Opera o`ta murakkab badiiy ijod turi bulib, fakatgina uziga xos shakllarni, ijodiy estetik va texnologiya masalalarning keng doirasini kuzda tutuvchi janrdir

KIRISH
Opera – o`ta murakkab badiiy ijod turi bulib, fakatgina uziga xos shakllarni, ijodiy estetik va texnologiya masalalarning keng doirasini kuzda tutuvchi janrdir. Operaga bulgan kizikdsh avvalambor janrning sintetikligi va kuchli badiiy ta’siri bilan belgilanadi. Opera janri vokal, cholg musikasin , she’riyat, teatr va tasviriy san’at, rake va plastik xarakatni uzida birlashtiradi. Bular katoriga teatrning texnik effektini, xususan, yoritish vositalarini ham qo`shish lozim. Lekin, operada birinchi navbatda musika muxd urinn egallaydi.
Musiqashunoslik opera janriga bir kator ilmiy makolalar va tadkikotla bagishlangan. Ular orasida B. Asafьev, A.Gozenpuz, M.Druskin, B.Yarustovskiy, M.Sabinina, G.Kulishova, M.CHerkoshina, Ya.Pekker, D.Murodova, V.Plungyan ishlari e’tiborga loyikdir. Mazku ukuv kullanmani tuzishda yukorida nomlari zikr etilgan olimlarning tadkikotlari, professor B.Zeydmanning opera dramaturgiyasi buyich ma’ruzalari kurs uslubiy asos buli xizmat kildi. Bundan tashkari, kullanmani yaratishda Uzbekistan davlat konservatoriyasida mazkur kureni utishdagi shaxeiy ijodiy tajriba va uslub katta yordam berdi.
Opera dramaturgiyasi nazariyasini urgan masalasi shubxasiz kupgi musiqaga oid adabiyotlarni uzlashtirish, ma’lumotlarni tizimlashtirish va umumlashtirish vazifalarini oldimizga kuyadi. Opera san’atini urganishdagi tizimlilik opera janri va uning tarakkiyotidagi kurinishlar tasnifiga, syujetli dramaturgiya, libretto dramaturgiyasi, sahna dramaturgiyasi, tuknashuvlar dramaturgiyasiga maxsus e’tibor karatish lozimligini talab kdladi.
Opera dramaturgiyasini urganish jarayonida badiiy obrazga alohida e’tibor karatiladi. Operada badiiy obrazning mukammalligi uzig xos individual, sub’ektiv va ob’ektiv, ratsional va emotsional yaxlitlik bilan belgilanadi. Obrazning aynan shu xislatlari asarning badiiy kiymatini va estetik mohiyatini anщlashga imkon beradi. Operada obraz rivoji ohang doirasi va kompozitsion tuzilmaning uzaro mutanosibligida ochib beriladi. Shu bilan birga oxang dramaturgiyasi operada solo, ansambl, xor, xoreografiya, simfonik rivojlanish tamoyillarining taxlilini ham talab kiladi.
Operada saxnaviy ifodaviylik masalalari uning sahnaviy talqini, teatr ifodaviyligi, badiiy yaxlitligi doirasida saxnalashtirish konuniyatlarini kurib chiqi bilan bog`liq . Jadal rivojlanish san’atning ajralmas kismi ekanligini inobatga oladigan bo`lsak, asarning tomoshabin tomonidan qabul qilish psixologiyasi masalasi ham yuzaga keladi.

4