O' zbekiston respublikasi oli y va o r t a maxsus ta'lim vazirlig I abu rayhon beruniy n o m ida g I

X2S protokoli. 
Bu protokol abonentlar o'rtasida virtual kanallami tashkil qilishni 
ta'minlovchi, paketlami tarmoqli uzatishni boshqarishni va kanal bo'yicha paketlar 
ketma-ketligini uzatishni ta'minlaydi.
Paketlar oqimini boshqarish maxsus oyna deb ataluvchi prosedura yordamida 
tashkil qilinadi (oyna uzatilgan va qabul qilib olingan paketlaming sonini farqlanish 
chegarasini ko'rsatib turadi).
Virtual kanalning ishlash qobiliyatini tiklash uchun paketlami olib tashlash va 
qaytadan uzatish vositalaridan foydalaniladi.
X25 protokoli tizimning tarmoqli xizmatlari o'rtasida, mantiqiy kanallar to'plami 
orqali o'zaro aloqa qilishni tashkil etish imkoniyatini yaratadi. Bunday kanallaming 
maksimal soni kanalning tartibining uzunligi orqali aniqlanib, 255 tadan kanalga ega 
bo'lgan 15 ta guruhni tashkil etadi.
Mantiqiy kanal 12 bitli tartib bilan belgilanib, 4 ta razryadi guruh nomerini 
tasvirlasa, 8 ta razryadi kanalning tartibi va guruhini tasvirlaydi.
KTming yetti darajali modelidagi eng yuqori darajalarda yuqori darajali 
protokollardan foydalaniladi. Ular transport interfeysidan foydalanishga asoslanadi.
Yuqori darajali protokollar KTrlari uchun amaliy funksiyalami bajarishga standart 
proseduralami o'matadi.

---

Kompyuter tarmoqlarida ma'lumotlar bazasini tashkil etish va undan 
foydalanish. 
Hozirgi vaqtda umumiy ishlami bajarishga mo'ljallangan ko'pgina 
kompyuter tarmoqlari faoliyat ko'rsatmoqda. Ularga: ARPA, SNA, Decnet, Felenet 
(AQSh), TRANSPAC, CYCLADEC (Fransiya) va Latviya fanlar akademiyasida 
yaratilgan KTrlarini misol keltirishimiz mumkin. Bu tarmoqlaming barchasi o'zining 
arxitekturasi va protokollari bilan bir-biridan farqlanadi, lekin ularning hammasini 
yaratishda, quyidagi ikkita muhim tamoyildan foydalanilgan:
- abonentlar o'rtasida ma'lumotlami tarmoq bo'yicha uzatish unversallashtirilgan;
- ko'p darajali boshqarish amalga oshirilgan.
Decnet-III tarmog'i paketlar kommutatsiyasi tamoyiliga asoslanib yaratilgan 
bo'lib, paket 290 bayt ya'ni, 256 bayt ma'lumotlar uchun va 34 bayt turli daraja 
protokollariga 
tegishli bo'lgan xizmatchi baytlardan iborat. Paketlar adaptiv 
yo’naltirish jadvalidan foydalaniladigan V-adaptiv yo’naltirish tamoyilidan foydalanib 
uzatiladi. Tarmoqning dasturli ta'minoti paket uchun kerakli qisqa yo’naltirishni tanlab 
beradi. Jadvallar kanalning holati o'zgarishi va ishdan chiqib qolishi, yoki m a'lum ot 
uzatishdagi puxtaligini kamayishi bilan yangitdan tiklanadi. Dasturli ta'm inot 
operatorga tarmoqning samaradorligini baholash va yo’naltirish jadvalini o'zgartirish 
yo'li bilan ma'lumotlar oqimini optimallash 
imkoniyatini beradi. DTdagi testlar 
yordamidi tarmoqning va bog'lanish 
kanallaming, 
EHM 
bilan bog'lovchi 
qurilmalarining ishlash qobiliyatlarini tekshirish mumkin.