Ochiq, aniq, ravshan texnik yechim yoki

Mavzu: Patent hujjatlari. Patent axboroti

Ixtirolar innovatsiyalarning asosi hisoblanadi va texnik muammolarga yangi echimlarni taqdim etishda muhim rol o'ynaydi. Ixtirolar milliy intellektual mulk idorasi yoki mintaqaviy intellektual mulk idorasida patent berish uchun ariza berish orqali himoya qilinadi. Patent ixtirochilarning manfaatlarini himoya qilish uchun ishlatiladi. Bu ixtirochilarga o'zlarining patentlarini tijorat maqsadlarida o'rganish va patentning ruxsatsiz ishlatilishining oldini olish uchun eksklyuziv huquqlar berilishini ta'minlaydi. Bu sotish o'z ichiga oladi, tijorat iqtisodiy foydalanish uchun mahsulotlar ishlab chiqarish.

Patent (lotincha: patens — ochiq, aniq, ravshan) — texnik yechim yoki ixtironing davlat tomonidan eʼtirof etilganligini va ixtirochining oʻz ixtirosiga olgan mutlaq huquqini tasdiqlovchi hujjat. Patent olish jarayoni, patent oluvchining maʼsuliyatlari va eksklusiv huquqlari turli mamlakatlarda turlichadir. Shunday boʻlsa ham, har bir patent olish uchun yozilgan arizada ixtironing biror-bir yangilik kiritayotgani haqida maʼlumot boʻlishi kerak. Koʻp mamlalakatlarda berilgan eksklusiv huquqlar boshqalar patentlangan ixtironi ruxsatsiz yasashi, qoʻllanishi, sotishi yoki tarqatishi oldini oladi.
Xalaqaro Savdo Tashkilotining mualliflik huquqlari boʻyicha shartnomasiga koʻra, bu tashkilotga aʼzo mamlakatlarda har qanday sohadagi ixtiro uchun patentlar mavjud boʻlishi zarur.
Patentni odatda davlat beradi. Davlat patent idorasi tomonidan ixtiro muallifiga yoki ariza boʻyicha huquqiy vorisiga beriladi. Koʻp mamlakatlardagi qonunlariga koʻra, patent 15—20 yil muddatga beriladi. Baʼzi mamlakatlarda ixtorolarni himoyalash vaqti odatda kamida 20 yil boʻlishi kerak. Patent odatda shu patent chiqarilgan mamlakat hududida amal qiladi. Xalqaro amal qiluvchi patentlar ham mavjud. Baʼzi mamlakatlarda maʼlum bir sohalardagi ixtirolar uchun patent berilmaydi.
Oʻzbekistonda ixtirolar, foydali model, sanoat namunasiga nisbatan qoʻyiladigan patent olish huquqini vujudga keltiradigan talablar hamda patent idorasining bunday hujjatni berish tartibi mamlakatning „Ixtirolar, foydali modellar va sanoat namunalari toʻgʻrisida“gi qonuni (1994-yil 6-may) da belgilab berilgan.
Bir qancha mamlakatlarda tadbirkorlik faoliyatining muayyan turlari bilan shugʻullanish uchun berilgan maxsus ruxsatnoma ham „patent“ deb ataladi. Davlatdan bunday patentni sotib olish tadbirkorlarni (odatda, yakka tartibdagi tadbirkorni) bundan keyingi (bir yilga yoki boshqa davrga) soliqlar toʻlashdan ozod etadi.
Patent ixtiroga berilgan mutlaq huquqdir. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, patent - bu mahsulot yoki jarayonga bo'lgan mutlaq huquq bo'lib, u, qoida tariqasida, harakatni amalga oshirishning yangi usuli yoki muayyan vazifaga yangi texnik echimni taklif qiladi. Patent olish uchun ixtiro haqidagi texnik ma'lumotlar patentga talabnomada ommaga oshkor etilishini talab qiladi.
Patent egasi boshqa tomonlarga ixtirodan o'zaro kelishilgan shartlarda foydalanishga ruxsat berishi yoki litsenziyalashi mumkin. Patent egasi ixtiroga bo'lgan huquqini boshqa shaxsga sotishi mumkin, keyin u patentning yangi egasiga aylanadi. Patentning amal qilish muddati tugagach, ixtironi himoya qilish to‘xtatiladi va ixtiro davlat mulkiga kiradi; bu shuni anglatadiki, har kim ixtirodan tijorat maqsadlarida foydalanishi mumkin va bunday foydalanish patentni buzmaydi.
Patent egasi ixtiro himoyalangan davrda patentlangan ixtirodan kim foydalanishi yoki foydalana olmasligini hal qilish huquqiga ega. Boshqacha qilib aytganda, patent muhofazasi deganda ixtironing patent egasining roziligisiz tijorat miqyosida boshqalar tomonidan amalga oshirilishi, ishlatilishi, tarqatilishi, olib kelinishi yoki sotilmasligi tushuniladi.
Kundalik oshxona anjomlaridan tortib nanotexnologik chipgacha bo'lgan texnologiyaning istalgan sohasidagi ixtirolarga patent berilishi mumkin. Ixtiro, masalan, kimyoviy birikma yoki jarayon kabi mahsulot yoki ma'lum bir kimyoviy birikmani ishlab chiqarish jarayoni bo'lishi mumkin. Ko'pgina mahsulotlar, aslida, bir qator ixtirolarni o'z ichiga oladi. Misol uchun, noutbuk kompyuteri birgalikda ishlaydigan yuzlab ixtirolar bilan bog'liq bo'lishi mumkin.