O'qitishning tehnik vositalari texnik vosita

---

O'QITISHNING TEHNIK VOSITALARI TEXNIK VOSITA
TURLARI. TEHNIK VOSITALARNI QO'LLASHNING METODOLIK
ASPEKTLARI. TEHNIK VOSITALARNING AHAMIYATI VA
IMKONIYATLARI.
RЕJA:
1. O'qitishning tehnik vositalari fanining maqsad va vazifalari
2. Tovush tehnika vositalari
3. o’quv kinosi
1. O'qitishning tehnik vositalari fanining maqsad va vazifalari
«O’qitishning tehnik vositalari» fanini urganishdan maksad talabalarni zamo- naviy tehnik
vositalarni kullashning pedagogik asoslari, bilimlari bilan kurollantirish va ularni amaliy ish
faoliyatida samarali kullashga urgatishdir. O’qitishning tehnik vositalari mahsus didaktik
materiallar (ahborot manbala- ri) va kurilmalar (turli hil apparatlar va mashinalar) majmuidan
iborat bulib, ukitish jarayonida tugri va teskari boglanish kanallarini jadal ishla- shini taьminlaydi.
O’qitishning tehnik vositalari fanini urganish va uni ukuvchilar tomonidan mashgulotlarda kullash
kuyidagi imkoniyatlarni beradi:
- ko’rgazmalilik principini ukitish jarayonida samarali kullash;
- uzatiladigan ahborotni optimallashtirish;
- o’quvchilarga bilim, ukuv va kunikmalarni uzlashtirish samaradorligini oshirish;
- o’qitish tehnik vositalarini asosiy vazifasi - ukitish jarayonini samaradorligini oshirishdir.
Fan va tehnika jadal sur'atlar bilan rivojlanayotgan hozirgi davrda ukuvchi va ukituvchining
mehnat unumdorligini oshirish, ya'ni ukuv- tarbiya jarayonini jadallashtirish masalasi pedogogika
fanining asosiy vazifalaridan biri bulib kolmokda . Darhakikat, fan-tehnikaning rivojlanishi tufayli
ukuvchilarga etkazilishi zarur bulgan ahborot mikdori nihoyatda kupayib bormokda. Bu ahborotni
ukuvchilarga an'ana- viy usul va vositalar yordamida etkazib berish esa murakkablashib bormo
kda. Shunga karamay kupgina ilmiy kash yot va yangiliklarni ma'lum asbob va apparatlar
vositasida yoritib berish ta'lim jarayonini ancha osonlashtirishi mum- kin.
(https://elib.buxdu.uz)
ADABIYOTLAR 622452 TA
VIDEODARS 982 TA
AUDIOKITOB 2205 TA

---

Bunday sharoitda ukuv muddatini uzgartirma ukuv-tarbiya jarayonini opti-mallashtirish,
talabalarga puhta va chukur bilim berish, ularda mustakil ravishda bilim olish kunikmalarini hosil
kilish kabi vazifalarni amalga oshirishda ta'limning tehnik vositalari alohida urin tutadi.
Tehnik vositalar bilan jihozlangan mahsus ukuv honalari-avtomatlash- tirilgan auditoriyalar, zal^ar
bulishi maksadga muvo kdir. har bir mavzu ma- teriali buyicha tehnik vositalardan foydalanish
metodikasi anik va puhta ishlab chikilgan va amalda sinalgan bulishi lozim, ularga hos mahsus
didaktik materiallar esa uzluksiz ravishda takomillashtirilib borilishi zarur. Inson faoliyatida
tehnikaning kullanilishi, ayniksa uning ukuv-tarbiya jarayonini takomillashtirish maksadida
ishlatilishi uziga hos omillarga egadir. Bu omil- lar birinchidan, ukituvchi va ukuvchi faoliyatining
keskin uzgarishiga, ikkinchi- dan, ukuvchiga etkazilishi kerak bulgan vokea va hodisalarning
chukurrok urganilishi va uzlashtirilishiga zamin tayyorlashdan iboratdir.
Ma'lumki, hrzirgi vaktda dars - ta'limning asosiy shaklidir. Dasr jarayo- nida ukituvchining faoliyati
asosiy ahdmiyatga ega. Ukituvchi ukuvchiga uz predme- ti buyicha muayyan ma'lumotlarni
etkazish bilangina cheklanib kolmay, ularni idrok kilishga, mustakil ishlashga urgatmogi lozim. Ana
shu muammolarni h,al kilishda tehnik vositalar va eletron hdsoblash tehnikasining roli kattadir.
Didaktikaning barcha principlari tehnik vositalardan foydalanib tash- kil kilingan ukuv-tarbiya
jarayonida yukori samara beradi. Ukuv jarayonini tash- kil etishdagi barcha pedogogik talablar ana
shu didaktika principlarida uz ifodasini topadi. Shu principlar asosida tehnik vositalardan
foydalanilgan- dagina kuzlangan maksadga erishish mumkin.
Pedogog-olimlarning izlanishlari ta'limning tehnik vositalari va hdsoblash tehnikasi yordamida
didaktikaning kuyidagi masalalarini h,al kilishga erishish mumkinligini kursatdi:
- ta'limning ilmiylik va sistemaliligini ta'minlash;
- kurgazmalilikni oshirish;
- ukuvchilarning bilim olishga ishtiyokini oshirish;
- ukuvchilarning chukur va mustahdam bilim olishini ta'minlash;
- ukuv materialni urganish va uzlashtirish sur'atini tezlashtirish;
- ta'limni individuallashtirish;
- bilimlarning uzlashtirilishini nazorat kilish sistemasini amalga oshirish;
- ma'lumotni uzatish va ukuvchi tomonidan kayta ishlash sur'atini oshirish;
- ukuvchilarning darsga bulgan e'tiborini kuchaytirish;
- ukuvchilarda mustakil bilim olish malaka va kunikmalarini hrsil kilish.
Kurgazmalilikning ilmiy asoslari rus olimi I.P. Pavlov tomonidan ishlab chikilgan. Bu nazariya olim
tomonidan kiritilgan birinchi va ikkinchi signal sistemalariga asoslangan. Pavlov kricha hdssiyot,
kabul kilish va tasavvur etish tuygulari h,odisa va predmetlarning tashki tomonini in'ikos etadi.
Hodisalarning ichki uzaro alokasi esa bilish jarayonining ikkinchi pogonasi bulmish tafakkur kilish
orkali amalga oshadi. Mana shu ^ollarni e'tiborga ogandagina ta'lim jarayonini muva akkiyatli
amalga oshirish mumkin.
Ahborotni uzatish va kabul kilishda ishlatiladigan tehnik vositalar va- zifasi, tuzilishi, ishlash
principi, uning odam sezgi organlariga ta'siri, ukituvchi bilan ukuvchi urtasida «kaytar alokani»
ta'minlashi va boshka hususi- yatlariga kura klassi kaciya kilinadi (1-jadval).
Ahborot beruvchi tehnik vositalar jumlasiga tovush tehnikasi kurilmalari, turli diaproektorlar,
kinoprektorlar, radio, televedenie, video- magnitafon, videoproigrivetellar ^amda ukuv plakatlari,
namoyish kilish stendlari, laborotoriya kurilmalari, modellar, maketlar kiradi. Bundan

---

tashkdri, ukuvchilarga ma'lum ukuv materiali buyicha konsulьtativ ma'lumotlar beradigan
kurilmalar ham ahborot beruvchi tehnik vositalar jumlasidandir.
Barcha nazorat kiluvchi tehnik vositalar anik bir ukuv materiali buyicha ukuvchi bilimini
tekshirishga muljallangan. Bu apparatlar nazorat kilish va Uz-uzini nazorat kilish vositalari turlariga
bulinib, tanlash va yozma ravishda javob berish sistemalari asosida ishlaydi.
Nazorat kiluvchi tehnik vositalar yordamida ukuvchi bilimini sistematik ravishda tekshirib borib,
yakuniy natija asosida sinov hamda imtihon olish mumkin.
Trenajyorlar, asosan, ukuvchilarda mantikiy krlash va turli jarayonlarni urganishda amaliy
kunikmalar hrsil kilish, maktabdagi ba'zi murakkab elektron kurilmalarni ishga tushirish tartibini
urganish, ularni rostlash, tehnologik jarayonlarni boshkarishni urganish uchun ishlatiladi.
Kombinaciyalashgan tehnik vositalar ahborot berish, nazorat kilish va Mashk kilish kurilmalarini uz
ichiga oladi. Bunday vositalar jumlasiga avto- motlashtirilgan sinf honalari va auditoriyalar,
lingafon honalar, elektron hisoblash mashinalari asosida tuzilgan ta'lim sistemalari kiradi.
Ta'lim komplekslari elektron hisoblash mashinasi asosida tuzilgan bulib, anik programma asosida
ta'lim jarayonini amalga oshiradi.
Yordamchi tehnik kurilmalarga ukituvchi va ukuvchi mehnatini engillashti- ruvchi turli
mehanizaciyalashtirilgan va avtomatlashtirilgan klavishli hisoblash mashinalari, honani
korongilashtirish sistemasi, hdrakatlanuvchi sinf doskala- ri, sinf honalarini telefon vositasida
boglovchi avtomot kurilmalar kiradi.
1 - jadval
Ta'limning tehnik vositalari
Hozirgi vaktda Uzbekistonda milliy kadrlarni tayyorlashga katta ahamiyat beril- mokda. Uzbekiston
Respublikasi Oliy majlisining IX sessiyasida tasdiklangan kadrlar tayyorlash milliy dasturi,
«Akademik liceylar va kasb - hunar kollej- larini tashkil etish va ularning faoliyatini boshkarish
tugrisida» Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining karori bunga dalildir. Milliy dasturda
zamon talablariga javob beradigan kadrlarni tayyorlash va ukuv muassasalarini matirial bazasini
mustahkamlash kabi masalalarga e'tibor berilgan. Vazirlar mahkamasining karorida kadrlar
tayyorlash milliy dasturida belgilangan vazifa- larni ruyobga chikarish, shuningdek akademik
leciylar va kasb - hunar kollejlarini tashkil etish, ularda barkamol, chukur bilimga ega bulgan
malakali kadrlar tayyorlash buyicha anik tadbirlar belgilangan.
Ushbu tadbirlarni amalga oshirishda tashkil kilinayotgan akademik liceylar, kasb - hunar
kollejlarini malakali pedagogik kadrlar bilan ta'minlash maksadida «Kasb ta'lim pedagogik
tayyorgarlik sohasi» mutahassisligi buyicha utiladigan mahsus fanlarni ukitish sifatini oshirish,
ularga zamonaviy ukitish tehnik vositalari imkoniyatlaridan samarali foydalanishni ukitish
maksadga muvo kdir.
O’qitishning kurgazmalilik principi didaktikaning asosiy principlaridan bi- ri hisoblanadi.
Kurgazmalilik tasavvur doirasini boyitadi, ta'lim olishni osonlashtiradi va tushunarli kiladi, hamda
ukuv ma'lumotlarini chukur, puhta uzlashtirishga yordam beradi.
Bilim olish manbalari buyicha ukitish metodlari ogzaki, namoyish va ama- liy turlariga bulina.
Namoyish metodida har hil ekisponatlar, rasmlar, dia- lьmlar, diapozitiv, kino lьmlarni namoyish
kilish hamda obraz, qiyofa tasavvur tushunchalarini shakllantiruvchi ogzaki kurgazmalilik asosiy
informaci- on manbai hisoblanadi.
Ko’rgazmalilikning ukitish jarayonidagi samaradorligi juda baland. Shuni aytish joizki, «kulok-miya»
tizimining o’tkazish qobiliyati 50.000 bit/s (informaciya birligi), «kuz-miya» tiziminiki esa 5.000.000
bit/s, boshaacha qilib ayt- ganda kuz analizatorining informaciya utkazish kobiliyati kulok

---

Read 1150 times
analizatoriga nisbattan 100 barobar kup ekan. Shu sababli suzli ukitish metodiga kurgazmalilik
kushilsa informaciyani kabul kilish mikdori kupayadi. Psiholog- larning kuzatishiga kura odamlar
tashki muhit tugrisidagi ahborotning 90% ni kuz orkali 9 % ni va kulok orkali va 1% ni sezish orkali
kabul kilar ekan.
Hamma hotira turlari orasida kurish hotirasi odamlarda kuprok rivoj- langan buladi. Ammo, eng
samarali hotira kurish-eshitish hotirasidir. YUNЕSKO ning ahborotiga kura odam eshitish orkali suz
informaciyasining 15% ni kuz orkali kurganlarini 25% ni, ham kurish ham eshitish orkali kabul
kilingan informaciyaning 65% ni hotirada saklab kolar ekan.
Demak, 
talabalar
urganayotgan 
mavzu
mazmunini 
eshitish
orkali 
kabul 
kilish,
kurish, yozib olish va
mustakil ishlash vaktida
ovoz chikarib ukishi
ularga puhta bilim olish
imkonini 
beradi.
Kurgazmalilik 
ukitish
jarayonida 
fakatgina
informaciya
Вазифасига кура
Тузилиш
прин- ципига
кура
Таълим 
турига
кура
Дастур турига кура
Сезги
органларга
таъсирига
кура
Информация уза-
тувчи
Товуш
техника- си
Якка
Чизикли
Куриш,
эшитиш
Куриш 
ва
эшитиш
Текширувчи
Проекцион
ап-паратлар
Жуфт
Тармокланган
Диапроектор,
кодоскоп
Кинофильм
Тренажерлар
Кичик
киберне-
тика
курилмалари
Гурухли Комбинациялашган Магнитофон
Телевидение
Комбинациялашган ЭДМ
Потокли Кисман адаптив
Электрофон
Видео-
магни-тофон
Таълим мажмуаси
Электрон мо-
деллаш
курилмалари
Адаптив
Диктофон
Видио - про-
игреватель
Ердамчи 
техник
курилмалар
Ухшаш
хисоблаш ма-
шинаси
Циклли
Радио
Электрон дарс-
лик
Published in Referatlar/Kurs ishi/Mustaqil ishlar (/index.php/pages/referatlar-mustaqil-ish-kurs-ishi)

---

More in this category: « O‘qituvchi elektron portfoliosi tuzilmasi va pedagogik texnologiyalar
(/index.php/pages/referatlar-mustaqil-ish-kurs-ishi/item/13256-o-qituvchi-elektron-portfoliosi-tuzilmasi-va-pedagogik-
texnologiyalar)
O'qitishning muommoli vositalari. Nutq o'qitish vositasi. Atamalarning tala uzi. Nutq madaniyati.
Nutqning so igi. » (/index.php/pages/referatlar-mustaqil-ish-kurs-ishi/item/13258-o-qitishning-muommoli-vositalari-
nutq-o-qitish-vositasi-atamalarning-tala uzi-nutq-madaniyati-nutqning-so igi)
back to top (/index.php/pages/referatlar-mustaqil-ish-kurs-ishi/item/13257-o-qitishning-tehnik-vositalari-texnik-vosita-
turlari-tehnik-vositalarni-qo-llashning-metodolik-aspektlari-tehnik-vositalarning-ahamiyati-va-
imkoniyatlari#startOfPageId13257)
Powered by ATM (http://buxdu.uz)

 (http://www.uz/ru/res/visitor/index?id=42296)
 (http://www.uz/ru/res/visitor/index?id=30140)
(//www.liveinternet.ru/click) (https://top.mail.ru/jump?from=3101603)
ИКС 810 (//a.pr-cy.ru/elib.buxdu.uz)
Buxoro davlat universiteti Axborot texnologiyalar markazi © 2019