Oltingugrtning kislorodli birikmalari

To‘shkent viloyati
Qibray tumanidagi
45-umumiy o‘rta ta’lim maktabi
Kimyo fani o‘qituvchisi
Muratov Mirtohirning
8-sinf uchun
Kimyo fanidan
“Oltingugurtning kislorodli birikmalari”
Mavzusi bo‘yicha tayyorlangan
Namunaviy bir soatlik
Dars ishlanmasi

OLTINGUGRTNING KISLORODLI BIRIKMALARI

I. Darsning maqsadi:

Ta’limiy maqsad: mavzu doirasidagi BKM lar
a)Rivojlantiruvchi maqsad; Mustaqil ishlash ko’nikmalarini shakillantirish.
b)Tarbiyaviy maqsad;o’quvchilarga mavzu bo’yicha ma’lumot berish bilan birga tabiatga mehr tuyg’usini uyg’otish va ekologik tarbiyani shakillantirish.
II.Dars turi: ________________________________________
III.Dars usuli: ____________ “______________________________”.
IV.Dars jihozi:
a)Darslik
b)Tarqatmalar.
V.Tashkily qism;
a)Salomlashish
b)Yo’qlama
VI.O’tilgan mavzuni takrorlash uchun savol va topshiriqlar berish.
VII.Darsning bayoni.
Kislorodli birikmalarda oltingugurt musbat oksidlanish darajasi namoyon qilishi qanday izohlanadi?
Oltingugurt oksidlari. Oltingugurtning amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan ikki xil oksidi bor. Oltingugurt (IV)-oksid SO„ va oltingugurt (VI)-oksid S0₃.
Oltingugurt (IV)-oksid S0₂. Tabiatda vulqon gazlarida va tabiiy ko‘mirning yonishidan hosil bo‘lgan gazlar tarkibida uchraydi. SO„ qutbli kovalent bog‘li gaz bo‘lib, laboratoriyada sulfit kislota tuzlariga xlorid yoki sulfat kislota ta’sir ettirib olinadi:
Na₂S0₃ + H₂S0₄ = Na₂S0₄ + H₂0 + S0₂t
Mis qirindilariga konsentrlangan sulfat kislota ta’sir ettirilganda ham

oltingugurt (IV)-oksid hosil bo‘ladi:
2H„SO,,, , + Cu = CuSO, + SO,t + 2H„0
Sanoatda oltingugurt (IV)-oksid metall sulfidlarini havoda kuydirib olinadi:
4FeS₂ + 110₂ 2Fe₂0₃ + 8S0₂|; 2ZnS + 30₂ 2ZnO + 2S0₂|.
Oltingugurt (IY)-oksid rangsiz, o‘tkir hidli gaz bo‘lib, ^— 10°C da suyuq, ^—73°C da qattiq holga o‘tadi, u kislotali oksid, suvda erib sulfit kislota hosil qiladi:
so₂ + H₂0 = H₂S0₃.
Asosli oksid va ishqorlar bilan ta’sirlashib, sulfitlar hosil qiladi:
CaO + S0₂ = CaS0₃; 2NaOH + S0₂ -» H₂0 + Na₂S0₃.
Oltingugurt (IV)-oksid katalizator ishtirokida oksidlanib oltingugurt (Vl)-oksi- dini hosil qiladi:
2S0₂+ 0₂ ^ 2S0₃ + Q.
Vodorod sulfidni oksidlaydi. Natijada o‘zi qaytariladi va oltingugurtni hosil qiladi:
2H₂S + S0₂ -» 2H₂0 + 3S|
Oltingugurt (IV)-oksid organik bo‘yoqlarni rangsizlantiradi, mikroorganizmlarni o‘ldiradi, quruq turshak tayyorlashda, ba’zi rezavor mevalarni yetiltirishda qo‘llanadi. Suyuq SO„ neftni tozalashda ishlatiladi.
Oltingugurt (Vl)-oksid S0₃. S0₃— oltingugurtning yuqori oksidi bo‘lib, 45°C da qaynaydigan, 17°C da oq kristall massaga aylanadigan rangsiz suyuqlik. Kis­lotali oksidlarga xos xususiyatlarni namoyon qiladi. Suv bilan oson reaksiyaga kirishib, sulfat kislota hosil qiladi: S0₃ + 11,0 = H„S0₄ + Q.
S0₃ ning o‘zi ham konsentrlangan sulfat kislotada yaxshi eriydi. Bunda oleum hosil bo‘ladi: H„S0₄ • nS0₃—> oleum.
H₂S0₄ + nS0₃ -» H₂S0₄ • nSO_r
Sanoatda S0„ ni katalizator ishtirokida oksidlab S0₃ olinadi. Oltingugurt (VI)- oksid asosan sulfat kislota ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.
VIII.Uyga vazifa: Mavzuga doir topshiriqlarga javob toppish.
1. Tarkibida 50% oltingugurt va 50% kislorod bo‘lgan birikmani vodorodga nisbatan zichligi
32 ga teng. Bu moddani havoga nisbatan zichligini aniqlang.