Operatsion sistemaga ikki XIL ta’rif berishadi

ACCESS MOBT mavzusi bo’yicha tekshirish uchun na’munaviysavollar va topshiriqlar:

2. 
   Dreamweaver dasturida stillar bilan ishlash. ( Dreamweaver dasturi) Professional dasturlar qatoriga kiruvchi Dreamweaver MX dasturi o‘zining barcha imkoniyatlari bilan har qanday murakkablik va mashtabdagi HTML sahifalarni yaratish va o‘zgartirishga qodir. U vizual loyihalash (WYSIWYG) rejimini ta’minlab, dastlabki matnli WEB – hujjatlarning juda aniq ishlashi bilan ajralib turadi va katta tarmoqli loyihalarning qo‘llab quvvatlovchi ichki qurilgan vositalarga ega.
   

Dasturda ko‘rinib turadigan vizual loyihalash izchil olib boriladi. Matnlar hamda ob’ektlarning obrazlari ustida olib boriladigan ishlar bevosita kodlashtirishdan ustun turadigan gipermatnli hujjatlar yaratish usulini vizual deb atash qabul qilingan. Dastur nafaqat vizual loyihalash vositalarining kuchli bazasiga ega, balki Web – sahifalarni deyarli maxsus ko‘rib chiqish dasturlari yordamida aks ettirishga ham qodir: Microsoft Internet Explorer yoki Netscape Navigator.
Dastur Web – dizayn soxasida gipermatnli hujjatlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri kodlashtirish yordamida yaratishni afzal ko‘ruvchi mutaxassislarga ham ma’qul keladi. Dreamweaver qobig‘iga gipermatnli belgilovchi diskreptorlar bilan ishlash uchun zarur barcha uskunalarga ega to‘liq funktsional HTML tahrirlagichi integratsiya qilingan.
Dreamweaver dasturi ochiq arxitektura printsiplariga asoslangan. Bu amaliy dasturni interfeysi (Application Programming Interface, API) to‘liq ochiq ekanligini bildiradi. Uning yordamida tashqi dasturchilar hamda dasturiy ta’minot bilan shug‘ullanuvchi firmalar dastur va uning interfeysiga radikal funktsional o‘zgartirishlar kiritishi: yangi qurilma qo‘shish, menyu paneli yoki bo‘limini yaratish, yangi ob’ekt yoki multimedia roligini dasturlashtirish va xokazolar.


Dreamweaver MX bu - nafaqat interfeysning tashqi ko‘rinishi yangilangani, balki radikal texnologik yangilangan, gipermatnli belgilash tili imkoniyatlari kengaygan. Web-sahifa maketlarini yaratish uchun yangi ashyolar paydo bo‘ldi; bu tizimga Flash ob’ektlarni qo‘yish (integrirovana) buyruqlari qo‘shilgan; bu esa kelajakda WEB uzellar bilan boshqarish va turli jamoaviy ishlarni loyihalashda rivojlanishga imkon beradi. Belgili kodlar bilan ishlash vositalari sezilarli darajada rivojlandi. MX– versiyasi bu ixtiyoriy murakkablikdagi dastlabki matn bilan ishlash uchun kuchli bazaga ega bo‘lgan gipermatnli dasturlashning to‘laqonli qobig‘idir.
Hujjatning oynasi endi har xil rejimlarda ishlashi mumkin. Design View (Rejim planirovki) rejimida, foydalanuvchi HTML sahifa maketini taxminan shunday ko‘rinishda ko‘rish mumkin. Code View (Rejim razmetki) rejimida esa hujjatning oynasida belgili matn sahifasining barcha deskriptorlari, stsenariylari va kommentariyalari tasvirlanadi. Dasturning bu rejimlari orasida kichik koordinatsiya mavjud. Kodlarni o‘zgartirish maket modfikatsiyasiga olib keladi, vizul rejimda (tartibda) rejalashtirish yoki formatlashga o‘zgartirish kiritishga olib keladi;

1. 
   Dreamweaver tizimi qobig‘iga barcha zaruriy qurilmalarga ega bo‘lgan to‘laqonli kodlar tahrirlagichidan iborat dastur integratsiya qilingan. Unda HTML hujjatlarining dastlabki matnlari bilan ishlashni engillashtiruvchi vositalar: kiritilgan teglarning sarlavxalari, turli kodlarni rangli belgilash, tez qidirib topish vositalari aks etgan. Sintaktik noto‘g‘ri loyihalarni aniqlash, uzun qatorlarni avtomatik ko‘chirish, avtokorrektsiya rejimi yo‘lga qo‘yilgan. Dastur vositalari yordamida nafaqat gipermatnli sahifalarni, balki matnli ko‘rinishiga ega har qanday hujjatlarni, dasturlar, stsenariylar, oddiy matnlar, XML belgili hujjatlar va boshqalarni tahlil qilish mumkin.
   

2. Belgilash kodlari bilan ishlashni ma’lumot paneli ancha oddiylashtiradi. Bu dastur ichiga qurilgan interaktiv ma’lumotnoma gipermatnli belgilash tilining barcha standart loyihalarini va u bilan bog‘langan vositalarni: diskreptorlar, atributlar, ierarxik stildagi o‘ziga xosliklarning deklaratsiyalari (Cascading Style Sheet), Java Script tilining sintaktik loyihalarini qisqa va lo‘nda shaklda tavsiflaydi.

   
   

Tajribadan ma’lumki xatto eng tajribali, HTML tilini chuqur biladigan Web- ustasi ham bu til standartiga kiruvchi yuzlab kodlar va atributlarni eslab qolishga qodir emas. Ma’lumotlar paneli deskriptorni aniq va ravshan tavsiflab beradi, uning atributlari hamda ko‘rib chiqish dasturining turli versiyalari bilan mos tushishi haqida ma’lumot beradi.

3. 
   Delphida dasturlash tilidatarkibiy va bo’sh operatorlar.(Shart va mantiqiy ifodalar.)
   

Pascal tilida shart — bu mantiqiy turdagi ifoda bo‘lib, u faqat «chin»(True) yoki «yolg‘on»(False) qiymatni qabul qiladi. Quyidagi mantiqiybelgilar ishlatiladi: >, < ,< = > = ,< > ,= . Bularga munosabat amallari deyiladi. Quyidagi mantiqiy amallar ishlatiladi: • NOT — «inkor»; • AND — «mantiqiy va»; • OR — «mantiqiy yoki». Bu mantiqiy amallarningbajarilish natijalari quyidagicha: Masalan: (50) OR (20< 15) —mantiqiy ifoda yolg‘on (False), NOT(100>3) —mantiqiy ifoda yolg‘on (False). Mantiqiy ifodalami biror-bir mantiqiy o‘zgaruvchiga yuborish ham mumkin. Masalan: F:=(A then Begin End Else Begin End; Qisqa ko‘rinish: If < shart > then Begin End; Bu yerda IF — agar; then — u holda; else — ales holda ma’nosini bildiruvchi xizmatchi (kalit)^o‘zlar. Birinchi ko‘rinishdagi shartli operatorda agar shart bajarilsa birinchi Begin va End ichidagi operatorlar ketma-ket bajariladi, aks holda ikkinchi Begin va End ichidagi operatorlar ketma-ket bajariladi. Ikkinchi ko‘rinishdagi shartli operator quyidagicha ishlaydi. Agar berilgan shart bajarilsa Begin va End ichidagi operatorlar ketma-ket bajariladi, aks holda ular bajarilmaydi. Agar bajariluvchi operatorlar soni bitta bo‘lsa Begin va End so‘zlarini yozish shart emas. Misollar: 1) If A>0 Then Begin C := l; B:=C+1; End Else Begin 0 = 0 ; B:=4; End; 2) If D=A Then D:=A Else A:=D; Har bir shartli o'tish operatori ichida boshqa ichki shartli operatorlarjoylashishi ham mumkin. Masalan: If bl then al else If b2 then a2 Else a3; Misollar: A:=0.5;B:=-1.7; IF AC) THEN D :=B +C ELSE IF B=A TH EN BEGIN D:=C; C:=A; END; Javob: (0.1 0.5) bu mantiqiy ifoda yolg‘on bo‘lganligi sababli B=A shart tekshiriladi. Bu shart chin bo‘lganligi sababli D=0,5 ga, C=0,1 qiymatlarga teng ekanligi kelib chiqadi. Shartsiz o‘tish va tanlash operatorlari Dasturda shunday holatlar bo‘ladiki, operatorlarning bajarilish shartiga qarab dastuming u yoki bu qismiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘tishga to ‘g‘ri keladi. Bunday holatlarda shartsiz o ‘tish operatoridan foydalanish mumkin. Shartsiz o ‘tish operatorining ko‘rinishi quyidagicha: Goto n; Bu yerda n — belgi(metka) bo‘lib identifikator yoki butun son bo‘lishi imimkin. Goto — o‘tish m a’nosini bildiradi. n - belgi dastuming bosh qismida Label so‘zi yordamida e’lon qilinganboiishi shart. n boshqarilish uzatiladigan joyga n: shaklida qo‘yiladi

4. Ma’lumotlar bilan ish yuritish (bir xil turdagi yozuvlar, ayrim bog‘lanish) Har qanday axborot tizimining maqsadi real muhit ob‘ektlari haqidagi ma‘lumotlarga ishlov berishdan iborat. Keng ma‘noda ma‘lumotlar bazasi -bu qandaydir bir predmet sohasidagi real muhitning aniq ob‘ektlari haqidagi ma‘lumotlar to‘plamidir. Predmet sohasi deganda avtomatlashtirilgan boshqarishni tashkil qilish uchun o‘rganilayotgan real muhitning ma‘lum bir qismi tushiniladi. Masalan, korxona, zavod, ilmiy tekshirish instituti, oliy o‘quv yurti va boshqalar. Ma‘lumotlar bazasini yaratishda, foydalanuvchi axborotlarni turli belgilar bo‘yicha tartiblashga va ixtiyoriy belgilar birikmasi bilan tanlanmani tez olishga intiladi. Buni faqat ma‘lumotlar tuzilmalashtirilgan holda bajarish mumkin. T u z i l m a l a sh t i r i sh –bu ma‘lumotlarni tasvirlash usullari haqidagi kelishuvni kiritishdir. Agar ma‘lumotlarni tasvirlash usuli haqida kelishuv bo‘lmasa, u holda ular tuzilmalashtirilmagan deyiladi. Masalan, talabalar (sinov daftarchasining nomeri, familiyasi, ismi, otasining ismi, o‘rtacha baho va stependiya miqdori) haqidagi axborotdan iborat tuzilmalashtirilmagan ma‘lumotlarga quyidagicha yozilgan axborotni ko‘rsatish mumkin: Reyting daftarcha nomeri 654311 Familiyasi Avazov Ismi Jamol Otasining ismi Aliyevich Tugilgan sana 15-yanvar, 1979 yil O‘rtacha baho 4,78 Reyt. daft. nomeri 545712 F-yasi Ortiqov Ismi Akram Ota. ismi Salimovich Tugilgan sana XI 1978 yil O‘rta baho 4,61 va hokazo.3 Tuzilmalashtirilmagan holda saqlanayotgan ma‘lumotlardan zarur bo‘lganini qidirib topish ancha murakkab, uni tartiblashni esa dyarli bajarib bo‘lmaydi. Agar talabalar haqidagi ma‘lumotlarni oddiy jadval ko‘rinishidagi tuzilmaga soladigan bo‘lsak, uni quyidagicha tasvirlash mumkin bo‘ladi. Ma‟lumotlar bazasi – EHM xotirasiga yozilgan ma‘lum bir strukturaga ega, o‘zaro bog‘langan va tartiblangan ma‘lumotlar majmuasi bo‘lib, u biror bir ob‘ektning xususiyatini, holatini yoki ob‘ektlar o‘rtasidagi munosabatni ma‘lum ma‘noda ifodalaydi. Ma‘lumotlar bazasi tushunchasi maydon, yozuv, fayl (jadval) kabi elementlar bilan chambarchas bog‘liq. Maydon -bu ma‘lumotlarni mantiqiy tashkil etishning elementar birligi bo‘lib, u axborotning eng kichik va bo‘linmas birligi bo‘lgan rekvizitga mos keladi. Maydonni tasvirlash uchun quyidagi tavsiflardan foydalaniladi:
5.PageMaker dasturi va uning imkoniyatlari.(pagemaker,nashriyot,imkoniyat,dastur) Page Maker dasturi uchun matnni ixtiyoriy matn muharririda tayyorlash mumkin. Matn muharrirlari matnni kiritish, tahrirlash va formatlash uchun maxsus tuzilgan dasturdir. Lekin bu muharrirlar yordamida bir sahifada turli shriftlarda yozish qiyinchilik tug`diradi, yoki matnning bir qismini ramkaga olish yoki bo`lmasa ustunlar orasida vertikal chiziqlar chizish kabi ishlarni bajarisn mumkin emas. Nashriyot dasturlari esa matnni formatlash uchun maxsus tuzilgandir. Bu dastur turli matn muharrirlarida tayyorlangan matnlarni qabul qilib, sahifaning yakuniy ko`rinishni tayyorlaydi. Matnni tahrir qilishda o`zingiz yaxshi bilgan ixtiyoriy matn muharriridan foydalanishingiz mumkin. Microsoft Windows ga tegishli Write dasturi matnni tahririash uchun juda qulaydir. Matnni tayyorlashda Word muharririning imkoniyati kengroqdir. Word muharriri Windows bilan ishlashga, ham Page Maker dasturi bilan ishlashga moslashtirilgandir Kompyuter xotirasiga yozilgan matnni ko`zdan kechirib o`qib chiqish ko'p vaqt talab qilmaydi. Ko`pgina matn muharrirlari sintaksis xatolarni tekshitruvchi dasturlarni o`z ichiga oladi. Tayyorlangan matnni nashriyot dasturiga tuzatishdan oldin albatta uning xatolarini tekshirish lozimdir. Chunki, nashriyot dasturida tuzatilgan matnni qayta matn muharririga uzatish mumkin emas, Word matn muharririda turli shriftlardan foydalanish imkoniyati bor. Shuning uchun matnni tahrirlab bosib chiqarishda shu matn muharrirlaridan foydalanish mumkin. Page Maker dasturi matn muharririda yuborilgan sahifa raqamlari, kolontitul va matnning o`ng chegarasi kabi formatlash elementlarini qabul qilmaydi. Lekin quyidagilami qabul qiladi:

• shriftlar (garnitura va kegl), interlinyaj, bosh harf va kichik harflar. qo`shtirnoq va tire simvollarini avtomatik ravishda moslashtiradi;

  
  

• matn muharririda o`rnatilgan chap chegara o`zgarishsiz qoladi. Page Maker matn satrini ustun kengligida ajratadi;

  
  

• matnning chap va o`ng chegaralari Page Maker dasturi o`rnatgan

  
  ustunlar chegarasiga asosan hisoblanadi. Misol uchun, matnli faylda chap
  
• 
  chegara 1 duym qilib berilgan bo`lsa, u holda Page Maker matnni joylashtirishda ustunning chap tomonidan 1 duym joy qoldiradi;
  

• Enter yoki Return klavishalari paragraming oxiri deb qabul qilinadi;

  
  

• tabulatsiyaning ichki simvollari matnni yoki jadval ustunlarini tekislash uchun ishlatiladi. Page Maker da ustunning l ta satridagi tabulatsiya simvollarining soni 20 tadan oshmasligi kerak. Har bir qatorning oxiri karetkani qayrish simvoli bilan belgilanadi.

  
  

Siz ishlatgan shrift o`rnatilgan printerda bo`lmagan taqdirda Page Maker dasturi o`sha shriftni eslab qoladi. Matnni bosib chiqarishda o`sha shriftga ko`rilishi yaqin bo`lgan shrift ishlatiladi. Keyinchalik esa printemi almashtirib kerakli shrift bilan matnni bosib chiqarish mumkin.
Page Maker 2 Mbaytgacha bo`lgan matnii fayllarni qabul qiladi, lekin vaqtdan yutish maqsadida katta hajmli fayllarni hajmi 64 Kbaytgacha bo`lgan bir nechta fayllarga bo`lish tavsiya qilinadi. Windows muhitidagi Clipboard sohasi 64 Kbaytgacha bo`lgan fayllar bilan ishlashga mo`ljallangandir. Matnlarni ko`pincha Page Maker dasturining o`zida formatlash qulay hisoblanadi.

Termiz davlat universiteti Axborot texnologiyalari fakulteti 5110700-Informatika o‘qitish metodikasi ta’lim yo‘nalishi bitiruvchi kurs talabalari uchun yakuniy davlat attestatsiya savollari (2022-2023-o‘quv yili)