Oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. ‘Lmas0V, A. Vahobov

Talabning daromadga bogiiq elastikligi daromadning o‘zga-rishiga javoban talabning naqadar o‘zgarganligini bildiradi.
Narx 0 ‘zgarmagan holda daromad o‘zgarsa, iste’molchining talabi ham o‘zgaradi, chunki uning toiov qobiliyati ortadi yoki kamayadi. Talabning daromadga bogiiq elastikligini ham elastiklik koeffitsiyenti belgilaydi. Talabning daromadga bogiiq elastiklik koeffitsiyenti — foiz hisobidagi talab hajmining o‘zgarishi foiz hi-sobidagi daromadning o‘zgarishiga nisbatidir. Buni

0. 
   -
   

0. 
   * AVD% ■
   

deb ifodalash mumkin. Bunda —elastiklik koeffitsiyenti, Tj, Ж ■“ talabning foiz hisobiga o'zgarishi, D% — daromadning foiz hisobida o‘zgarishi boiadi. Maiumki, bozordagi talab har xil 0‘zgaradi. Kundalik zarar tovarlar borki, ularga talab daromaddagi o‘zgarishga sezgir boimaydi, chunki ular iste’molisiz yashab boimaydi. Masalan, oila maium miqdorda oziq-ovqatni iste’mol qilishi kerak. Daromad oshgan sharoitda ham uni keragidan ortiq xarid qilmaydi, daromad pasayganda esa uni xarid qilishga pul sarflab, boshqa tovarlarni olmay turadi. Demak, eng zarur tovarlarga nisbatan

98

talabning daromadga bogiiq elastikligi past bodadi. Ammo shun-day tovarlar borki, daromadiiing o‘zgarishi ularga bo‘lgan talabga kuchli ta’sir etadi. Bular yuqori martabali tovarlardir. Bularga ta-lab daromad oshsa ko‘payadi, daromad qisqarsa kamayadi, chun-ki iste’molchi puli yetarli bo‘lsa, ularni oladi, puli yetmasa o‘zini tiyib, ulardan voz kechadi, chunk! bularsiz ham yashash mumkin. Daromad o‘zgargandagi talab elastikligi asosan nufuzli va qulaylik yaratuvchi tovarlarga xos bo'ladi.
Daromad yuzaga keltiruvchi elastiklikning ham egri chizig'i boladi. Buni 6.5-rasmdan ko‘rish mumkin, Bu yerda D - daro-mad, Q — talab miqdori, P — narx, konstanta, ya’ni o‘zgarmas miqdor, deb olingan.
Rasmdan ko'rish mumkinki, daromad 50 boiganda talab 20 ga teng, daromad 90 ga yetganda talab 40 birlikni tashkil etgan. Daro­ mad D| dan D2 ga ko‘tarilgach, u 80 % ga (((90-50)/50)xl00=80) oshgan, bunga javoban talab 100 %ga (((40-20)/20)xl00) oshgan. Natijada 3^=100/80=1,25 bo'lgan. Bunda Э ^Ж Daromad D3 120 bo'lgach, u 33,3 %ga (((120-90)/90)xl00=33,3), shunga mos rav-ishda talab 50 %ga (((60-40)/40)xI00=

Talab (Q)

6 .5 -ra sm . Talabning darom adga bogiiq elastikligi
Demak, 3^=50/33,3=1,50. Elastiklikka qarab talab egri chizigi har xil shaklga ega boigan. AB chizig‘i yotiq, CD chizig'i bun-dan yotiqroq, EF chizig'i yanada yoliqroq bo'lgan. Bu yerda ham

9 9

eiastikJik koeffitsiyenti oshgan sari egri chiziq yotiqroq boiadi degan qoidani ko'rish mumkin.