Operatsion kuchaytirgich

OPERATSION KUCHAYTIRGICH
Kuchaytirgich bu elektr signallarni kuchaytirish uchun xizmat qiladigan asbob. Kuchaytirgichning asosiy qismi bu kirish signali yordamida nazoratqilinadigan manbadir. Amaliyotda ko`p hollarda juda past elektr signallarni kuchaytirish zaruriyati mavjud. Hozirgi davrda kuchaytirgichlar elektro energetika yoki avtomatlashtirilgan boshqaruv sohasida emas balki texnikaning deyarli barcha sohalarida, noelektrik kattaliklarni elektr usulida o`lchash yoki datchiklarda hosil qilingan juda kichik signallarni (tenzoresistorlar, termorezistorlar, akselerometrlar, meditsina texnikasi va boshqalar) kuchaytirish uchun keng qo`llanilmoqda.
Hozrgi zamon elektrotexnika va elektronikasining asosiy qismini operatsion kuchaytirgichlar tashkil qiladi. So`ngi yillarda operatsion kuchaytirgichlar integral sxemalar singari tayyorlanib juda kichik gabarit o`lchamlarga ega. Ularning fazifalari faqat kichik signallarni kuchaytirish emas, balki ular integratorlar, differensiatorlar, kuchlanish takrorlagichlari va boshqa vazifalarni bajarish uchun keng qo`llanilmoqda.
LM 358 operatsion kuchaytirgichining sxematik tasviri, oyoqlarining raqamlanish sxemasi va umumiy ko`rinishi keltirilgan.
OK ning kirish va chiqish pinlarining tasnifi:
OFFSET N1 (+) OFFSET N2 (-) OK ga kirish kuchlanishining qutblanishi.
IN+ IN- OKga kirish signallari (+ ishorali kirishida signalni o’z shaklini yo’qotmasdan kuchaytiradi; - ishorali kirishida signalini teskari shaklda (invertor) kuchaytiradi)
OUT OK kuchaytirgan signalning chiqish joyi

O
peratsion kuchaytirgichning sxematik tasviri

Oyoqlarini raqamlash tartibi sxemasi

Quyidagi rasmlarda noinvertor kuchaytirgichning elektr sxemasi, kirish va chiqish signallari keltirilgan

No invertor kuchaytirgich elektr sxemasi

Kirish va chiqish signallari

Noinvertor kuchaytirgichning chiqish kuchlanishi quyidagicha hisoblanadi:

Q
uyidagi rasmlarda esa invertor kuchaytirgichning elektr sxemasi, kirish va chiqish signallari keltirilgan. I
nvertor kuchaytirgich elektr sxemasi
Kirish va chiqish signallari

Invertor kuchaytirgichning chiqish kuchlanishi quyidagicha hisoblanadi

Integralli operatsion kuchaytirgichlar va ularni qo‘llash "Operatsion kuchaytirgich" (OK) atamasi analogli operatsiyalarni bajaradigan qurilmalarda qo‘llanadigan maxsus sinfli kchaytirgichlarni belgilash uchun avtomatik rostlash nazariyasida birinchi marta ishlatilgan: miqyosi(masshtablash), integrallash, farqlash, summalash(yig‘ish) va boshqalar. Umuman integrally bajarilishda, qoida tariqasida(odatda), OK o‘zgarmas tok kuchaytirgichi ko‘rinishida bo‘ladi.

Teskari orqali bog‘langan integralli OKlar turli funktsional qurilmalarni qo’llashda foydalaniladi: keng ko‘lamli kuchaytirgichlar, yig'ish va ajratuvchi qurilmalar, integratorlar, differentsiatorlar, chastota-saralovcvhi (selektiv) asboblar, logarifmik kuchaytirgich, amplitude rostlagichlari (regulyatorlari), demodulatorlar, generatorlar va boshqalar.



LM 358 operatsion kuchaytirgichining umumiy ko`rinishi.
Operatsion kuchaytirgichlar;
- invertor kuchaytirgichlar;
- noinvertor (invertor bo`lmagan) kuchaytirgichlarga bo`linadi

D
IP rusumli operatsion kuchaytirgichlarning turlari.

DIP rusumli operatsion kuchaytirgichlarning turlari.(eski namunadagi)

Plastik g‘ilofda joylashgan tashqarida montajlanuvchi bir qatorda joylashgan juftlangan qismalarga ega SIP-8 rusumli OK: A – umumiy ko ‘rinishi; B – ulanish sxemasi.

OKning prinsipial sxemasi.

OK ning ekivalent sxemasi


Operatsiey kuchaytirgich — OK juda katta kuchaytirish koeffitsientiga ega bulgan (10⁴—10⁶) differentsial kirish va bitta chiqishli UTKdir. Uning ishlash uslubi DKnikiga uxshash bulib, asosan, chuqur manfiy teskari bog’lanish zanjiri kiritilgan holda qullaniladi. OKlar keng utkazish sohasiga (10-100 mGts), katta kirish (R_kir≥10kOm va kichik chikish (R<100 Om) qarshiligiga, yuqori darajadagi sinfaz signallarni so’ndirish koeffitsientiga ega bo’lgan yuqori sifatli universal kuchaytirgichdir. (Ular qiyosiy hisoblash qurilmalarida matematik amallarni bajarish uchun yaratilgan va operatsion kuchaytirgich deb atalgan).