O‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi personalni boshqarish kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma Qayta ishlangan uchinchi nashr Toshkent «iqtisod-moliya»

Korxona personali
Korxona personali — yuridik shaxs hisoblangan korxona 
ma’muriyati (ish beruvchi) bilan ishga yollangan xodimlar 
o‘rtasidagi mehnat munosabatlarini shartnoma asosida 
muvofiqlashtirib turadigan jismoniy shaxslardir.
Bunday mehnat munosabatlarida xodimlar korxona egalari 
(mulkdorlari) yoki korxona mulkiga sherik bo‘lishlari ham 

---

59
mumkin. Ular bu holda korxona foydasidan o‘z ulush (dividend)
lariga ega bo‘libgina qolmasdan, korxonadagi shaxsiy mehnat 
faoliyati uchun tegishli ish haqi ham oladilar.
Shaxsiy mehnat faoliyati bilan shug‘ullanuvchilar hamda 
oilaviy korxonalarda mashg‘ul bo‘lganlar yuridik shaxs sifatida 
ro‘yxatga olingan bo‘lsalarda, yollanib ishlayotgan personal 
tarkibiga kiritilmaydi. Chunki, ular o‘z mehnatlari uchun soliqlar 
va boshqa majburiy to‘lovlar amalga oshirilgandan so‘ng 
ixtiyorlarida qoladigan daromadlari hisobidan haq oladilar.
Korxona personali shaxsiy tarkibiga unda band bo‘lgan 
barcha xodimlar: yollanib ishlayotgan ishchilar, mutaxassislar, 
rahbarlar ham, ishlayotgan mulk egalari xam kiradi.
Zamonaviy korxona tarkibi quyidagichadir:
— mulkdorlar (aksiyadorlar);
— boshqaruvchilar (menejerlar);
— korxona personali (jismoniy shaxslar).
Mulkdorlar (aksiyadorlar) — bir kishi yoki aksiyalarning 
tegishli qismiga ega guruh bo‘lishi mumkin. Ularning asosiy 
maqsadi foyda (dividend) olishdan iborat. Mulkdorlar korxonani 
o‘zi mustaqil boshqarishi yoki boshqarish huquqini yollagan 
boshqaruvchi (menejer)ga berishi mumkin.
Boshqaruvchilar (menejerlar) — ular kompaniya, uning 
tarkibiy bo‘linmasiga rahbarlik qiladilar. Boshqaruvchi (menejer)
ning maqomi unga mulkdor tomonidan berilgan maqomga 
bog‘liqdir.
Menejerlar yuqori, o‘rta va quyi bo‘g‘in rahbar toifalariga 
bo‘linadi.
Yuqori bo‘g‘in boshqaruvchisi (Tor management) — bu toifa 
rahbarlariga kompaniya va firmalar prezidentlari, boshqa ijrochi 
direktorlar, ularning o‘rinbosarlari, boshqaruv organlari a’zolari 
kiradi.
O‘rta bo‘g‘in rahbarlari — (Middle management) korxona 
mustaqil boshqarma va bo‘limlari rahbarlari hisobdanadi.

---

60
Quyi bo‘g‘in rahbarlari (Loves management) — guruhlar, 
brigada boshliqlari, ustalardan iboratdir.
Korxona personali (jismoniy shaxslar) — o‘z navbatida, 
ishchilar, muhandis-texnik xodimlar va xizmat ko‘rsatuvchi 
xodimlarga bo‘linadi.
Ishchilar malakali, yarim malakali, malakasiz ishchilarga 
bo‘linadi.
Korxona personali texnologik jarayondagi ishtirokiga 
muvofiq:
— asosiy (ishlab chiqarish bilan band bo‘lgan) ishchilar;
— 
yordamchi (bevosita ishlab chiqarishda band bo‘lmagan) 
ishchilarga bo‘linadi. Korxona personali mehnat faoliyati 
muddatiga binoan doimiy, vaqtincha, mavsumiy xodimlarga 
ajratiladi.
Personal tarkibida xodimlarning ijtimoiy turlari mavjuddir.