Organik kimyodan mustaqil ta`lim uchun dasturlashtirilgan topshiriqlar yaratish texnologiyasi

 
61 
 
D e g i d r o g e n l a s h b u s h u r e o k s i y a n i n g a k s i , y a n i
v o d o r o d n i a j a r a b c h i q i s h i .
C
6
H
1 2
= C
6
H
6
+ 3 H
2
S i k l o g e k s a n
S i k l o g e k s a n n i b e n z o l g a a yl a n i s h r e o k s i y a s i b u q a n d a y
r e o k s i ya . J a v o b i n g i z n i 2 1 b i l a n t e k s h i r i n g .
D i m e t i l b e n z o l l a r y o ` q . M e t i l g u r u h l a r n i b o s h q a c h x a r
q a n d a y y o z u v i y u q o r i d a g i y u q o r i d a g i f o r m u l a l a r b i l a n
i f o d a l a n u v c h i d i m e t i l b e n z o l o l i b k e l a d i . B u n g a q u yi d a g i
k o ` r i n i s h d a g i f o r m u l a l a r n i y o z i s h j b i l a n i s h o n c h h o s i l q i l a s i z .
K s i l o l d a n e c h t a i s o m e r b o ` l a d i .

---

 
62 
 
K s i l o l l a r u g l e v o d o r o d x i s o b l a n a d i . A m m o a r o m a t i k
u g l e v o d o r o d l a r s i z d a n u c h t a k s i l o l q a n d a y n o m b i l a n a t a l i s h i n i
s o ` r a y a p t i .
A l k a n l a r – t o ` y i n g a n a l i f a t i k u g l e v o d o r o d l a r .
A l k e n l a r - b u t o ` y i n m n a g a n a l i f a t i k u g l e v o d o r o d l a r .
A l k e n l a r - b u x a m t o ` y i n m a g a n u g l e v o d o r o d l a r ,
a m m o u l a r d a q o ` s h b o g ` ` e m a s u c h b o g ` ` b o r .
E n d i u g l e v o d o r o d l a r n i x o s s a l a r i n i o ` r g a n i s h g a k i r i s h a m i z .
U g l e v o d o r o d x o n a x a r o r a t i d a a t m o s f e r a b o s i mi d a g a z , s u yu q v a
q a t t i q x o l a t d a b o ` l i s h i m u m k i n . Q a b s i c h i d a g i d o n l a r u l a r n i n g
m o l e k u l y a r m a s s a s i n i i f o d a l a y d i . M a s a l a n :
G a z l a r ; m e t a n ( 1 6 ) , e t a n ( 3 0 ) , p r o p a n ( 4 4 ) ,
e t e n ( 2 8 ) , e t i n ( 2 6 )
S u y u q l i k l a r ; g e k s a n ( 8 6 ) , s i k l o g e k s a n ( 8 4 ) , b e n z o l ( 7 8 ) ,
t o l u o l ( 9 2 )
Q a t t i q m o d d a l a r ; p a r a f i n l a r , n a f t a l i n ( 1 2 8 )
M o d d a n i n g f i z i k a v i y x o l a t i u n i n g m o l e k u l a y a r m a s s a s i g a
b o g ` ` l i q .
Q u yi d a g i j u m l a l a r n i t u g a l l a n g .
M o l e k u l y a r m a s s a s i k i c h i k m o d d a l a r
M o l e k u l y a r m a s s a s i o ` r t a c h a m o d d a l a r
M o l e k u l y a r m a s s a s i k a t t a m o d d a l a r
S i z o l t i t a u g l e r o d a t o m l a r i o r a s i d a g i b o g ` ` l a r n i
h i s o b l a d i n g i z . Y a n a e s l a t a m i z x a r b i r k i m y o v i y b o g ` ` i k k i t a
e l e k t r o n g a t o ` g ` r i k e l a d i .

---