O zbekiston respublikasi oliy va o rta maxsus ta lim vazirligi

Tog`ay ustki pardasi - perihondriy. Tog`ay ustki pardasi zich biriktiruvchi to'qimadan tarkib topgan bo`lib, organizmdagi tog'aylar ustini qoplab turadi. Uning tarkibiy qismi asosan kollagen va elastik tolachalardan va ular orasida joylashgan duksimon shakldagi fibroblastlarga o`xshagan hujayralardan iborat. Mikroskopik tuzilishi yaqqol chegaraga ega emas, ikki qavatdan tashkil topgan: 1) tashqi (qattiq) atrofidagi to'qimalarga bevosita tutashib ketgan qavat, 2) ichki (yumshoqroq) qavati. Bevosita tog`ay to'qima ustiga yopishib turadi, unga xondrogen qavat deyiladi. Mana shu xondrogen hujayralari ko'payib tog'ay to'qimani o'stiradi. Tog'aydagi regenerasiya jarayoni ham shu vaqtda sodir bo'ladi. Xondroblast bo’linishi natijasida xondrositlar hosil bo'ladi. Kollagen va elastik tolachalar hech qanday chegara hosil qilmasdan to'qimaning hujayralararo moddasiga qo'shilib ketadi. Perixodriyda qon tomirlari bilan nerv tolalari ko`plab uchraydi.
Tog'ay rivojlanishi va regenerasiyasi. Tog`ay to'qimasining rivojlanishi o`rganilar ekan ikki narsaga; to'qimalarning embrional va postembrional davrdagi rivojlanishiga va hujayralararo moddalar bilan amorf moddalarning hosil bo`lishi jarayoniga ahamiyat berish kerak. Tog`ay to'qimaning rivojlanishida ikkala jarayon deyarli baravar kechadi
Tog'ay organizmning embrional rivojlanishi davrida mezenxima hujayralaridan kelib chiqadi. Organizmning bunday tog'ay hosil bo`ladigan qismlarida mezenxima hujayralari asta-sekin o`zgara boshlaydi. Dastlab hujayratar shaklini o`zgartiradi, o`simtalar yo`qoladi, so`ng ko`payadi. Hosil bolgan hujayralar asta-sekin ovalsimon yoki yurnaloq shaklga aylanadi, bir-biriga yaqinlashadi, ularning sitoplazmasida ham bir yo`la o'zgarish bo`ladi. Mezenxima to`qimaning shunday qismlariga skletogen pushtlar yoki skletogen to`qima deyiladi. Mezenxima hujayralardan asta-sekin xondroblast hujayralari tabaqalanadi. Keyingi bosqichlarda markazda joylashgan hujayralar tog`ay hujayralari shakliga kiradi va ular tabaqalanishi natijasida xondrositiar hosil bo`ladi. Ularning oralarida kollagen tashkil topgan moddadlari to'plana boshlaydi. Natijada boshlang`ich perixondrial tog'ay to'qimasi paydo bo`ladi. Keyinchalik yosh xondrositiar hujayralararo modda kompleksini tashkil etuvchi fibrillyar oqsil, glikozaminoglikan, protoglikogen moddalarni sintezlay boshlaydi. Hujayralararo oraliq moddanlrning yosh tog'ay hujayrasi sitopiazmasiga tegib turadigan yaltiroq qavat ya’ni tog'ay hujayrasining kapsulasi hosil bo'ladi, hosil bo`lgan tog`ay periferik qismida esa, ya'ni mezenxima bilan chegara joyida, nihoyat ikki qavatdan iborat tog`'ay uctki pardasi bo'ladi tog'ay ustki pairdasining ichki kombial qavatida joylashgan xondrogen, ya`ni xondroblast hujayralari ko`payib, hosil bo`lgan tog`ay to'qimasi ustki qavatida yig`ila boshlaydi. Natijada tog'ay to`qimasida periferik o`sish jarayoni sodir bo`ladi.
Tog`ay to`qimasining ichki qismiarida joylashgan yosh xondrosit mitoz va amitoz yo'l bilan ko'payib, tog'ayning ichida interstisial o'sish jarayoni kechadi, bu o'z navbatida, to`g`ayning ichki massasini ko`paytiradi.
Odatda, interstisial o’sish, organizmning aktiv shakllanishi davrida va tog`aylarda kechadigan regenerasiya jarayonlarida sodir bo`ladi. Tog`ay rivojlanishining so`nggi davrlarida to'qima o`rtasida, ya`ni orasida joylashgan hujayralarda qon tomirlar uzoqlashgan sari moddalar almashinuvi jarayoni susaya boradi. Bu davrda hujayralar diffuziya yo'li bilan to'qimaga tarqalayotgan oziq moddalar bilan oziqlanib turadi. Natijada bu hujayralarda ko`payish xususiyati asta-sekin so`nib ular distrofiyaga uchraydi.
Ayrim vaqtlarda o'z vazifasini o'tab bo'lgan hujayralar o'rniga suyak to`qimasi hosil boladi. Tog`ay to`qimasining suyak to'qimasiga aylanishi jarayonida ko`p yadroli ostioklast (xondroklast - suyak maydalovchi) hujayralar aktiv ishtirok e`tadi. Bu hujayralar o'zidan hujayralararo moddani eritib yuboradigan va suyak to'qimasi hosil bolishini ta'minlaydigan fermentlar ishlab chiqaradi.
Tog'ay to'qimasming regenerasiyasi jarayonida tog'ay ustki pardasining kombinal hujayralari bilain to'qima ichidagi yosh xondrositlar aktiv ishtirok etadi.