O’rnatilgan tizimlar fanidan

MUHAMMAD AL-XOZAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI




O’rnatilgan tizimlar fanidan
Mustaqil ish.
Bajardi : Nurbek Xalilov

O‘rnatilgan tizimlarda kiritish/chiqarish.

Kiritish/chiqarish (k/ch) komponentlari o‘rnatilgan tizim platalariga ulangan kiritish/chiqarish qurilmalariga axborotni jo‘natish va ulardan axborotlarni qabul qilib olishga javobgandir. K/Ch platasi, kiritish qurilmalaridan etakchi protsessorga ma’lumotlarni keltirish uchun mo‘ljallangan, kiritish komponentlaridan; etakchi protsessordan axborotlarni olib chiqarish qurilmasiga etkazuvchi, chiqish komponentidan; yoki ikkalasini ham vazifasini bir paytda bajaruvchi komponentdan tashkil topgan bo‘ladi (6.1-rasm).


6.1-rasm. Birinchi kompyuterlarda bitli shinadan foydalanish arxitekturasi.
U o‘z navbatida platada o‘yilgan keng egiluvchan ko‘p simli yoki asosiy plata raz’yomlaridan chiquvchi alohida simli o‘tkazish liniyalaridan iborat.
Birinchi avlod mikroprotsessor shinalari kiritish/chiqarish qurilmalarida
foydalanishni boshlaydigan bo‘lsak Birinchi marta 1980 yilda IBM kompaniyasi tomonidan kompyuterlarga shina ISA (Industry Standard Architecture) o‘rnatish va plata ISA 8-bitnli, 16-bitnli malumotlarni uzatgan. O‘rnatilgan qurilmalarda PC/104 versiyasi quvvati yuqori bo‘lib, plata bilan bog‘liqligi va stekni joylashuvini yuqori quvvatda amalga oshiradi. Extended Industry Standard Architecture (EISA) oxirgi versiyasi shina ISA 32-bitgacha bo‘lgani keng tarqalgan.
Har qanday elektromexanik tizim o‘rnatilgan tizim platasiga o‘lanishi va k/ch qurilmasi sifatida faoliyat olib borishi mumkin.

6.2-rasm. 30 pinli SIMM ko‘rinishi (single in-line memory module – bir tomonlama xotira moduli)




6.3-rasm. 168 pinli DIMM ko‘rinishi (dual in-line memory module, ikki tomonlama xotira moduli)



6.4-rasm. Fon Neyman arxitekturasiga asoslangan kiritish/chiqarish blok-
sxemasi .
Kiritish/chiqarish yuqori darajali guruh bo‘lib, chiqarish qurilmalari kichik ostguruhlariga, kiritish qurilmalari kichik ostguruhlariga va ikkala kiritish/chiqarish qurilmalar kichik ostguruhlariga bo‘linishi mumkin. Chiqaruvchi qurilma k/ch platasidan ma’lumotlarni qabul qilib olib, qaysidir ma’noda printerlarga, disklarga yoki monitorlarga yoki yonib o‘chuvchi LED chiroqlariga inson ko‘rishi uchun uzatadi. Sichqoncha, klaviatura yoki boshqaruv pulьti kabi kiritish qurilmasi k/ch komponentlariga ma’lumotni uzatadi. Ba’zi k/ch qurilmalari ikkala vazifani bir paytda bajaradi, masalan: tarmoq qurilmasi ma’lumotni internetdar qabul qilib va jo‘natishi mumkin. Kiritish/chiqarish qurilmasi o‘rnatilgan plataga klaviatura yoki masofaviy boshqaruv pulьti kabi simli yoki simsiz ma’lumot uzatish muhiti orqali ulanishi mumkin yoki LED chiroqlari kabi o‘rnatilgan plataning o‘zida joylashgan bo‘ladi.