Ona tili va adabiyot fanidan I bosqich, i-semestr uchun o’quv-uslubiy majmua

Tayanch tushunchalar
Orfoepiya – to’g’ri (adabiy) talaffuz me’yorlari tizimi.
Qisqa talaffuz – urg’usiz bo’g’indagi unlining qisqa va kuchsiz (bilinar-bilinmas) talaffuz etilishi.
Cho’ziq talaffuz – urg’uli bo’g’indagi unlining urg’usiz bo’g’indagi unlidan cho’ziqroq bo’lishi. Bu xususiyat ruscha leksik o’zdashmalarda, ayniqsa, sezilarli bo’ladi.
Ingichka talaffuz – unli tovushlarning sayoz til orqa "k","g","ng", til o’rta "y" va bo’g’iz undoshi "h" bilan yondosh bo’lganda old qator fonema tarzida ingichka talaffuz etilishi.
Yo’g’on talaffuz – unli tovushlarning chuqur til orqa "q","g’","x" undoshlari ta’sirida orqa qator fonema tarzida yo’g’onlashuvi.
Jarangsizlanish – ayrim jarangli undoshlarning so’z oxirida yoki assimilyativ holatlarda jarangsiz undosh tarzida talaffuz etilishi.
Intervokal holat – undosh fonemaning ikki unli orasida qo’llanishi. Bunday pozitsiyada (ko’p bo’g’inli so’zlarda) portlovchi "q" undoshi sirg’aluvi "g’" tarzida (qishloq>qishlog’imiz kabi), jarangsiz "k" undoshi jarangli "g" tarzida (telpak>telpagim kabi) talaffuz qilinadi.


Fonetika, grafika va orfografiya bo‘limlari yuzasidan
nazorat savollari va topshiriqlar
1.Grafika-yozuv haqida umumiy tushuncha .
2.Tarixiy-an’anaviy tamoyilning qo’llanish doirasi.
3. Ko’pnuqtaning ishlatilish o’rinlarini bayon qiling.
1.Yozuv va til.
2.Differensiatsiya va grafik tamoyil haqida tushuncha.
3. Nuqtaning vazifalari va ishlatilishi.
1. Qadimiy yozuvlar.
2.Differensiatsiya va grafik tamoyilning qo’llanish doirasi.
3. Vergulning vazifalari va ishlatilishi
1.O’rta Osiyo xalqlari yozuvlari. Turkiy yozuvlar.
2.Tovush va harf.
3. Asos va qo‘shimchalar imlosi: jo’nalish kelishigi.
1.Zamonaviy o’zbek yozuvlari.
2.Transkripsiya-nutq tovushlarining barcha xususiyatlarini yozuvda aniq ifodalash vositasi.
3. Qo‘shib yozish
1.Kirill grafikasi asosidagi o’zbek yozuvi va unda nutq tovushlarining ifodalanishi.
2. Ayrim harflar imlosi.
3. Chiziqcha bilan yozish.
1.Yozuv va til.
2.Differensiatsiya va grafik tamoyil haqida tushuncha.
3. Nuqtaning vazifalari va ishlatilishi.
1.. Qadimiy yozuvlar.
2.Differensiatsiya va grafik tamoyilning qo’llanish doirasi.
3. Vergulning vazifalari va ishlatilishi.
1.Kirill grafikasi asosidagi o’zbek yozuvi va unda nutq tovushlarining ifodalanishi.
2. Ayrim harflar imlosi.
3. Chiziqcha bilan yozish.
1.Lotin va rus grafikasi asosidagi o’zbek yozuvlarida tovush va harf munosabatlari.
2. Nuqta qanday vazifalarni bajaradi?
3. Ayrim harflar imlosi: unlilar imlosi.
1.Orfoepiya – adabiy talaffuz me’yorlarini o`rganuvchi sath.
2. So’roq belgisining ishlatilish o’rinlarini bayon qiling.
3. Bosh harflar bilan yozish.
1.Orfoepik talaffuz me’yorlari.
2. So’roq belgisi qanday vazifalarni bajaradi?
3. Ajratib yozish.
1.Unli va undoshlar orfoepiyasi.
2.So’roq va undov belgilarining vazifasi va ahamiyati.
3. O‘zak-negiz va qo‘shimchalar imlosi: -ga, -gan, -b, ub affikslari misolida.
1.Tarixiy-an’anaviy tamoyil haqida tushuncha.
2. Nuqta qanday o’rinlarda ishlatiladi?
3. Qavs qanday vazifalarni bajaradi?
1.Morfologik tamoyil orfografiyaning asosiy tamoyili sifatida.
2. Orfografiyaning ahamiyati.
3. Undov belgisining ishlatilish o’rinlarini bayon qiling.
1.Tarixiy-an’anaviy tamoyil haqida tushuncha.
2. Nuqta qanday o’rinlarda ishlatiladi?
3. Qavs qanday vazifalarni bajaradi?
1. Grafik, an’anaviy tamoyillar.
2.Orfografik va orfoepik qoidalarning o`zaro bog`liqligi.
3. Undov belgisi qanday vazifalarni bajaradi?
1.Morfologik tamoyil orfografiyaning asosiy tamoyili sifatida.
2. Orfografiyaning ahamiyati.
3. Undov belgisining ishlatilish o’rinlarini bayon qiling.
1.Morfologik tamoyil orfografiyaning asosiy tamoyili sifatida.
2. Orfografiyaning ahamiyati.
3. Undov belgisining ishlatilish o’rinlarini bayon qiling. 1.Orfografiya-to’g’ri yozish qonun-qoidalari haqidagi fan.
2. Bosh harflarning yozilishi.
3. Qavsning ishlatilish o’rinlarini bayon qiling.
1. Qo’shma so’zlar imlosi.
2. Vergul qanday vazifalarni bajaradi?
3. Tirening ishlatilish o’rinlarini bayon qiling.
1. Punktuatsiya paydo bo’lishining yozuv taraqqiyoti bilan bog’liqligini
bayon qiling.
1. O’zbek tili punktuatsiyasi qachon paydo bo’lganini aytib bering.
2. Vergulning ishlatilish o’rinlarini bayon qiling.
3. Tire qanday vazifalarni bajaradi?
1. Bosh harflarning yozilishi.
2. Bo‘g‘in ko‘chirilishi;
3. Tire qanday vazifalarni bajaradi?
1.Tarixiy-an’anaviy tamoyil haqida tushuncha.
2. Nuqta qanday o’rinlarda ishlatiladi?
3. Qavs qanday vazifalarni bajaradi?
1. Ikki nuqta qanday vazifalarni bajaradi?
2. Qo‘shma so‘z va so‘z birikmalari imlosi;
3. Ko‘chirish qoidalari.
1.Orfografik va orfoepik qoidalarning o’zaro bog’liqligi.
2.Orfografik tamoyillar va ularning ahamiyati..
3. Punktuatsion belgilar qanday sharoitda va qachon paydo bo’lgan?
1.Grafika-yozuv haqida umumiy tushuncha .
2. Nuqtali vergulning ishlatilish o’rinlarini bayon qiling.
3. Ko’pnuqta qanday vazifalarni bajaradi?
1.Nuqtali vergul qanday vazifalarni bajaradi?
2.Yozuv va til.
3. Ko’pnuqta qanday vazifalarni bajaradi?
1.Yozuvning tadrijiy taraqqiyoti.
2.Tovush va harf.
3.Punktuatsiya paydo bo’lishining yozuv taraqqiyoti bilan bog’liqligini
bayon qiling.
1.O’rta Osiyo xalqlari yozuvlari. Turkiy yozuvlar.
2.Nima uchun morfologik tamoyil etakchi hisoblanadi?
3. Asos va qo‘shimchalar imlosi: -tir, -b, -ub, -qi affikslari misolida
1.Zamonaviy o’zbek yozuvlari.
2.Nuqtaning ishlatilish o’rinlarini bayon qiling.
3.Qo‘shib yozish.
1..Lotin grafikasi asosidagi o’zbek yozuvi va unda nutq tovushlarining ifodalanishi.
2.Nuqtaning ishlatilish o’rinlarini bayon qiling.
3..Ajratib yozish
1.Kirill grafikasi asosidagi o’zbek yozuvi va unda nutq tovushlarining ifodalanishi.
2. Alifbo va uning ahamiyati
3.Chiziqcha bilan yozish.