Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi abduhamid nurmonov struktur tilshunoslik: ildizlari va yo‘nalishlari

N a zo ra t savollari
1. Glossematikaning asosiy tamoyillari nimaiardan iborat?
2. Glossematika amal qilgan deduktiv usul qanday usul?
3. Empirik yoki immanent-semiologik usul deganda nima tushuniladi?
1 B.A.3eeeunqee. nriocccMaTHKa 
h
 
JinnrBMCTHKa. — HoBoe 
b
 
j i m i r B i i c T M K e .
c. 223.
2 Xancen K. riym a 
hcjim
CTpyKTypajui3Ma. — 
Bfl, 1959, N° 4, c. 94.
89
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4. Munosabatlar tuguni deganda nimani tushundingiz?
5. Empirik tamoyil deganda nimani tushundingiz?
6. Glossematiklar shakl va substansiya atamalari ostida nimalarni tushu-
nadilar?
7. Mazmuniy eng kichik birliknt glossematiklar qanday atama bilan 
nomlaydilar?
8. L. Yelmslev lingvistik munosabatlarni qanday tasnif qiladi?
9. L. Yelmslev til-nutq zidlanishi haqida qanday f\kr bildiradi?
10. Glossematikaning tilshunoslik tarixida tutgan o'rni qanday?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

AMERIKA STRUKTURALIZMI
Struktur tilshunoslikning uchinchi yirik tarm og'i deskriptiv 
lingvistika nomi bilan yuritiluvchi Amerika strukturalizmidir.
Deskriptiv lingvistika F.Boas (1808—1942), E.Sepir (1 8 8 4 - 
1939) va L.Blumfild (1887—1949)lar nomi bilan bog'liqdir.
V.A .Zveginsevning ta'k id lash ich a, A m erika strukturalizm i 
to ‘g‘rid an -to ‘g‘ri F.de Sossyur ta ’limotidan kelib chiqqan emas. 
U Amerika hindularining tilini o'rganish jarayonidagi amaliy ehtiyoj 
zamirida vujudga keldi.1
M ashhur lingvist va antropolog F.Boas Amerika hindulari tilini 
o ‘rgarrish bilan shug‘ullanar ekan, barcha tillar uchun um umiy 
boTgan tekshirish tam oyillaridan voz kechish, uning o 'rn ig a 
o ‘rganilayotgan aniq tilning ichki xususiyatiga asosiy eTiborni 
qaratishga, deduksiya asosida em as, balki induktiv usul bilan 
o ‘rganishga d a’vat etadi.
Amerika hindulari tilini o'rganish chogTdagi o ‘z tajribasiga 
suyangan holda, F.Boas hind-ovro‘pa tillari materiallari asosida 
maydonga kelgan tadqiq metodlarini bu tillarga qoTlash mutlaqo 
mumkin emasligini asoslashga harakat qildi.
Amerika hindulari tili, birinchidan, hin d -o v ro ‘pa tillaridan 
farq qiluvchi o ‘ziga xos katcgoriyalarga ega. Ikkinchidan, tarixiy 
taraqqiyotining oldmgi davrlari haqida guvohlik beruvchi yozma 
manbalariga cga emas. U chinchidan, ularning dunyodagi qaysi 
tilla r b ilan q a rin d o sh lig i hali n o m a T u m . Bu o m illa r esa, 
F.Boasning fikricha, Amerika hindulari tilining tashqi, formal 
to m o n ig a asoslangan obyektiv tek sh irish m eto d larin i ishlab
1