O’quv ishlari bo’yicha prorektor prof. Soliyev A. S

xmax-belgining eng katta varianti
xmin-belgining eng kichik varianti
p-guruhlar soni.
M: paxta hosildorligining eng yuqori darajasi 60s.
eng past darajasi 20s.
guruhlar soni 5.
H=60-20 =8s.
5
[Teng bo’lmagan oraliq deyilganda guruhdan guruhga o’sib boruvchi yoki kamayib boruvchi oraliq tushuniladi].
Teng bo’lgan va teng bo’lmagan oraliqlar yopiq yoki ochiq ko’rinishda bo’lishi mumkin:
-Agar oraliq «dann-gacha, aniq berilgan bo’lsa, u holda oraliq yopiq ko’rinishda bo’ladi.
-Agar oraliq «gacha» dan boshlanib «undan yuqori» bilan tugasa u holda ochiq ko’rinishda bo’ladi].
Maxsus oraliqlar ko’pincha tipologik guruhlashlarda bir-biridan tub farq qiluvchi, o’ziga xos xususiyatga ega bo’lgan guruhlarni aniqlashda qo’llaniladi.
M: Aholining qaysi bir qismi mehnat resursi ekanligini aniqlash maqsadida ular quyidagi guruhlarga ajratadi:
-15 yoshgacha – ishlash yoshida bo’lmagan;
-16-55 yosh
-16-60 yosh
-55 va undan yuqori
-60 va undan yuqori.
Har bir guruh bir- biridan mazmunan farq qiladi.
[ Ko’zlangan maqsad va vazifalarni hal qilish nuqtai nazaridan statistik guruhlash 3 turga:
-Tipologik
-Tuzilmaviy
-Analitik guruhlashlarda bo’linadi.
-Tipologik guruhlash yordamida to’plamning turli xildagi birliklari sifat jihatdan bir xil guruhlarga, bir xil tiplarga ajratiladi. M: Aholini sinflarga bo’lish, xalq xo’jaligini tarmoqlarga bo’lish.
-Tuzilmaviy guruhlash yordamida bir xil tipdagi sifat jihatdan bir xil bo’lgan guruhlarning salmog’i hisoblanadi vash u tariqa to’plam tarkibi o’rganiladi.
M: Aholining milliy, jinsiy tarkibi, ishchilarning kasbiy tarkibi].
-Analitik guruhlash yordamida hodisalar o’rtasidagi o’zaro bog’lanish o’rganiladi. Bunday guruhlashlar omil va natijaviy belgilar bo’yicha amalga oshiriladi.
M: Ishchi malakasining oshishi (omil belgi) mehnat unumdorligining (natijaviy) oshishiga olib keladi].
-Ikki va undan ortiq belgilar bo’yicha amalga oshiriladigan guruhlashlar kombinasion guruhlashlar deyiladi.
Dastlabki guruhlangan ma’lumotlarga asoslanib yangi guruhlarni hosil qilish statistikada ikkilamchi guruhlash deb yuritiladi.
-Ikkilamchi guruhlash oraliqlarini yiriklashtirish;
-Oraliqlarning nisbatiga asoslanib yangi guruhlarni hosil qilish usullarida amalga oshiriladi.
Statistikada guruhlash usuli juda keng qo’llaniladi. Tipologik guruhlash yordamida:
-Aholining sinfiy va milliy tarkibi
-Korxonalar tipii, qaysi mulkchilik shakliga taalluqli tuzilmaviy guruhlash yordamida:
-Ijtimoiy mahsulot tarkibi
-Mavjud asosiy fondlar tarkibi
-Xodimlar tarkibi
-Investisiya tarkibi kabilar o’rganiladi.
[Svodkalash va guruhlash natijalari jadval ko’rinishida ifodalanadi.
Statistik jadvalni birinchi marta 1726 yilda rus olimi Krilov o’zining «Umumrossiya davlatining yachshash holati» degan tadqiqotida ishlatgan. Shu davrdan statistik jadvallar qo’llanila boshlagan].
[Jadval egasi – jadvalda gap nima to’g’risida borayapti.
Jadval kesimi – egani tavsiflovchi ko’rsatkichlari
[Ega xarakteriga ko’ra jadvallar:
-oddiy
-guruhiy
-konbinasion jadvallarga bo’linadi.
-Oddiy jadvallarda egasi faqat xodisalar, yillar, obyektlar ro’yxatidan tashkil topgan jadval tushuniladi.
-Guruhiy jadvallarda jadval egasi biron bir belgi bo’yicha guruhlarga ajratiladi, yoki jadval kesimi ham guruhlangan ko’rinishda bo’ladi].
Jadvalni tuzishda quyidagilarga rioya qilish kerak:
-Jadval unga katta bo’lmasligi kerak.
-Jadval egasi, kesimi aniq, qisqa va tushunarli bo’lishi kerak.
-Jadvalda ko’rsatkichlarning o’lchov birliklari qaysi joyga va vaqtga tegishliligi ko’rsatilishi kerak.
-Jadvalda ko’rsatkichlar bir-birini tekshira oladigan, «soddadan-murakkabga» ko’rinishida bo’lishi kerak.
-Shartli belgilarni to’g’ri qo’llash kerak.
-Ma’lumotlarni hammasi bir xil aniqlikda bo’lishi kerak.
-Jadval hamma tomondan yakunlangan ko’rinishda bo’lishi kerak].