Ochilova sojidaning

TERMIZ DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
BOSHLANG’ICH TA’LIM FAKULTETI 22-01 GURUH II-KURS BOSHLANG’ICH TA’LIM
YO’NALISHI TALABASI
OCHILOVA SOJIDANING
“BOSHLANG’ICH MATEMATIKA KURSI NAZARIYASI”
FANIDAN TAYYORLAGAN
TAQDIMOTI
O’qituvchi : Xudoyqulova Saida
MAVZU: Natural son va nol tushunchasining vujudga kelishi tarixini o’rganish
Reja:

• Natural son tushinchasi
• Natural son va nol tushunchasining vujudga kelishi .
• Natural son va nol tushunchasining vujudga kelishi tarixini o’rganish

Natural son va nol tushunchasining vujudga kelishi haqida qisqacha tarixiy ma'lumot. Natural son tushunchasi matematikaning asosiy tushunchalaridan biridir. U butun matematika fani singari kishilar amaliy faoliyatlaridagi ehtiyojlar natijasida vujudga 58 kelgan. Turli-tuman chekli to'plamlarni bir-biri bilan taqqoslash zarurati ham natural sonlarning vujudga kelishiga sabab bo'ldi. O'zining rivojlanish davrida natural sonlar tushunchasi bir nechta bosqichni o'tdi. Juda qadim zamonlarda chekli to'plamlarni taqqoslash uchun berilgan to'plamlar orasida yoki to'plamlardan biri bilan ikkinchi to'plamning qism to'plami orasida o'zaro bir qiymatli moslik o'rnatishgan, ya'ni bu bosqichda kishilar buyumlar to'plamining sanog'ini ularni sanamasdan idrok qilganlar.
Vaqt o'tishi bilan odamlar faqat sonlarni atashni emas, balki ularni belgilashni, shuningdek, ular ustida amallar bajarishni o'rganib oldilar. Qadimgi Hindistonda sonlarni yozishning o'nli sistemasi va nol tushunchasi yaratildi. Asta-sekin natural sonlarning cheksizligi haqidagi tasavvurlar hosil bo'la boshladi. Natural son tushunchasi shakllangandan so'ng sonlar mustaqil obyektlar bo'lib qoldi va ularni matematik obyektlar sifatida o'rganish imkoniyati vujudga keldi. Sonni va sonlar ustida amallarni o'rgana boshlagan fan «Arifmetika» nomini oldi.
Matеmatikaning shakllanish davri eramizdan oldingi VI-V asrgacha davom etdi. Bu davrda insoniyat turli prеdmеtlarni sanashni o’rgandi. Sanoq sistеmalari oldin og’zaki holda ishlatilgan. Yozma sanoq sistеmalarini kashf etilishi bilan natural sonlar ustida turli arifmеtik amallar bajarish qonun-qoidalari topila boshlandi. Yullarni uzunligini o’lchash, daromadlarni va еtishtirilgan hosilni taqsimlash kabi masalalar natijasida kasr sonlar tushunchasi va ular ustida arifmеtik amallar bajarish qoidalari ishlab chiqildi.
Natijada, eng qadimiy matеmatik fan- arifmеtikaga asos solindi. Maydonlarni o’lchash, jismlar hajmlarini hisoblash, turli ish qurollarini yaratishga extiyoj paydo bo’lishi bilan gеomеtriyaning kurtaklari shakllana boshlandi. Shunisi qiziqqi, bu jarayonlar turli xalqlarda bir-biriga bog’likmas ravishda, parallеl ko’rinishda amalga oshdi.
Matеmatikaning shakllanish davri

Natural sonlar qatori quyidagi xususiyatlarga egadir.

Har bir son bir - biridan birga ko`p yoki birga kam bo`ladi: 3 soni 4 sonidan 1 ga kam, 4 soni 3 esa 1 ga ko`p.
Bir son hech qanday sondan keyin kelmaydi. 2-dan, har bir sondan keyin bittagina son keladi. Masalan: 3 sonidan keyin 4 soni.

Natijada bolalarninig fikrlash protsessi, aqliy taraqqiyoti mukammallashib, aniq materiallar bilangina amal qilishdan abstrakt tushunchalarga o`tiladi, ya`ni sonlarning o`zi bilangina amal qila olish imkoniyati tug`iladi.

1. Yosh bolalarning turli to`plamlar bilan mashg`ul bo`lishidagi amaliy faoliyati davrida ayrim elementlardan tashkil topgan to`plamlarni butun bir ob`ekt shaklida tasavvur qiladi.

Ilmiy tadqiqot natijasida, mavjud bo`lgan ayrim nazariy vaziyatlarni umumlashtirib quyidagi xulosaga kelish mumkin.

Bu bilan bolalar ongida sonlar qatori qat`iy bir sistemada bo`lishi tushunchasi shakllanib, har bir sonning tarkibi o`zidan kichik ikki sondan iborat bo`lishi ham o`rgatiladi.

Bu tariqa berilgan ma`lumotlar bolalarni arifmetik amallarni tushinish va o`zlashtirishga tayyorlaydi.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT