O ’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Samarqand davlat universiteti

Ko‘pyoqlarninng me’morchilik va san’atda qo‘llanilishi. Luki Pacholi «Ilohiy proporsiya» asarida Leonardoning 59 ta turli ko’pyoqlar tasvirlarini keltiradi, bu geometriya rivojiga katta ta’sir ko’rsatdi. Leonardoning kesik ikosaedr tasviri tushirilgan gravyurasi lotincha Ycocedron Abscisus(kesik ikosaedr) Vacuus suzlari yozilgan…tushi. Termin Vacuus atamasia ko’pyoq yoqlari « bo’sh» qalin chiziqlar bilan tasvirlanmaganligini bildiradi.

Leonardo da Vinchi o’z usuli bilan kublarning jips joylashishini, bu bilan kristallarning davriy tuzilishini uch asr oldin bashorat qildi. Esherning bunga o’xshash ishi 1952 yilda chizilgan va u «Kubik fazoning kataklari» deb ataladi».

a) b)
Rassom Mauritsa Esherning (1898-1972) ko’pyoqlarni badiiy tasvirlashning yorqin misollari quyidagi rasmlarda keltirilgan,

XIII-XVII asrlar ko’pyoqlar ko’pgina arxitekrura inshootlarining asosi bo’lib xizmat qilgan. Ko’pyoq kublar, keyinchalik boshqa ko’pyoqlar, masalan,tetraedr qo’llanilgan.
Qurilishda piramidalar qadimdan foydlanib kelingan. Masalan, olamning birnchi mo’jizasi Xeops piramidasi eng ulkan qurilish inshoati mana besh ming yildan beri qad ko’tarib turibdi.

Dunyoning ettinchi mo’jizasi– Aleksandr mayog'i yoki Faros Aleksandriyskiy, eramizgacha 299 – 279 yillarda qurilgan balandligi 150 metr bo'lib, uchta minoradan iborat. Birinchisi parallelepiped shaklida, bu minorada kichikroq sakkiz yoqli spiral pandusli minora joylashgana.

Ko’pyoqlar tabiatda. Muntazam ko’pyoqlar eng qulay jism sifatida tabiatdan keng tarqalgan. Masalan, osh tuzi kristallari kub shaklida, muz va tog’ billurining kiristallari asoslariga oltiyokqi priamidalar quyilgan oltiyoqli prizmalar shaklida.


Oltingugurt kristallari romb shaklida

Olmos kristalarining yoshi 100 million yildan 2,5 milliard yilgacha etadi. Qirralangan olmos brilliant deb ataladi. Uning kristallari brilliant deb ataladi. Ular oktaedr shaklida bo’ladi.

Muntazam ko’pyoqlar tirik tabiatda ham uchraydi. Masalan, bir xujayrali organizm feodarii skleti (Circjgjnia icosahtdra) ikosaedrni eslatadi.