Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 2016-yil 6-a’reldagi 137-sonli

Neyron tarmoqlari. Xujumlarni aniqlash usullarining aksariyati qoidalar 
yoki statistik yondashish asosida nazoratlanuvchi muhitni tahlillash shakllaridan 
foydalanadi. Nazoratlanuvchi muhit sifatida qaydlash jurnallari yoki tarmoq trafigi 
ko’rilishi mumkin. Bunday taxlillash ma’mur yoki xujumlarni yaniqlash tizimi 
tomonidan yaratilgan, oldindan aniqlangan qoidalar to’’lamiga tayanadi. 
Xujumni vaqt bo’yicha yoki bir necha niyati buzuq odamlar o’rtasida har qanday 
bo’linishi eks’ert tizimlar yordamida aniqlashga qiyinchilik tug’diradi. Xujumlar va 
ular usullarining turli-tumanligi tufayli, eks’ert tizimlari qoidalarining ma’lumotlar 
bazasining hatto doimiy yangilanishi ham xujumlar dia’azonini aniq 
identifikatsiyalashni kafolatlamaydi. 

---

3-bo'lim Axborot xavfsizligini kriptografik usuli 
8-Mavzu: Axborot xavfsizligining texnik tizimi 
Reja 
1.Axborot tizimlariga va ularning xavfsizligiga qo’yilgan talablar 
2..
 Axborot xavfsizligiga bo’lgan tahdidlarni aniqlash
 
AT yaratilib ishga tushirilgandan so’ng uning asosiy ob’ekti axborot 
hisoblanadi. Tashkilotning barcha axborot resurlari, faoliyat ko’rsatayotgan AT 
bilan bog’liq ravishda ishlaydi.Axborot resursi tashkilotdagi barcha xujjatlar, 
shaxsiy ma’lumotlar vaxar xil turdagi axborotlarni o’z ichiga oladi. SHunday ekan 
ATda asosiy himoyalanishi zarur bo’lgan ob’ekt – buaxborotdir. Bundan tashqari 
ATning to’liq va samarali ishini ta’minlash uchun boshqa komponentlari (texnik, 
dasturiy vositalar) ning ham himoyasini ta’minlash zarur. Himoyani ta’minlashning 
hamma uchun umumiy bo’lgan usul yoki algoritmi mavjud emas, shu sababli 
himoyani ta’minlash kompleks vositalar va chora tadbirlardan iborat xavfsizlik 
tizimini yaratishni ko’zda tutadi. 
Xavfsizlik tiziminiyaratishdan oldin axborot xavfsizligiga bo’lgan 
tahdidlarni, axborotlarning ruxsatsiz chiqib ketish va ruxsatsiz foydalanish yo’llarini 
aniqlash 
lozim.Axborot 
xavfsizligiga 
bo’lgan tahdidlar saqlanayotgan, 
uzatilayotgan va qayta ishlanayotgan axborotlar ruxsatsiz foydalanish, o’g’irlash va 
o’zgartirishdan iborat bo’lgan har qanday jarayondir. 
Xavfsizlik tizimi axborot xavfsizligiga bo’lgan tahdidlarni aniqlashi va 
ularning oldini olishi va quyidagi vazifalarni bajarishi zarur[34]: 
• Axborotlarni to’plash, saqlash, qayta ishlash va uzatishda butunligi ta’minlash; 
• Foydalanuvchilarning axborot resurslaridan vakolati doirasida foydalanishni 
ta’minlash; 
• Axborotlarni o’chirish, o’zgartirish, nusxalash, o’g’irlashdan va shu kabi ruxsat 
etilmagan faoliyatlarni cheklash; 
• ATlardagi shaxsiy ma’lumotlarni himoyalash; 
Xavfsizlik tizimi ATlarining samaradorligini aniqlashning muhim 
ko’rsatkichi hisoblanadi.AT xavfsizlik tizimitizimdagi mavjud axborot xavfsizligini 
ta’minlashmexanizmlarning tizim axborot resurslariga bo’lgan taxdidlarga mosligi 
tushuniladi.Axborot xavfsizligiga bo’lgan taxdidlar esa axborotning maxfiylik, 
to’lalik va foydalanishga ruxsat kabixususiyatlarini buzishga bo’lgan xarakatlardir. 
ATlarda qo’llaniladigan texnik va dasturiy vositalarga qarab turli xildagi 
taxdidlar bo’lishi mumkin. Ushbu xurujlar vaqt o’tishi bilan yangicha yo’llar orqali 
amalga oshiraveriladi, shuning uchun tizim xavfsizligi ham doim yangilanib 
yangicha xavflarga tayyor turishi lozim. Tizimda har bir xavf uchun alohida xavfni 
bartaraf 
etuvchi 
mexanizm 
mavjud 
bo’lishi 
lozim.Bu 
shart 
AT 
himoyalanganligining 
birinchi 
omili 
hisoblanadi.Ikkinchi 
omil 
mavjud 
mexanizmlarning yetarlicha mustaxkam bo’lishi, mustaxkamlik xurujlar yangicha 
yo’llar orqali amalga oshirilganda mexanizmning qay darajada qarshilik 
ko’rsatishidir. Uchinchi omil esa xurujlar muvaffaqqiyatli amalga oshirilganda 
ATga qay darajada zarar yetkazishni aniqlashdir[34]. 

---

Amaliyotda keltirilgan omillarni oldindan baholash va tahlil qilish juda 
murakkabdir.Korxona yoki tashkilot ATning himoyalanganligini baholash uchun 
axborot xavfsizligi auditi o’tkazilishi zarur. 
Korxona axborot xavfsizligi auditi axborot xavfsizligini ta’minlashning, uni 
tashkil etishning samarali choralaridan biridir. Axborot tizimi auditi korxonaning 
axborot xavfsizligi xolatini baxolaydi, tizimnmng zaif tomonlarini aniqlaydi, 
xavfsizlik tizimining axborot tizimiga mosligini hamda korxona axborot 
xavfsizligining kelajakdagi rivojlanish strategiyasini belgilab beradi.
Korxona axborot tizimi axborot xavfsizligining talablariga javob berishi 
kerak. Ushbu talablar asosida korxonada axborot xavfsizligi kontseptsiyasi ishlab 
chiqilishi kerak. Bu kontseptsiyalar quyidagi ctandartlar asosida ishlab 
chiqiladi[34]: 
• Axborot tizimlarining himoyalanganligini baholash. ISO 15408 [15]. Ushbu 
standartda axborot tizimini yaratishda kafolatli xavfsizlik va unga qo’yilgan talablar 
batafsil yoritilgan. Lekin ushbu standartni xavfsizlikni baholashning universal 
kompleksi sifatida foydalanib bo’lmaydi, bunda axborot tizimi xavfsizligining 
administrativ va ma’muriy huququiy masalalari ko’zda tutilmagan. 
• Axborot xavfsizligi boshqaruvining amaliy qoidalari. ISO/IEC 17799 (BS 7799-