O'qituvchisi: Abduraxmonova n X mavzu nomi: Amidlar 1-topshiriq: Matn yozish (30daqiqa)

O'zbekiston Respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligi
Termiz Abu Ali ibn Sino nomidagi Jamoat salomatligi texnikumi


2023 YIL YANVAR OYIDA ONLAYN TA'LIM BO'YICHA TOPSHIRIQ VARAG'I

Kafedra: UMUMKASBIY
O'qituvchisi:_Abduraxmonova N X
Mavzu nomi: Amidlar
1-topshiriq: Matn yozish (30daqiqa)
2-topshiriq: Klaster jadvali tayyorlash (35 daqiqa)
3-topshiriq: Reaksiya tenglamsini yozish (15daqiqa)

Topshiriqni kunlik topshirish soati:___________________2023yil

Mavzu Amidlar
Reja
1.Amidlarning turlari
2 Amidlarning fizik –kimyoviy xossalari
3 Amidlarning qo’llanilishi
Kislotalarning gidroksil gruppasi aminogruppaga almashingan hosilalari shu karbon kislotalarning amidlari deyiladi.
Masalan:
C H - C - O H C H - C - N H , ' II II О о sirka kislota sirka kislotaning amidi
Amidlaming umumiy formulasi RCONHr Funksional gruppa / 0 —C ^ aminogruppa deyiladi. Amidlaming nomi ular hosil boigan
Amidlar karbon kislotalarning ammoniyli tuzlarini qizdirish yo‘li bilan olinadi:
yoki murakkab efirlarga ammiak ta’sir ettirib olinadi:
О О II II R -C -O R 1 + NH3 -> R- С —NH3 + R'OH
Chumoli kislotaning amidi — suyuqlik, qolgan barcha kislotalarning amidlari — oq kristall moddalar. Quyi amidlar suvda yaxshi eriydi. Amidlaming suvdagi eritmalari lakmusga neytral reaksiya beradi.
Amidlaming juda muhim xossasi — ularning kislota va ishqorlar ishtirokida gidrolizlana olish xususiyatidir. Bunda kislota bilan ammiak hosil bo‘ladi:
О О II II R -C -N H 2+ НОН -* R -C -O H + NH,
Kislotalarning amidlari qatoriga mochevina kiradi. Bu odam va hayvonlar organizmidagi azot almashinishining oxirgi mahsulotidir. Mochevinani karbonat kislotaning toMiq amidi sifatida qarash mumkin:
Mochevina, boshqacha aytganda, karbamid — suvda yaxshi eriydigan oq kristall modda. Uni dastlab 1828- yilda nemis olimi Vyoler ammoniy sianatdan olgan edi:
NH4OCN -> H2N -C -N H 2
Bu sintetik yo‘1 bilan olingan birinchi organik birikmadir. Sanoatda mochevina uglerod (IV) oksid bilan ammiakdan qizdirib turib (150°C) va yuqori bosimda olinadi:
C0 2 + 2NH3 -» H2N -C O -N H 2 + H20
Kuchli mineral kislotalar bilan mochevina tuzlar hosil qiladi.
H2N -C O -N H 2 + HN03 H ,N -C 0 -N H 2-HN03
Mochevina — qimmatli, juda konsentrlangan azotli o‘g‘it (46,6% azot), barcha tuproqlarda va hamma ekinlar uchun keng foydalaniladi. U azot manbayi sifatida hayvonlar ozigiga qo‘shibberiladi. Mochevina - formaldegid smolalar va dori-darmonlar (lyuminal, veronal va b.) olishda boshlang'ich modda sifatida ham ishlatiladi.

The amidlar, kislota ominlari deb ham ataladi, aminlar yoki ammiakdan olingan molekulalarni o'z ichiga olgan organik birikmalar. Ushbu molekulalar atsil guruhiga bog'lanib, amidlarni karbon kislotalarning hosilasiga aylantirib, OH guruhini NH guruhiga almashtiradi.₂, NHR yoki NRR.

Boshqacha qilib aytganda, amidlar karboksilik kislota ammiak yoki amin molekulasi bilan reaksiyaga kirishganda amidatsiya deb ataladigan jarayonda hosil bo'ladi; Suv molekulasi chiqarilib, karbon kislotasi va aminning qolgan qismlari bilan amid hosil bo'ladi.
Aynan shu reaktsiya tufayli inson tanasidagi aminokislotalar polimerda birlashib, oqsillarni hosil qiladi. Birgina amiddan tashqari barcha amidlar xona haroratida qattiq va ularning qaynash temperaturalari mos keladigan kislotalardan yuqori.
Ular zaif asoslardir (garchi ular karboksilik kislotalar, esterlar, aldegidlar va ketonlardan kuchli), yuqori hal qiluvchi kuchga ega va tabiatda va farmatsevtika sanoatida juda keng tarqalgan.
Ular bir-biriga bog'lanib, poliamidlar deb nomlangan polimerlarni, neylon va Kevlar tarkibidagi qattiq materiallarni o'q o'tkazmaydigan jiletlarda hosil qilishlari mumkin.