Oddiy differensial tenglamalarni maple va mathcad matematik paketlari yordamida taqribiy yechish
-BOB. AMALIY MASALALARNI MATEMATIK PAKETLAR YORDAMIDA SONLI YECHISH Qiziqarli tarixiy masalalar yechimlari
Download 0.93 Mb.
|
oddiy differensial tenglamalarni maple va mathcad matematik paketlari
3-BOB.AMALIY MASALALARNI MATEMATIK PAKETLAR YORDAMIDA SONLI YECHISH Qiziqarli tarixiy masalalar yechimlarimisol (Nyuton misoli) [14, 11-bet]. Nyuton tomonidan o‟rganilgan quyidagi differensial tenglamani y(0)=0 boshlang‟ich shartda darajali qatorlar va Runge- Kutta sonli usuli bilan yeching. dy 1 3x dx y x2 xy Yechimlarning vektor maydonini quring. Yechish. Avvalo chegaraviy masalani tuzamiz: restart; Order:=10: de:=diff(y(x),x)=1-3*x+y(x)+x^2+x*y(x); cond:=y(0)=0; de := d dx y( x ) 1 3 x y( x ) x2 y( x ) cond := y( 0 ) 0 Masalaning xususiy yechimini topamiz: dsolve({de,cond},y(x)); y1:=rhs(%); y( x ) 3 e( 1/2 ) e( 1/2 ) erf 2 x 2 erf 2 e 2 2
x ( 2 x ) 2 4 e( x 1/2 x2 ) e( x 1/2 x2 ) x 4 Differensial tenglamaning darajali qatorlardagi yechimi: dsolve({de,cond},y(x), series);convert(%,polynom): y2:=rhs(%): y( x ) x x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8 x9 O( x10 ) Ikkala natijani grafiklarda taqqoslaylik (3.1-rasm): p1:=plot(y1,x=-1..2,y=-2..1,thickness=2,color=black): p2:=plot(y2,x=-1..2, y=-2..1,linestyle=3,thickness=2,color=blue): with(plots): display(p1,p2); 3.1-rasm. Tenglamaning analitik va darajali qator ko‟rinishidagi yechimlarini taqqoslash grafiklari. Endi tenglamani sonli yechib, yechimlarning vektor maydonini quraylik (3.2- rasm): Eqs:=diff(y(x),x)=1-3*x+y(x)+x^2+x*y(x); icsc:=y(0)=0; with(DEtools): DEplot(Eqs,y(x),x=-1..2,y=-2..1,{icsc}, linecolor=black,stepsize=0.05,color=black); Eqs := d dx y( x ) 1 3 x y( x ) x2 y( x ) icsc := y( 0 ) 0 3.1-rasm. Tenglamaning sonli yechimi grafigi va yechimlarning vektor maydoni. Bu misolni har xil chegaraviy shartlarda qaraylik (3.3-rasm): restart; de:=diff(y(x),x)=1-3*x+y(x)+x^2+x*y(x): cond:=y(0)=0: dsolve({de,cond},y(x)): y1:=rhs(%): cond:=y(0)=0.1: dsolve({de,cond},y(x)): y2:=rhs(%): cond:=y(0)=0.2: dsolve({de,cond},y(x)): y3:=rhs(%): cond:=y(0)=0.3: dsolve({de,cond},y(x)): y4:=rhs(%): p1:=plot(y1,x=-1..2,y=-2..1,thickness=2,color=black): p2:=plot(y2,x=-1..2,y=-2..1,thickness=2,color=black): p3:=plot(y3,x=-1..2,y=-2..1,thickness=2,color=black): p4:=plot(y4,x=-1..2,y=-2..1,thickness=2,color=black): with(plots): display(p1,p2,p3,p4); 3.3-rasm. Tenglamaning har xil boshlang‟ich shartlardagiyechimlari grafiklari: y(0) = 0; 0.1; 0.2; 0.3. misol (Kuchsiz maxsuslikka ega bo‟lgan tenglama) [14, 25-bet]. Kuchsiz maxsuslikka ega bo‟lgan quyidagi differensial tenglamanisonli yeching: dy y ; y(0) = 0 dx Yechish. x = 0 da yechim maxsuslikka ega, ya‟ni tenglamaning o‟ng tarafidagi f(x,y) funksiya x = 0 da cheksizga intiladi. Tenglamaning q = 2, b = 1 dagi yechimlari vektor maydoni 3.4-rasmda tasvirlangan. de:=diff(y(x),x)=(q+b*x)*y(x)/x; cond:=y(0)=0; with(DEtools): DEplot(de,y(x),x=-2..2,y=-5..5,{cond}, linecolor=black,stepsize=0.05,color=black); de := d dx y( x ) cond := y( 0 ) 0
3.4-rasm. Tenglamaning a) q = 2, b = 1 va b) q = -1/2, b = 1 dagi yechimlari vektor maydoni. misol (Eyler tenglama) [14, 44-bet]. x=0 da cheksiz ko‟p yechimga ega bo‟lgan quyidagi differensial tenglamanisonli yeching: dy y ; y(0) = 0 dx Yechish. x = 0 da cheksiz ko‟p yechimga ega bo‟lgan tenglamaning berilgan boshlang‟ich shartdagi vector maydoni 3.5-rasmda tasvirlangan: de:=diff(y(x),x)=4*(sign(y(x))*sqrt(abs(y(x)))+max(0,x- abs(y(x))/x)*cos(Pi*ln(x)/ln(2))); cond:=y(0)=0; with(DEtools): DEplot(de,y(x),x=0..1,y=-1..1,{cond}, linecolor=black,stepsize=0.05,color=black); de := d dx y( x ) 4 y( x ) 4 max 0, x
cos
cond := y( 0 ) 0 3.4-rasm. Tenglamaning yechimlari vektor maydoni. Download 0.93 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling