O’quv yili Aniq fanlar metodbirlashma “fanni o'zlashtirishga qaratilgan pedagogik texnologiyalari”

2022-2023 o’quv yili Aniq fanlar metodbirlashma
“FANNI O'ZLASHTIRISHGA QARATILGAN PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARI”

Respublikamiz Prezidenti Oliy Majlisning XIV sessiyasida “yangi darsliklarni, zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarini o‘z vaqtida islab chiqis va joriy etisni ta‘minlasni nazorat ostiga olis zarur”ligini alohida ta‘kidladilar. Bugun olimlar va o‘qituvcilar ilg‘or pedadogik texnologiyalarni ishlab chiqisga astoydil kirishishlari shart va ular bu ishga ma‘suldirlar. Bu sohaga yaqin xorijiy davlatlar ham e‘tibor kuchaytirilmoqda. Quyida rossiyalik olimlar tomonidan taklif etilgan yangi pedagogik texnologiya loyihalari bilan tanishamiz.

Aksiomatik yondasuv. Bu yondasuv asosida yotuvchi asosiy g‘oya: pedagogik texnologiyalarni loyihalash va yaratish didaktik aksiomalar tizimi talablariga tayanishi kerak.
Olimlarning fikrica, pedagogika fani azal-azaldan aksiomalardan foydalanib keladi. Ma‘lumki, isbot talab qilinmaydigan holat aksioma deyiladi. Bunday holatlarni pedagogik jarayonda ko‘plab uchratis mumkin: sinf-dars tizimi, 45 minutlik dars, mavzuli reja va boshqa.
Keyingi yillarda biz ta‘lim fazosini standartlastirish jarayonining guvohi bo‘lyapmiz. Bu is ancha murakkab va bajaruvchilar ucun kutilmaydigan holat bo‘ldi. Ta‘lim standartlarining yuzaga kelisi mavjud vaziyatni birmunca qiyinlastirib yubordi, chunki standartning shartsiz bajarilisini kafolatlaydigan va pedagogik amaliyotga joriy etadigan texnologiyalar ishlab chiqilmagan edi. Har bir o‘quvchi (talaba) ta‘lim standarti darajasiga erishishi uchun o‘quv yurtlaridagi mavjud an‘anaviy metodikalar o‘rniga yangi pedagogik qurollar zarur bo‘ladi. O‘quv jarayoni loyihasini texnologiya darajasiga chiqaris va bu loyihaning joriy eitilishi o‘quvchini yuqori malakali mutaxassisga aylantirish bilan birgalikda o‘rganuvchhining mavqeini ham kucaytiradi va ijodiy hamkorlikning yangi ufqlarini ochadi. Endi o‘qituvchi loyiha muallifi bo‘lib oladi, bu esa yangi vazifadir.
Muallif aksiomalar tizimini uch guruhga ajratadi. Birinchisi – pedagogik texnologiyalarni bir butun ta‘limmiy kenglikka qo‘shish aksiomalari, ikkinchisi – o‘quv jarayonini modellashtirish aksiomalari, uchinchisi – o‘quv jarayonini me‘yorlash aksiomalari. O‘z navbatida ularning har biri o‘ziga uchtadan aksiomalarni birlastiradi.
Muammoli o‘qitishning didaktik tizimida birmunca to‘liq tadqiq qilingan taskil etuvchisi muammoli ta‘lim hisoblanadi. U o‘rganuvchilarning fikrlas faoliyatini birmuncha faollastirisga, ularda muammoning yecimiga yondashishini shakllantirisga va nihoyat – ijodiy tafakkurini rivojlantirisga samarali ta‘sir ko‘rsatdi. Bu ta‘sir intellektual qiyinlasuvning maxsus vaziyatlarini – muammoli vaziyatlar va ularning yechimlarini tuzis yecimlarini tuzis bilan ta‘minlanadi. Muammoli vaziyat o‘qitis jarayonida muhim motiv va hayajonli vosita sanaladi.
Tayanch – mo‘ljalli harakaktlar asosi, bolaning icki aqliy faoliyatini tasqi ko‘rinisda taskil etis usuli.
Tayanch signal – assotsiativ ramz (belgi, so‘z, rasm, cizma, sakl va bosqa) bo‘lib,ma‘lum fikriy ma‘noni bildiradi.
Tayanch konspekt – qisqaca sartli matn ko‘rinisidagi tayancli signallar tizimi bo‘lib, yaxlit o‘quv materialining o‘zaro bog‘liq elementlari sifatida tusuncalar, faktlar, g‘oyalar tizimining ko‘rsatmali konstruktsiyasini o‘zida aks ettiradi.


MB rahbari A.Sagidullayeva