Organizm to’qimalariga o’zgarmas tokning birlamchi tasiri

---

Organizm to’qimalariga o’zgarmas tokning 
birlamchi tasiri. 
Elektr tokining inson organizmiga ta’siri.Elektr toki ta’siridan inson organizmida 
termik (issiqlik),elektrolitik va biologik ta’sir kuzatiladi.Elektr tokining issiqlik ta’siri 
inson tanasining ba’ziuchastkalaridakuyish,qotomirlari,asab vahujayralarning 
qizishi sifatida kuzatiladi. Elektrolitikta’sir esa, qon tarkibidagi yoki hujayralar 
tarkibidagituzlarning parchalanishi natijasida, qonning fizik vvximik xususiyatlarini 
o‘zgarishiga olib keladigan holat tushuniladi. Bunda elektr toki markaziy asab va 
yurak tizimini kesib o‘tmasdan tananing ba’zi bir uchastkalarigagina ta’sir 
xosbo‘lgan xususiyat hisoblanadi. Bu ta’sir natijasida insonorganizmidagi tirik 
hujayralar muskullarning keskin qisqarishinatijasida to‘lqinlashadi, bu asosan 
organizmdagi bioelektrikjarayonlarning buzilishi natijasida ro‘y beradi. YA’ni 
insonorganizmi asosan bioelektrik toklar yordamida boshqariladi.Bunga tashqi 
muhitdan yuqori kuchlanishdagi elektr tokiningta’siri, bu biotoklar rejimini buzib 
yuboradi va buning natijasisifatida inson organizmida tok urish hodisasi vujudga 
keladi.Ya’ni boshqarilmay qolgan organizmda hayot faoliyatining ba’zibir vazifalari 
bajarilmay qoladi, nafas olish tizimlari ishlariningbuzilishi, qon aylanish tizimining 
ishlamay qolishi va h.k.Elektrolitik ta’­sirda esa, qon tarkibidagi yoki hujayralar 
tarkibidagi tuzlarning parchalanishi natijasida qonning fizik va kimyoviy 
xussusiyatlari o’zgarishiga olib keladigan holat tushuniladi. 
Elektr tokining biologik ta’siri natijasida muskullarning keskin qisqarishi tufayli 
inson organizmidagi tirik hujayralar to’lqinlanadi, mushaklar keskin ravishda 
qisqaradi. Ya’ni, inson o’z organizmini boshqara olmaydi, natijada inson uchun 
xayot faoliyatining ba’zi bir funksiyalari bajarilmay qoladi: nafas olishning 
yomonlashuvi, qon aylanish tizimining ishlamay qolishi va x.k.Insonni tok urish 
holati to’rt darajada baholanadi:I-daraja – muskullar qisqaradi, inson tok ta’siridan 
chiqib ketadi, xushini yo’qotmaydi;II-daraja – muskullar qisqaradi, inson xushini 
yo’qotadi, ammo yurak va nafas olish faoliyati ishlab turadi;III-daraja – inson 
xushini yo’qotadi, nafas olish tizimi yoki yurak uri­shi to’xtab qoladi;IV-daraja – 

---

klinik o’lim holati, bunda insonda xech qanday xayot alomatlari (qon aylanishi, 
nafas olishi, yurak urishi) ko’rinmay qoladi;Klinik o’lim holati bu xayot bilan o’lim 
oralig’i bo’lib, ma’lum vaqtgacha inson ichki imkoniyatlar hisobiga yashab turadi. 
Shu holatda yurak faoliyati va nafas olishi to’xtaydi, insonda hech qanday hayot 
alomatlari sezilmaydi. Klinik o’lim holati 5-8 minut davom etadi. Shu davrda hech 
qanday yordam berilmagan taqdirda miya hujayralari parchalanib, qaytarilmas — 
biologik o’limga o’tib ketadi.Biologik o’lim — qaytarib bo’lmaydigan jarayon bo’lib, 
organizmdagi biologik jarayonlar butunlay to’xtashi bilan tavsiflanadi, shuningdek, 
organizmdagi oqsil parchalanib ketadi. Bu klinik o’lim vaqti tugagandan keyin ro’y 
beradi.Elektr toki organizm orqali o’tganda issiklik, elektrolitik va biologik ta’sir 
ko’rsatadi.Issiklik ta’siri badanning ayrim joylarining kuyishi, kon tomirlari, asab va 
boshka to’qimalarning kizishi bilan xarakterlanadi.Elektrolitik ta’sir konning va 
boshka organiq suyukliklarning ko’rinishiga va ularning fizik-ximik tarkibining 
buzilishiga olib keladi.Elektr tokidan olingan jaroxatlarini shartli ravishda maxaliy 
va umumiy turlarga bo’lish mumkin. Umumiy to’rini odatda tok urishi deyiladi. 
Maxaliy turlari organizmining ma’lum qismini elektr toki yoki elektr yoyi ta’sirida 
shikastlanishidir.Tokining biologik ta’siri organizmining tirik to’qimalari 
yalliglanishi va asabiylash ishida namoyon bo’ladi. Bunda mushaklar, shu jumladan, 
yurak va upka mushaklari ixtiyorsiz ravishda tortishib koladi. Natijada organizmda 
xar xil buzilishlar ruy berishi, masalan, nafas olish va kon aylanish organlarining 
ishi buzilishi yoki xatto batamom tuxtab kolishi mumkin.