Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

33-расм. Бошқарув истиқболлари²²⁷


Кичик бизнесда акциядорлар (яъни эгалари) директорлар бўлиши мумкин, шунинг учун эгалари ва менежерлари бир хил поғонада туради ва ҳеч қандай ўрталарида муаммо йўқ.
Каттароқ корхоналарда акциядорлар (яъни эгалари) ҳар куни бизнесни бошқариш билан шуғулланиши шарт эмас. Эгалари ва менежерлар бир хил поғонада бўлмайди ва шунинг учун манфаатлар тўқнашуви бўлиши мумкин.
Агентлик (agency) тушунчаси. Корпоратив бошқарувга нисбатан агентлик концепцияси ташкилот эгаларини (акциядорларни) директор ва компанияни (компания директорларини) уларнинг агентлари сифатида бошқаради.
Шунинг учун корпоратив бошқарув тизими компанияни бошқараётганларнинг буни акциядорлар манфаатларига энг яхши хизмат қиладиган тарзда амалга оширишини таъминлаши керак (ўз манфаатларини кўзлашдан кўра). Менежерлар ва директорларни мукофотлаш усули уларни акциядорларга фойда келтирадиган тарзда ҳаракат қилишга ундашини таъминлаш ҳам муҳимдир (қуйида агентлик назариясига қаранг).
Бошқарув жойи ҳақидаги мунозаралар ташкилотларга эгалик қилиш ва бошқариш билан боғлиқ уч хил қарашга асосланади. Агентлик концепцияси, айниқса, мулкчилик ва бошқарув ўртасида кўпроқ ажратиш мавжуд бўлган йирик ташкилотлар учун жуда муҳимдир. Бу, айниқса, давлат компанияларига тегишли. Буларга:
Бошқарув назарияси. Яхши бошқарувга баъзи ёндашувлар ташкилот бошқарувини унинг активларини бошқарувчи сифатида кўриб чиқади, уларни ишга жойлаштириш ва ташкилотнинг умумий стратегиясига мос равишда жойлаштиришда айбланади. Ушбу ёндашув билан ҳокимият бошқарувчиларга тегишли эканлиги кўриниб турибди; яъни ижро этувчи менежерлар.
Бошқа манфаатдор гуруҳлар компанияни бошқаришда кам иштирок этадилар ёки умуман қатнашмайдилар ва белгиланган ҳисобот механизмлари (текширилган ҳисобварақлар, йиллик ҳисоботлар ва бошқалар) орқали тегишли маълумотларни олишади. Техник жиҳатдан акциядорлар ёки эгалари ўзларининг бошқарувчилардан норози бўлсалар, йиллик умумий йиғилишда овоз бериш орқали ўз бошқарувчиларини ишдан бўшатиш ҳуқуқига эга.