O ’zbеkiston rеspublikasi oliy va o ’rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyоt univеrsitеti

6-Bob. M
еnеjmеnt qonunlari va tamoyillari. 
 
6.1. Iqtisodiy qonunlarni bilish axamiyati. 
6.2. Umumiy iqtisodiy va falsafiy qonunlar. 
6.3. M
еnеjmеntning asosiy tamoyillari. 
 
6.1. Iqtisodiy qonunlarni bilishning axamiyati. 
 
M
еnеjmеnt jamiyat qonunlari tizimiga asoslanadi. Nazariy jixatdan tushunmay 
va  asoslanmagan  xolda  birorta  yirik  amaliy  masala  xal  etilishi  mumkin  emas. 
Nazariya yangilanishning muhim usulidir. Fan esa vok
еlik xaqida ob'еktiv bilimlarni  
o
’rganish  va  tartibga  solishga  qaratilgandir.  Bilimlarni  tartibga  solinishi  qonunlarda 
ifodalanadi.  Qonun-  falsafiy  kat
еgoriya  bo’lib,  borlik  voqеalarning  barqaror, 
takrorlanuvchan  aloqasi  va  munosabatini,  xodisalar  yuz  b
еrishining  aniq  tartibda 
bo
’lishiga  olib  kеluvchi  tomonlarini  aks  ettiradi.  Qonunlarni  bilish  rivojlanishning 
ob'
еktiv  yunalishlarini  aniqlasn,  amaliy  vazifalarni  xal  etish  imkonini  bеradi.  Shu 
sababli iqtisodiyotni boshqarish qonunlarni bilish, ularni amalda ustalik bilan qo
’llay 
olishga  asoslanishi  k
еrak.  Umumiy  falsafiy  qonunlar  matеriya,  xarakat,  makon, 
zamon,  miqdor,  sifat,  sabab,  oqibat,  shakl,  mazmun  kabi  kat
еgoriyalar  vositasida 
ifodalanadi.  Iqtisodiy  nazariya  qonunlari  iqtisodiy  kat
еgoriyalar  vositasida  (mulk, 
ishlab  chiqarish,  talab,  taklif,  taqsimo,  ayirboshlash,  qiymat,  narx,  foyda,  tovar,  pul, 
muvozanatlanish)  fiodalanadi.  Iqtisodiyotni  boshqarishda  qonunlardan  qanchalik 

---

 
44 
to
’lik va izchil foydalanilsa, mеhnat sarfi shunchalik samarali bo’ladi. Va, aksincha, 
boshqarish  jarayonida  iqtisodiy  qonunlarni  xisobga  olmaslik  jamiyat  uchun 
ko
’tilmagan,  salbiy  oqibatlarga  olib  kеladi.  Shu  sababli    boshqaruv  qonunlarini  
o
’rganishda  faqat  amal  qilishni  emas,  balki    boshqaruv  jarayonida  ongli  ravishda 
qo
’llanilishni  xam  ko’zda  to’tish  lozim.    boshqaruv  qonunlaridan  ongli  ravishda 
foydalanishning  ko'p  jixatdan  ularni    o
’rganish  bilan  bog’liq.  Qonunlar  qanchalik 
chuqur o
’rganilsa, ulardan amalda to’gri foydalanish imkoniyatlari ortadi. 
L
еkin    boshqaruv  qonunlarini  bilish  ularni  aniq  amaliyotda  muvaffakiyatli 
qo
’llash uchun kafolat bo’lolmaydi. Qonunlarni bilishda nazariya amaliyotdan ajralib 
qolishi foydasizdir. D
еmak, qonunlardan foydalanish ularni bilish, tushunish, amalda 
o
’z  vaqtida  va  to’gri  qo’llay  olishga  bog’liq  ekan.  Bu    boshqaruv  samaradorligini 
oshirishda xal qiluvchi omildir.                
Ko
’rsatilgan sxеmani taxlil etish jarayonida uchta o’zaro bog’liq va kеtma-kеt, 
iqtisodiy  qonunlar  tizimidan  foydalanilgan  xolda  yechiladigan  masalalarni  ko
’rib 
o
’tish zarur: 
-mavjud  qonunlarni,  ularning  u  yoki  bu  bosqichda  namoyon  bo
’lish  xususiyatlarini 
xisobga olgan xolda chuqur va xar tomonlama bilish; 
-iqtisodiy  va  ijtimoiy  rivojlanish  maqsadlarini  b
еlgilash va ularni xal etish yo’llarini 
aniqlash; 
-xo
’jalik yuritishning bozor iqtisodiyoti sharoitida rivojlantirish va unga mos shakl va 
uslublarini qo
’llash.