Oliy ta'limning tuzilishi Reja

Aim.uz

Oliy ta'limning tuzilishi
Reja

1. Bakalavratura va magistratura.

2. Bakalavratura soxasi.

3. Bakalavrlarga kuyilgan asosiy talablar.

Oliy ta'lim ikki boskichga ega, bakalavriat va magistratura. Bakalavriat-ixtisosliklar yunalishi buyicha fundamental va amaliy bilim beradigan, urta maxsus, kasb-xunar ta'limi negizida, muddati kamida turt yillik tayanch oliy ta'lim boskichidir.

Bakalavr dasturi tugatilgandan sung bitiruvchilarga davlat attestatsiyasi yakunlariga binoan kasb buyicha «bakalavr» darajasi beriladi va davlat tomonidan tasdiklangan namunadagi, kasb-xunar faoliyati bilan shugullanish yoki oliy ta'limning keyingi boskichida ukishni davom ettirish xukukini beradigan diplom topshiriladi.

Magistratura anik ixtisoslik buyicha fundamental va amaliy bilim beradigan, bakalavriatdan keyin, uning negizida ta'lim muddati kamida ikki yil davom etadigan oliy ta'lim boskichidir.

«Magistr» darajasini beradigan davlat malaka attestatsiyasi magistrlik dasturining yakunidir. Magistrlarga davlat tomonidan tasdiklangan namunadagi kasbiy faoliyat bilan shugullanishni yoki ta'limning keyingi turlarida ukishni davom ettirish xukukini beradigan diplom topshiriladi.

Ta'lim yunalishlari buyicha kasbiy ta'lim dasturlari mazmuniga talablar:

Bakalavriat;

Kasbiy ta'lim dasturlari oliy ta'limning birinchi boskichi (bakalavriat) talaba tomonidan uzlashtiriladigan kuyidagi majburiy fanlar bloklari kuyidagilar:

- gumanitar va ijtimoiy-iktisodiy;

- matematika va tabiiy;

- umumkasbiy;

- ixtisoslik.

Kasbiy faoliyat kunikmalariga ega bulish uchun malakaviy amaliyotlar xam kuzda tutilgan.

Bakalavriat, kasbiy ta'lim dasturlari bajarilgach, malakaviy bitiruv ishini yoklashni xam uz ichiga olgan yakuniy davlat attestatsiyasi bilan tamomlanadi.

Bakalavrlarga kuyiladigan umumiy malakaviy talablar.

Bakalavriyat – kunduzgi ukish muddati kamida 4 yil bulgan, bilim soxalaridagi yunalishlarning biri buyicha fundamental va amaliy bilimlarni uz ichiga olgan tayanch oliy ma'lumot.

Bakalavriatning kasbiy ta'lim dasturlari bitiruvchini yakuniy davlat attestatsiyasidan utkazib, unga diplom bilan dalolatlangan bakalavr malaka darajasini berish bilan tugallanadi.

Bakalavr malaka darajasi uning soxisi buyicha ishga kirganda tayanch oliy ma'lumot malakaviy talablarida nazarda tutilgan lavozimlarni egallash xukukini beradi. Uzbekiston Respublikasida bakalavrlar bilimlarining sakkizta soxasi buyicha tayyorlanadi:

- ta'lim ( 111 yunalish);

- gumanitar fanlar va san'at ( 28 yunalish);

- ijtimoiy fanlar ,biznes va xukuk (32 yunalish);

- matematika va tabiiy fanlar (14 yunalish);

- injenerlik, ishlov berish va kurilish tarmoklari (49 yunalish);

- kishlok xujaligi (27 yunalish);

- soglikni saklash va ijtimoiy ta'minot (18 yunalish);

- xizmatlar (14 yunalish).

Bakalavr uz ta'limini kunduzgi ukish muddati kamida ikki yil bulgan magistraturada davom ettirishi mumkin. Magistratura tabiiy-ilmiy va gumanitar fanlar, muayyan bilimlar soxasining tarixiy va falsafiy jixatlari, ixtisos fanlar, shuningdek, bitiruvchining ilmiy-tadkikot va yoki ilmiy-pedagogik faoliyatini nazoratda tutuvchi amaliyotini uz ichiga olgan kasbiy ta'lim dasturiga ega.

Ushbu dastur malakaviy bitiruv ishi dissertatsiyani uz ichiga olgan yakuniy attestatsiya va bitiruvchiga diplom bilan dalolatgan «Magistr» malaka darajasini berish bilan tugallanadi.

Ishga dastlab kabul kilingan bakalavrlar ish beruvchilarning ukuv markazlarida 6 oydan 2 yilgacha davom etuvchi maxsus dasturlar buyicha ukishi mumkin.

Bakalavr bilimiga umumiy talablar:

• 
  gumanitar va ijtimoiy-iktisodiy fanlar asoslarini bilishi, ijtimoiy muammo va jarayonlarni ilmiy taxlil kila olishi, shu fanlar uslublaridan turli kasbiy va ijtimoiy faoliyatda foydalana oldishi,
  
• 
  isonlarga, jamiyatga, atrof muxitga bulgan munosabatni belgilaydigan me'yoriy va konuniy asoslarni bilishi, ularni ijtimoiy va ekologik loyixalar tayyorlashda kullay olishi,
  
• 
  jonsiz va jonli tabiatda sodir buladigan jarayon va xodisalarni tulik tassavur kila olishi, tabiatni bilishning zamonaviy ilmiy uslublarini biladigan va uni egallagan bulishi,
  
• 
  soglom yashash tarzi xakida ilmiy tasavvurga, uzini jismoniy takomillashtirish buyicha bilim va kunikmalarga ega bulishi,
  
• 
  ilgor tafakkur yuritish madaniyatiga ega bulishi, uz fikrini ogzaki va yozma ravishda mantikan tugri bayon kili olishi,
  
• 
  moliyaviy va inson omillarini inobatga olgan xolda ishlab chikarish munosabatlari asoslari xakida tasavvurga ega bulishi, kasbiy faoliyati soxasida kullaniladigan ma'lumotlarni kompyuter usullarida yigish, saklash va ularni kayta ishlash (taxrir kilish) uslublarini bilishi, uz mexnatini ilmiy asosda tashkil kila olishi,
  
• 
  ilm-fan rivoji va uzgaruvchan ijtimoiy amaliyot sharoitida yigilgan tajribalarni baxolay olishi, uz imkoniyatlarini kayta kurib chikib, zamonaviy axborot-ukuv vositalaridan foydalangan xolda, yangi bilimlarni egallash kobiliyatiga ega bulishi,
  
• 
  egallayotgan kasbining moxiyati va ijtimoiy axamiyatini tulik tushunishi, soxa faoliyatini aniklaydigan fanlar muammolarini bilishi, ularning yaxlit tizimidagi uzaro bogliklarni kura olishi,
  
• 
  turli xodisalarni ta'riflash, ularning istikbolini belgilovchi modellarini yaratish va ishlatishni bilishi, xodisalarning mikdor va sifat taxlilini amalga oshirish imkoniga ega bulishi,
  
• 
  mexnat jamoasiga kushila olishi, boshkarish usullarini kullay olishi, ijrochilar ishini tashkil kila olishi, turli fikrlar mavjudligi sharoitlarida boshkarish yechimlarini topish va kabul kila olishi, pedagogik faoliyat asoslarini bilishi, uz kasbiy ishlashga uslubiy va psixologik jixatda tayyor bulishi lozim.
  

Oliy ta'lim xakidagi «Nizom» Uzbekiston Respublikasi Oliy va urta maxsus ta'lim vazirligining 30.10.98 y. 305-sonli buyrukgiga asosan tasdiklangan.

A). Umumiy urta, urta maxsus, kasb-xunar ta'limi negizidagi oliy ta'lim uzliksiz ta'lim tizimining mustakil turi bulib «Ta'lim tugrisida» xamda «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi tugrisida» gi Uzbekiston Respublikasi konunlariga muvofik amalga oshiriladi.

B). Oliy ta'lim soxasidagi davlat siyosati kuyidagi tamoyillariga asoslanadi:

• 
  ta'lim va tarbiyaning gumanistik, demokratik mazmunda ekanligi,
  
• 
  universitet ta'limining ustvorligi,
  
• 
  urta maxsus,kasb,oliy va oliy ta'limdan keyingi ta'limning uzliksizligi va ketma-ketligi,
  
• 
  ta'lim tizimining dunyoviy mazmunda ekanligi,
  
• 
  davlat ta'lim standartlari doirasida ta'lim orlishning xamma uchun ochikligi,
  
• 
  ta'lim dasturlarini tanlashga umumiy va tabakalashgan yondoshuv,
  
• 
  bilimdonlik va iste'dodni ragbatlantirish,
  
• 
  oliy ta'lim tizimida davlat va jamiyat boshkaruvini uygunlashtirish,
  
• 
  oliy ta'lim, fan va ishlab chikarish birlashuvini ta'minlash.
  

V). Talabalarni oliy ta'lim muassasalariga kabul kilish davlat grantlari va tulov-kontrakt vositasi bilan turlariga binoan aniklash yuli orkali amalga oshiriladi.

G). Oliy ta'lim muassasalari – yuridik shaxs, ular oliy ta'lim dasturlarini amalga oshiradilar, amaldagi konuniy tartibda tashkil etiladigan, uzlarining ustavi va mazkur Nizom asosida faoliyat kursatadilar.

Oliy ta'lim muassasasi ustavi mazkur Nizom, Uzbekiston Respublikasi Vazirlar maxkamasining 1998 yil 5 yanvar 5 – sonli karori bilan tasdiklangan «Ta'lim muassasasi ustavini ishlab chikish tartibi»ga muvofik tayyorlanadi, Oliy va urta maxsus ta'lim Vazirligi tomonidan tasdiklanadi, maxalliy ma'muriy idoralarda ruyxatga olinadi.

Oliy ta'limning maksadi, vazifalari va tashkil kilinishi kuyidagilardan iborat:

A). Oliy ta'limning maksadi Uzbekistonni yuksak rivojlangan demokratik mamlakatlar darajasida ilmiy-texnikaviy,iktisodiy, ijtimoiy va madaniy rivojlanish bilan ta'minlay oladigan, yuksak ma'naviy, madaniy va axlokiy fazilatlarga ega yukori malakali rakobatbardosh kadrlar yetishtirishdir.

B). Oliy ta'limning asosiy vazifalari kuyidagilar:

• 
  davlat ta'lim standartlariga muvofik ilgor, zamonaviy ta'lim va kasb-xunar dasturlari asosida yukori samarali ukitishning tashkil kilish va malakali kadrlar yetishtirishni ta'minlash,
  
• 
  mamlakatning iktisodiy, ijtimoiy rivojlanishi istikbollari, jamiyat talablariga binoan fan, texnika, ilgor texnologiya, iktisodiyot va madaniyatning zamonoviy yutuklari asosida kadrlar ukitishni tashkil kilish va uning uslublarini muntazam takomillash,
  
• 
  yoshlarni milliy tiklanish mafkurasi va umuminsoniy kadriyatlarni bilish asosida. Mustakillik goyalari, Vatan, oila tabiatga mexr va insonparvarlik ruxida tarbiyalash,
  
• 
  ukuv amaliyotiga yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini kiritish, ukitishni shaxsiylashtirish va masofaviy vositalar bilan ta'minlash,
  
• 
  ta'lim, fan va ishlab chikarish birlashuvining amaliy tizimlarini ishlab chikarish va amaliyotga kiritish,
  
• 
  ilmiy-pedagogik kadrlar va talabalarning ilmiy tadkikotlari va ijodiy faoliyatlari orkali fan, texnika va texnoldogiyani rivojlantirish,
  
• 
  davlat va nodavlat ta'lim muassasalarini rivojlantirish asosida ta'lim xizmatlari bozorida rakobatli muxitni shakllantirish,
  
• 
  oliy ta'lim muassasalari boshkaruvini takomillash va ular mustakilligini kengaytirish, ta'sischilar, va'siylar jamoat kuzatuv kengashlari shaklida yangi jamoat boshkaruvini kiritish,
  
• 
  oliy ta'lim soxasida yuksak rivojlangan mamlakatlar bilan uzaro foydali xamkorlikni rivojlantirish.
  

D). Oliy ta'lim muassasalari mutaxassislar tayyorlashning «Oliy ta'lim yunalishlari va ixtisosliklari Klassifikatorri» ga muvofik amalga oshiradi. Fakat davlat ta'limmuassasalarida tayyorlanadigan ta'lim yunalishlari va ixtisosliklari ruyxatini Uzbekiston respublikasi Vazirlar Maxkamasi joriy kiladi.

YE). Oliy ta'lim muassasalari tomonidan ta'lim yunalishlari va ixtisosliklarining ruyxati ta'lim va kadrlar tayyorlash soxasidagi marketing rivojlanishi bilan aniklab boriladi va mexnat bozori talabi xisobiga olingan xolda, davriy kayta kurib chikiladi.

Sinov savollari:

1. 
   Oliy ta'limning vazifasi nimadan iborat ?
   
2. 
   Bakalavriaturada yunalishida tayyorlanadigan mutaxassisliklar .
   
3. 
   Magistraturada ta'lim soxasida tayyorlanadigan mutaxassisliklar .
   
4. 
   Bakalavrlar bilimlarining soxalari nimalardan iborat ?
   
5. 
   Bakalavr va magistraturaga kuyiladigan talablar nimalardan iborat ?
   

Aim.uz