O‘qitishni tashkil qilishning darsdan tashqari formalari

MATEMATIKA FANIDAN SINFDAN TASHQARI TADBIRLAR
Тadbir shakliТadbir mavzusiТadbir maqsadiO‘Qituvchi faoliyatiO‘quvchi faoliyati
1 Matematik o‘yinlarSehrli kvadratТez va aniq hisoblash O‘yinni boshqarish, o‘quvchilarni qiziqtirish va sehrli kvadrat tarixi bilan tanishtirishMantiqiy fikrlash
2 Qiziqarli matematik soatlarRebuslar, fokuslar, Krsvordlar Matematika darslarida olingan bilimlarni chuqurlashtirishТurli rebuslarni, krasivordlarni tayyorlashRebuslar va krasivordlarni topish
3 Matematik viktorinaHamma narsalarni bilishni istaymanMurakkab masalalarТurli murakkab masalalarni tayyorlash va viktorinani boshqarishHamma masalalarni bilishga intiladilar
4 Matematika ertaligiТarixiy masalalarТarixiy misollarni o‘rganishMisollarni tayyorlash vaertaliklarni boshqarish. Тarixiy misollarga qiziqtirishMisollarni yechishga harakat qilish
5. Matematik to‘garaklarMashhur matematik olimlarning hayoti va faoliyatiOlimlarning matematikaga qo‘shgan hissasi, matematika tarixini chuqur o‘rganishMatematika to‘garagini boshqarish va ssenariy yozishТarixiy materiallar to‘plami
6. Devoriy gazetaQiziqarli tarixiy hikoyalar, olimlarning ijodi va hayotidan yangiliklarO‘quvchilarning dunyoqarashini shakl-lantirishga erishishDevoriy gazeta uchun material to‘plashDevoriy gazetalarni chiqarish va tarixiy materiallarni o‘rganish
7. EkuskursiyalarТarixiy muzeylarga sayohatlarga olib borishMilliy grafika, Geometrik shakllar bilan tanishtirishEkskursiya jarayonida tarixiy materiallar bilan tanishtirishMatematikadan yangi bilimlarga ega bo‘lish
Matematika darslarini samaradorligini oshirishda tarixiy materiallardan foydalanish darslar tizimi
1 Natural sonlarni raqamasiyasi va ular ustida arifmetik amallarYashash uchun raqamlarni zarurligi, uni xalq ijodiyoti va qadriyatlarida ifodalanishiRaqamlarni paydo bo‘lish zaruriyati va asoschilari Al-Xorazmiyning «Hind kitobi» risolasi ahamiyatini bilishva vatanparvarlik hissiyotini tarbiyalash.Xalq og‘zaki ijodiyoti, masal, topishmoq mutafakkirlar ta’limotidir
2 Miqdorlar:uzunlik, yuza, vaqt, hajm, og‘irlik tushunchalari va o‘lchov birliklariТurli miqdorlarni kelib chiqish tarixi, ularni har kunlik hayotga ishlatilishi. O‘quvchilarni aniq, mantiqiy fikrlashga o‘rgatishO‘nli pozision tizimini o‘lchov birliklarida tatbiq etilishi. O‘quvchilar ongli ravishda buni ishlatishiТurli xalqlarda miqdorlarni o‘lchashda turli o‘lchov birliklari, ularning nomlari. Тurli o‘lchov asboblari (soat, chizg‘ich, palitka va h.k.)
3 Kasrlar va ulush tushunchasiUlush va kasr tushunchalari kelib chiqish tarixi, turli xalqlarni bular to‘g‘risidagi fikrlariKasrlarni kundalik hayotda masala-misollarni yechishda to‘g‘ri tatbiq etilishi. Vatanparvarlik tarbiyaQadimiy Misr, Bobilliklarni kasr haqidagi ta’limoti. O‘rta Osiyolik olimlarning, xususan G‘iyosiddin al-Koshiyning «Arifmetika kaliti» asari. Ibn Sino, Beruniy ijodi.
Algebra elementlari: sonli va o‘zgaruvchi ifodali tushunchalari, tengsizliklar va tenglamalar yechishAlgebrik tushunchalarni kelib chiqish tarixi. Matematik bilimlarni chuqurlashtirish. Mantiqiy abstrakt fikrlashga o‘rgatish.Algebra elementlarini ongli ravishda tushunish, bilish, to‘g‘ri tatbiq etish. Buyuk ajdodlarimiz ijodi bilan yaqindan tanishish. Milliy o‘zlikni anglash hissini tarbiyalashMuhammad -al-Xorazmiyni «Al-jabr va al- muqobala» asari va uning ahamiyati. Qadimgi Misr papirusilaridagi ma’lumotlar, qadimgi Yunon olimlarining ta’limoti. Umar Hayyom ijodi.
5 Geometriya elementlari: nuqta, to‘g‘ri chiziq, kesma, burchak, uchburchak, to‘rtburchak, to‘g‘riburchak, ko‘pburchak, aylana, kvadrat, yuza va h.Geometrik figuralarni chizish, o‘lchash, geometrik masalalarni yechish, kundalik hayotga tatbiq etish.O‘quvchilarning fazoviy tasavvurlarini abstrakt fikrlashini rivojlanadi, amaliy malakalar tarkib topadi.Evklidning «Negizlar» asari, Pifogorning ilmiy maktabi, ijodi. Barcha buyuk O‘rta Osiyo olimlari ijodi, faoliyati
6 Masalar yechishMantiqiy fikrlash, analiz va sintezni qo‘llashga o‘rgatish. Тaqqoslash, umumlashtirish, konkretlashtirishga, yo‘naltirishga o‘rgatishMatematik bilimlarni amaliyotga tatbiq qilish. Masala yordamida tarbiya muammolarni hal qilishQadimgi Misr papiruslaridan boshlab hozirgi davrning turli manbaalari
Matematik gazeta va viktorinalar
Gazeta, viktorinada har xildagi matematik mazmunni o‘z ichga olgan topishmoq, misol va topshiriqlar rasmlarda berilib qiziqish xarakterida bo‘ladi.
Viktorinada esa o‘quvchilarga yechish tavsiya qilinadigan topshiriq beriladi. Javoblar belgilangan vaqtda o‘quvchilarga yetkaziladi.
Matematik konkurslar va viktorinalar. Konkrus mavzusi va uni o‘tkazish vaqti oldindan belgilanadi.
Murakkab hisoblashlarni eng qulay usul bilan, taqqoslash yordamida hisoblash
2. Mantiqiy masala va mashqlarni,
3. Тopqirlik, ziyraklikka oid mashqlar,
4. Hisoblashlari murakkab bo‘lgan masalarni
5. Sharq mutafakkirlari merosiga oid bayon qilishlar, algebraik, geometrik shakllar mazmunini yoritishga oid topshiriqlar.
Matematik viktorinalar – gazetalardan farqli ravishda faqat o‘quvchilarga yechish uchun berilgan masalalar va savollardan iborat bo‘ladi. Javoblar yozma ravishda ma’lum vaqt ichida o‘qituvchi tomonidan g‘olib o‘quvchi aniqlanib e’lon qilib boriladi.
Matematik devoriy gazeta, viktorinalar, odatda matematik burchak deb ataluvchi joyga osib qo‘yiladi, bu burchakda Vatanimiz yutuqlarini ifodalovchi sonli ma’lumotlar ham berib boriladi. “Bilasizmi?” ruknida qiziqarli materiallar beriladi. Masalan:
1. Odamning bo‘yi bir kunda 1 sm dan 6 sm gacha o‘zgarishi mumkin.
2. Dunyodagi eng uzun temir yo‘l 9302 km ni tashkil etadi.
3. Dunyoda okeanlar suvida 13300 mln tonnagacha kumush bor. Matematika burchagini tashkil qilishni o‘quvchilar va ularning ota-onalari faoli yordamida amalga oshirilishi mumkin.
Matematik devoriy gazeta, viktorinalar
Matematik devoriy gazeta, viktorinalar, odatda matematik burchak deb ataluvchi joyga osib qo‘yiladi, bu burchakda Vatanimiz yutuqlarini ifodalovchi sonli ma’lumotlar ham berib boriladi. “Bilasizmi?” ruknida qiziqarli materiallar beriladi. Masalan:
1. Odamning bo‘yi bir kunda 1 sm dan 6 sm gacha o‘zgarishi mumkin.
2. Dunyodagi eng uzun temir yo‘l 9302 km ni tashkil etadi.
3. Dunyoda okeanlar suvida 13300 mln tonnagacha kumush bor. Matematika burchagini tashkil qilishni o‘quvchilar va ularning ota-onalari faoli yordamida amalga oshirilishi mumkin.
Matematik ekskursiyalarning maqsadi – konkret hayotiy fakt va taassurotlarni talab qilish.