On nazorat savollari

1- kursi uchun “Hozirgi o‘zbek tili (fonetika-fonologiya)”  fanidan 

ON NAZORAT SAVOLLARI 

 

1.  Lisoniy UMIS va YAHVOga izoh bering 

2.  Til, lison va nutqning bir-biridan farqini tushuntiring  

3.  Tilning qanday sathlari ajratiladi?  

4.  Lisoniy birliklar deb nimalar kiritiladi?  

5.  Fonema va tovushning farqi?  

6.  Leksema va so‘zning bir-biridan farqi.  

7.  Morfema va qo‘shimchaga izoh bering  

8.  Qolip va hosilaning munosabati  

9.  Tovushning sifat belgilari  

10. Tovushning  miqdor  belgilari  Nutq  organlari  (t/t:  faol  va  passiv  nutq 

organlari) 

11. Transkripsiya (t/t: diakritik belgilar, fonologik tarnskriptsiya) 

12. Akustika nima? (t/t: tovushning sifat belgisi, miqdor belgisi) 

13. Lisoniy  paradigma  nima?  (t/t:  butun-bo‘lak,  sistema-a’zo,  umumiylik-

xususiylik) 

14. Lisoniy  munosabat  deganda  nimani  tushunasiz?  (t/t:  paradigmatik 

munosabat, sintakmatik munosabat) 

15. Lisoniy  munosabatning  asosiy  turlarini  sanang.  (t/t:  paradigmatik 

munosabat, sintakmatik munosabat) 

16. Lisoniy  ziddiyat  va  uning    asosiy  turlari  sanang  (t/t:  noto‘liq,  darajali,  teng 

qiymatli ziddiyat)  

17. Tasnif  nima,    uning  qanday  turlarini  bilasiz?  (t/t:  noto‘liq  tasnif,  ortiqcha 

a’zoli tasnif) 

18. Tilning  moddiy  (substansial)  sathi  deganda  nimani  tushunasiz?  (t/t:  fizik, 

fiziologik, akustik, funktsional) 

19. Fonetikaning birligi nima? (t/t: tovush, tovush o‘zgarishlari) 

20. Fonetikaning qanday bo‘limlari bor? (t/t: umumiy, xususiy, qiyosiy, tavsifiy 

fonetika) 

21. Umumiy fonetika nimani o‘rganadi? (t/t: umumiy, xususiy, qiyosiy, tavsifiy 

fonetika) 

22. Qiyosiy  fonetika  nimani  o‘rganadi?  (t/t:  umumiy,  xususiy,  qiyosiy,  tavsifiy 

fonetika) 

23. Tavsifiy  fonetika  nimani  o‘rganadi?  (t/t:  umumiy,  xususiy,  qiyosiy,  tavsifiy 

fonetika) 

24. Eksperimental  fonetika  nimani  o‘rganadi?  (t/t:  umumiy,  eksperimental, 

xususiy, qiyosiy, tavsifiy fonetika) 

25. Fonemaning  akustik  tomoni  nima?  (t/t:  tovushning  sifat  belgisi,  miqdor 

belgisi) 

26. Fonemaning fiziologik-artikulyatsion tomoni nima? (t/t: aytilishi, talaffuzi) 

27. Fonemaning sotsial tomoni nima? (t/t: ma’no ajratishi) 

28. Fonologiya haqida ma’lumot bering. (fonema, fonema variantlari) 

29. Fonologik  ziddiyatning  ziddiyat tizimiga munosabatini yoriting (t/t: noto‘liq, 

darajali, teng qiymatli ziddiyat)  

30. Tovush kuchi nima? (t/t: to‘lqinning balandligi, kengligi) 

31. Amplituda nima? (t/t: balandlik, tovush ko‘lami) 

32. Tovush tembri deganda nima tushuniladi? (t/t: ohang, rang, bo‘yoqdorligi) 

33. Nutqning tarkibiy qismlari (t/t: fraza, takt, so‘z, bo‘g‘in, tovush) 

34. Fraza, takt, so‘z, bo‘g‘in va tovushga izoh bering 

35. Unli  fonemalar  necha  belgisiga  ko‘ra  tasniflanadi?  (t/t:  og‘izning  ochilishi, 

tilning harakati, lablarning ishtiroki) 

36. Undosh  fonemalar  necha  belgisiga  ko‘ra  tasnif  qilinadi?  (t/t:  paydo  bo‘lish 

o‘rni, aytilish usuli, ovozning miqdoriga ko‘ra) 

37. Unli  va  undosh  fonemalarni  farqlovchi  belgilarni  sanang  (t/t:  paydo  bo‘lish 

o‘rni, aytilish usuli, urg‘uga munosabati) 

38. Unli  fonemalarning  farqlari  va  o‘xshashliklari  (t/t:  barcha  unlilar  uchun 

birlashtiruvi va farqlanuvchi belgilar) 

39. Undosh  fonemalarning    farqlari  va  o‘xshashliklari.(t/t:  barcha  undoshlar 

uchun birlashtiruvi va farqlanuvchi belgilar) 

40. Fonema  variantlari  deganda nimalar  tushuniladi?  (t/t:  cho‘ziq,  qisqa,  qattiq, 

yumshoq, til oldi, til orqa) 

41. Fonetik o‘zgarishlarning qanday ko‘rinishlarini bilasiz? (t/t: singarmonizim, 

assimilyatsiya, dissimilyatsiya…)  

42. Singarmonizm nima? (t/t: unlilar uyg‘unlashuvi) 

43. Qanday  o‘zgarishlarga  kombinator  o‘zgarishlar  deyiladi?  (t/t:  yonma-yon 

tovushlarning ta’siri) 

44. Qanday  o‘zgarishlarga  pozitsion  o‘zgarishlar  deyiladi?  (t/t:  tovush  tushishi, 

orttirilishi…) 

45. Urg‘u  deb  nimaga  aytiladi?  (t/t:  urg‘u,  gap  urg‘usi,  so‘z  urg‘usi,  musiqiy, 

dinamik, erkin urg‘u) 

46. Urg‘uning  qanday  turlari  mavjud?  (t/t:  urg‘u,  gap  urg‘usi,  so‘z  urg‘usi, 

musiqiy, dinamik, erkin urg‘u) 

47. Urg‘uning ma’no farqlashiga misollar keltiring. (t/t: urg‘u, gap urg‘usi, so‘z 

urg‘usi, musiqiy, dinamik, erkin urg‘u) 

48. Bo‘g‘in deb nimaga aytiladi? (t/t: bo‘g‘in, turlari, tiplari, ahamiyati) 

49. Bo‘g‘inning qanday tiplari mavjud? (t/t: bo‘g‘in, turlari, tiplari, ahamiyati) 

50. Bo‘g‘inning qanday ahamiyati bor? (t/t: bo‘g‘in, turlari, tiplari, ahamiyati) 

51. Gap urg‘usining ma’no farqlashi (t/t: gap ma’nosiga ohangning ta’siri) 

52. So‘z  urg‘usining  ma’no  farqlashi  (t/t:  shakldosh  so‘zlarning  talaffuz  bilan 

farqlanishi) 

53. Asimiliyatsiya (t/t: regressiv, progressiv assimiliyatsiya) 

54. Dissimiliyatsiya (t/t: tovush o‘zgarishi) 

55. Grafika  bo‘limi  haqida  ma’lumot  bering  (t/t:  yozma  nutq,  til,  yozuvning 

paydo bo‘lishi, ahamiyati) 

56. Til va yozuvning o‘zaro munosabati nimada? (t/t: yozma nutq, til, yozuvning 

paydo bo‘lishi, ahamiyati) 

57. Og‘zaki  va  yozma  nutqning  farqi.  (t/t:  yozma  nutq,  til,  yozuvning  paydo 

bo‘lishi, ahamiyati) 

58. Yozuvning tarixiy ahamiyati nimada? (t/t: yozma nutq, til, yozuvning paydo 

bo‘lishi, ahamiyati) 

59. O‘zbek  xalqi  o‘z  tarixi  davomida  qanday  yozuvlardan  foydalangan  (t/t: 

oromiy, dulbarchin, runiy….) 

60. O‘zbek yozuvi tarixi (t/t: oromiy, dulbarchin, runiy….) 

61. O‘zbek xalqi eng uzoq davr foydalangan yozuvlar (t/t: arab, uyg‘ur,..)  

62. Urxun-Enasoy yozuvi (t/t: runiy, dulbarchin, sehrli) 

63. Uyg‘ur yozuvi  

64. Arab yozuvi  

65. Lotin yozuvi  

66. Kirill yozuvi  

67. Fonetik yozuvga izoh bering  

68. Lisoniy UMIS va YAHVOga izoh  bering Til, lison va nutqning bir-biridan farqini 

tushuntiring  Tilning  qanday  sathlari  ajratiladi?  Lisoniy  birliklar  deb  nimalar 

kiritiladi? Leksema va so‘zning bir-biridan farqi.  

69. Leksikologiya o‘rganish predmeti, vazifalari. 

70. Leksik sath.  

71. Leksik ma’no va uning lison, nutqqa munosabati. 

72. Leksema lisoniy tizimdagi o‘rni. 

73. So‘z va uning nutqiy birlik ekanligi. 

74. Leksemaning tayyorligi. 

75. An’anaviy va nazariy leksikologiya. 

76. Bir sememali leksemalar. 

77. Ko‘p sememali leksemalar. 

78.  Bir sememali va ko‘p sememali leksemalarning xususiyatlari.  

79. Bir sememali leksemalarning ko‘p sememali leksemalarga aylanib borishi. 

80. [qoyil] leksemasining semantik tahlili.  

81. So‘z va uning ma’nosi.  

82. So‘z ma’nosining ko‘chish usullari. 

83. Metafora usulida ma’no ko‘chishi. 

84. Metonimiya usulida ma’no ko‘chishi. 

85. Sinekdoxa usulida ma’no ko‘chishi. 

86. Vazifadoshlik usulida ma’no ko‘chishi. 

87. So‘zning tag ma’nosi. 

88. Lisoniy sistema va uning mikrosistemalari.  

89. Lug‘aviy sistemaning pog‘onali qurilishi.  

90. Leksik sistema va uning bo‘linishlari.  

91. Lug‘aviy qatorlar va lug‘aviy mikrosistemalarning o‘zaro farqlari. 

92. Leksemalarning jinsiga ko‘ra giponimik guruhi. 

93. Leksemalarning zotiga ko‘ra giponimik guruhi. 

94. Leksemalarning rang-tusa belgisini ifodalashiga ko‘ra privativ ziddiyati. 

95. Leksemalarning vazifa belgisi asosidagi giponimik guruhi. 

96. O‘zbеk tili lеksikasi haqida ma’lumot. 

97. O‘z qatlam. 

98. O‘z qatlamning semantik belgilari. 

99. O‘z qatlamning fonetik-struktura belgilari. 

100.  O‘zlashma qatlam.  

101.  Forscha-tojikcha so‘zlar. 

102.  Arabcha so‘zlar. 

103.  Rus tili orqali kirgan so‘zlar. 

104.  Arabcha o‘zlashmalarni aniqlash yo‘llari. 

105.  So‘z o‘zlashtirish yo‘llari va usullari. 

106.  Leksemalardagi sinonimik munosabat. 

107.  Leksemalardagi 

antonimik 

munosabat. 

Kontrar 

qarama-qarshilik, 

komplementar qarama-qarshilik. 

108.  Lug‘aviy birliklardagi graduonimik munosabat. 

109.  Sinonim  so‘zlar  va  darajalangan  so‘zlarning  o‘zaro  o‘xshash  va  farqli 

xususiyati. 

~ 5 ~ 

 

110.  Shakldosh so‘zlar (omonimlar). 

111.  Paronimlar. 

112.  Leksemalardagi giponimik munosabat. 

113.  Qo‘llanilishi chegaralanmagan leksika. 

114.  Qo‘llanilishi chegaralangan leksika. 

115.  Dialektal leksika. 

116.  Terminologik leksika. 

117.  Argo va jargonlar. 

118.  Arxaizmlarnin turlari. 

119.  Lug‘aviy arxaizmning turlari. 

120.  Grammatik arxaiz. 

121.  Istorizm haqida ma’lumot. 

122.  Bo‘yoqsiz leksika. 

123.  Bo‘yoqdor leksika. 

124.  Uslubiy xoslangan leksika.  

125.  Kitobiy leksika. 

126.  Badiiy leksika.  

127.  So‘zlashuv leksikasi. 

128.  Uslubiy betaraf leksika.  

129.  Frazeologiya va frazeologizm. 

130.  Frazeologizmlarning semantik strukturasi. 

131.  Frazeologizmlarda semantik munosabatlar.  

132.  Frazeologik sinonimiya.  

133.  Frazeologik antonimiya.  

134.  Frazeologik omonimiya. 

135.  Lug‘atlarning maqsadi va mo‘ljaliga ko‘ra bo‘linishi.  

136.  Umumiy lug‘atlar va maxsus lug‘atlar. 

137.  Ensiklopedik lug‘atlar. 

138.  Filologik lug‘atlar. 

139.  Lug‘atlarning milliy madaniyatni shakllantirishdagi ahamiyati. 

140.  XX asrgacha bo‘lgan o‘zbek lug‘atchiligi. 

141.  XX asrda o‘zbek lug‘atchiligi. 

142.  Mustaqillik davrida o‘zbek lug‘atchiligi. 

143.  Lug‘at tushunchasi. 

144.  Lug‘at turlari, har bir turining maqsadi va tarkibi.  

145.  Milliy adabiy til izоhli lug‘ati va sоha lug‘atlarining o‘zarо munоsabatlari. 

146.  Alifbо va idеоgrafik lug‘atlar.  

147.  Qоmuslar va sоhalar bo‘yicha ma’lumоtnоmalar (spravоchniklar). 

148.  O‘quv  lug‘atlari.  Bunday  lug‘atlarning  hajmi,  tuzilishi,  tarkibi  va  lеksеma 

hamda atamalarni sharhlash hususiyatlari. 

149.  Milliy istiqlоl mafkurasi va o‘zbеk lug‘atlarining tarkibi, so‘zlarni (atamalarni) 

sharhlash masalalari. 

150.  O‘zbеk lug‘atchiligi оldida turgan muhim vazifalar va muammоlar.  

151.  Idеоgrafik lug‘at haqida.  

152.  Lug‘atlarni milliylashtirish.  

~ 6 ~ 

 

153.  O‘quv lug‘atlari yaratish vazifalari.  

154.  O‘quv lug‘atlari turlari. 

155.  tilning asоsiy birligi sifatidagi so‘z muammоsi, lеksik birliklar tiplari; 

156.  til lug‘at tarkibi strukturasi; 

157.  lug‘aviy birliklarning qo‘llanilishi; 

158.  lug‘at tarkibining bоyishi va taraqqiyoti; 

159.  lеksik birliklarning tildan tashqaridagi bоrliq bilan o‘zarо munоsabati; 

160.  lеksikоlоgiyaning turlari va ularning o‘ziga хоs jihatlari, prеdmеti va manbai 

161.  Tizim tushunchasi haqida. Tizim va to‘daga misоllar kеltirish. 

162.  Til, lisоn, nutq tushunchalarini sharhlash. 

163.  Lеksik sath, uning o‘zgaruvchanligi va sistеmaviyligi. 

164.  Lеksеmaning mazmun tоmоni.  

165.  Lеksеmaning shakl tоmоni. 

166.  Partоnimik munоsabat. 

167.  Iеrarхik munоsabat. 

168.  Hоsila sеmеmaning vujudga kеlish yo‘llari.