O' zbekiston respublikasi oli y va o r t a maxsus ta'lim vazirlig I abu rayhon beruniy n o m ida g I

3.10. Yuqori unumdorlikkka ega klasterli tizimlar
Klasterli tizimlar KBKM arxitekturali KT bo’lib, ular ommaviy parallellik 
arxitekturasining rivojlantirilgan variantlari hisoblanadi. Klasterli tizimlar bir qancha 
kompyuterlami yagona tarmoqqa birlashtirilgan ko’rinishidagi bir turdagi kompyuter 
tizimlari hisoblanib, ular yagona masalani echishga mo’ljallangandir. Foydalanuvchi bu 
tarmoqga bitta resurs sifatida qaraydi.
Klasterli tizimlar boshqa tizimlardan apparatura va dastur ta'minotida standart 
yechimlar qabul qilishi bilan farqlanadi. Oddiy kompyuter tizimlari (markaziy 
protsessorlar va operatsion tizim) komponentlari bilan narxi unchalik baland bo’lmagan 
kommutasiya qurilmalarining birgalikda qo’llanilishi natijasida arzon klasterli tizimlar 
yaratish rivojlanib ketdi. Bunday tizimlami 1983 yilda DEC kompaniyasi birinchi bo’lib 
taklif qildi. Klasterlar murakkab ilmiy va grafïka masalalarini yechishdagi katta 
hajmdagi ma lumotlarga ishlov berishda qo’llaniladi. Klasterli tizimlaming asosiy 
tarkibiy qismlarini protsessor, xotira, kiritish-chiqarish qismtizimi va o’z operatsion 
tizimiga ega mustaqil kompyuterlar, tashkil etadi, ko’pincha bu maqsad uchun umumiy 
(SMP) yoki tarqalgan (MPP) xotiraga ega yagona arxitekturaga birlashtirilgan shaxsiy 
kompyuterlardan foydalaniladi.
Klasterli tizimlami yaratishdagi kelajagi porloq yo’nalishlardan biri bu 
klasterlash, ya ni o’zi kompyuter tizimlari hisoblangan bir qancha serverlaming yagona 
yuqori rangli tizimga, tizimning ishlash samaradorligini oshirish uchun birlashtirish 
texnologiyasi hisoblanadi. Klasterlami yaratishdan asosiy maqsad bo’lib quyidagilar 
hisoblanadi:
-masshtablashtirishni yaxshilash (quvvatni o’stirish xususiyati bo’yicha);
-tizimni to’laligicha ishonchliligini va puxtaligini oshirish;
109

---

-klaster takibidagi kompyuterlar o’rtasida yuklanishni sifatli taqsimlash;
-tizimni ishlashini sifatli boshqarish va nazorat qilish va boshqalar.
Masshtablashtirishni yaxshilash yoki quvvatni o’stirish xususiyati, klasteming 
barcha elementlari apparatli, dasturli, va axborotli mos tushishligida namoyon bo’ladi. 
Idéal klasterlarda oddiy va sifatli boshqarish orqali ulaming qurilmalarini o’zgartirish, 
asosiy xarakteristikalari qiymatlarini mos o’zgarishlarini ta'minlashi kerak, ya'ni yangi 
protsessorlami, disk tizimlarini qo’shish tizimning unumdorligini, puxtaligini o’sishiga 
proporsional bo’lishi kerak. Real tizimlarda bu bog’liqlik chiziqli bo’lmagan xarakterga 
egadir.
SMP 
va 
MPP 
strukturalarda 
masshtablashtirish 
yetarli 
darajada 
chegaralangandir. SMP strukturalarda protsessorlar soni o’sib borishi bilan umumiy 
xotiraga murojat qilishda yuzaga keladigan muammolar soni oshadi, MPP strukturalarda 
esa, protsessorlarda alohida masalalami yechishda ilovalami o’zgartirish va bo’laklash 
masalasi murakkablashadi. Klasterlarda tarmoq administratorlari tarmoq tarkibiga 
qo’shimcha serverlar qo’shish hisobiga, hatto ishlayotgan serverlarda ham optimallash 
va balanslash avtomatik bajarilgan holda ham o’tkazuvchanlik xususiyatini oshirish 
imkoniyatiga ega bo’ladilar.
Klasterli tizimlarini yaratishdan yana bir muhim maqsad tizimning puxtaligi va 
tayyorgarligini oshirishdan iboratdir. Ana shu sifat klasterli strukturalami rivojlanishida, 
ulami ommaboplashishiga sharoit yaratadi. Klasteming dastlabki keragidan ortiq 
yuklanishi buni ta'minlaydi. Buning asosi bo’lib klasteming har bir serverining avtonom 
ishlashi va hohlagan vaqtda u buzilgan server ishini bajarishga o’ta olish imkoniyati 
hisoblanadi.
Ko’pgina zamonaviy serverlar 99% tayyorgarlikka egadir. Bu esa, ular bir yilda 
to’rt kunga yaqin ishlamay turishi mumkinligini anglatadi. 99,9% tayyorgarlikka 
erishadigan serverlar rezervlarga asoslangan bo’lib, ulami yil davomida ishlamay 
turishlari 500 daqiqaga, 99,9999% esa, 5-daqiqaga tengdir.
Klasteming unumdorligi yig’indisini oshirish bir qancha 
serverlami 
birlashtirilganda avtomatik ravishda amalga oshadi. Chunki har bir klaster yetarli 
darajada quvvatga ega bo’lgan KT hisoblanadi. U o’ziga yuklatilgan barcha kerakli 
funksiyalami bajarishga mo’ljallangan bo’lib, uning funksiyasiga mos tarmoq
110

---

resurslarini boshqarish ham kiradi. Tarmoqlar rivojlanishi bilan tarmoqlangan 
hisoblashlar muhim bo’lib bormoqda.
Klasterlaming hisoblash quvvatlari yig’indisi super kompyuterlar quvvatlariga 
teng bo’lishi va o’zining narxlarining arzonligi bilan ulardan oshib ketishi mumkin.
Yagona operatsion tizim boshqaruvida ishlaydigan klasterlar hisoblash 
jarayonlarini tezkor nazorat qilish va klasteming kompyuterlari o’rtasida yuklanishni 
sifatli taqsimlash imkoniyatiga egadirlar. Bunday loyihalami boshqarish maxsus klient 
uchun va server uchun fon tartibida ishlaydigan dastur ta'minotini yaratishni talab etadi. 
Bunda kompyuterlar serverdan doimiy topshiriq olib turadi, unga ishlash uchun 
qo’shiladi va natijalami qaytaradi.
Tizimm sifatli boshqarish va ishlashini nazorat qilish, har bir qism bilan alohida 
ishlash imkoniyati borligini, undan tashqari uni takomillashtirish yoki tamirlash va 
ishlayotgan klasterga qaytarish uchun qo’lga yoki dastur orqali uni o’chirish imkoniyati 
borligini anglatadi.
Klasterli dasturiy ta'minot serverlaming operatsion tizimiga jamlangan b o ’lib, 
uning barcha qismlarining yagona pul't resursi hisoblanib, bitta operatsiya yordam ida 
uning barcha qismlariga kerakli o’zgartirishlar kiritadi.