C ontactSpectroscopy. N ew Y ork: Springer,
2 0 0 5 . – 3 0 3 p
R U T EN IY V A M A R G A N ES O K SIDL A R I B IL A N L EG IR L A N G A N SIL IK A T
SH ISH A DA H O L A T L A R Z IC H L IG I – T A JR IB A
B . A xmadaliyeva, G . A bduraxmanov, M . T ursunov
O ‘zbekistonM illiyuniversitetining fizikafakulteti
gulmirzo@ mail.ru
Elektronlarningh olatlari zich ligi g(
ℰ) turlimateriallarningelektronxossalarida
( elektr o‘tkazuvch anlik, termoEY U K koeffisiyenti, ich ki fotoeffekt) muh im rol
o‘ynaydi. Sh unga qaramasdan, elektronikada keng qo‘llaniladigan, oraliq metall
oksidlari bilanlegirlangansilikatsh ish ada( L SSH )
g(
ℰ) mutlaq o‘rganilmagan, xolbuki L SSH ni
termoelektrik
material sifatida
qo‘llash
imkoniyatlari h am mavjud. O ldingi ish imizda[1 ]
R uO
2
va M nO
2
bilan legirlangan L SSH da g(
ℰ)
qanday taqsimlanish i mumkinligi h aqida nazariy
muloh azalarni keltirgan va bunda adabiyotlarda
[2 - 6 ] keltirilgan ma’lumotlardan foydalangan
edik.
R uO
2
va M nO
2
bilan legirlangan L SSH da
g(
ℰ) ~ d
2
I/dV
2
ni mikrokontaktspektroskopiyasi
usulida( 1 - rasm) [7 ]o‘rganish tajribanatijalari va
nazariy muloh azalarning umumiy o‘xsh ash ligini
va sh u bilan birga jiddiy farq qilish ini ko‘rsatdi
( 2 - rasm) . B unda I – mikrokontakt orqali
o‘tayotgano‘zgarmastok, V – mikrokontaktbilan
namunaorasidagi kuch lanish .
Jumladan, nazariy jih atdan R uO
2
h osilqilgan energetik sathlar sh ish aning
valentzonasigadeyarliqo‘sh ilibturish i, M nO
2
zonasi esaundananch akattaenergetik
tirqish bilan ajralish i lozim edi, tajribada bu sathlarning joylash uvi modelga mos
1 - rasm. M ikrokontakt
spektroskopiyasidanamunava
mikrokontaktningo’ zaro
joylash uvi

---

Document Outline

• YARIMO‘TKAZGICHLAR VA POLIMERLAR FIZIKASI, NANOTEX
  • RUTENIY VA MIS OKSIDLARI BILAN LEGIRLANGAN SILIKAT
  • RUTENIY VA MARGANES OKSIDLARI BILAN LEGIRLANGAN SI