O‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi personalni boshqarish kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma Qayta ishlangan uchinchi nashr Toshkent «iqtisod-moliya»

Ijtimoiy rivojlanishni boshqarish
Ijtimoiy rivojlanishni boshqarish korxona va tashkilotning 
normal ishlab turishiga va uning potensial imkoniyatlaridan 
oqilona foydalanishga, asosiy maqsadlariga erishishga 
bo‘ysundirilishini taqozo etadi. Ijtimoiy rivojlanishni boshqarish 

---

189
menejmentning o‘ziga xos turi sifatida o‘z obyektiga, usullariga, 
boshqaruvga doir qarorlarni ishlab chiqish va amalga oshirish 
shakllariga egadir.
Ijtimoiy boshqarish o‘z vazifasiga ko‘ra, faqat inson va 
uning kamolotiga qaratiladi.
Korxona va tashkilot ijtimoiy muhiti rivojlanishining 
asosiy omillari
Ijtimoiy omillar korxona va tashkilot sharoitida ijtimoiy 
muhitni tashkil etish bilan bog‘liq shart-sharoitlardagi o‘zgarish-
larni va bu o‘zgarishlarning oqibatlarini ifodalab beradi. 
Ijtimoiy omillarning asosiy yo‘nalishini mehnat jarayoni amalga 
oshiriladigan korxona va tashkilotning o‘zida ishlaydigan 
xodimlarga, ularning oilalari istiqomat qiladigan muhitga hamda 
ularning yaqin atrofidagi xodimlarga ta’sir ko‘rsatish shakllariga 
qarab farqlash mumkin.
Korxona va tashkilotning bevosita ijtimoiy muhiti asosiy 
omillariga quyidagilar kiradi:
— 
korxona va tashkilotning potensiali, uning ijtimoiy 
infratuzilmasi;
— 
ish sharoitlari va mehnatni muhofaza qilish;
— 
xodimlarning ijtimoiy himoyalanganligi;
— 
jamoadagi ijtimoiy-ruhiy vaziyat;
— 
mehnatni moddiy rag‘batlantirish va oila budjetlari;
— 
ishdan tashqari dam olish vaqtidan samarali foydalanish 
va boshqalar.
Ijtimoiy infratuzilma, odatda, korxona va tashkilot xodimlari 
va ular oilalarining turmushini ta’minlash, ijtimoiy-maishiy, 
madaniy va aqliy ehtiyojlarini qondirish uchun mo‘ljallangan 
obyektlar majmuidan iborat. O‘zbekiston Respublikasi sharoitida 
bunday obyektlarga quyidagilar kiradi:
— 
umumlashgan uy-joy fondi (uylar, yotoqxonalar) va 
kommunal xo‘jalik obyektlari (mehmonxonalar, hammomlar, 

---

190
korxonalar va shu kabilar), ularning energiya, gaz va issiqlik 
ta’minoti, kanalizatsiya, vodoprovod, telefonlashtirish tarmoqlari 
va hokazolar;
— 
tibbiyot va davolash-profilaktika muassasalari 
(kasalxonalar, poliklinikalar, ambulatoriyalar, tibbiyot punktlari, 
dorixonalar, sanatoriylar, profilaktoriylar va hokazolar);
— 
ta’lim va madaniyat obyektlari (maktablar, maktabgacha 
bolalar va maktabdan tashqari muassasalar, madaniyat uylari, 
klublar, kutubxonalar, ko‘rgazma zallari va shu kabilar);
— 
savdo va umumiy ovqatlanish obyektlari (do‘konlar, 
oshxonalar, choyxona va qahvaxonalar, restoranlar, yangi 
mahsulotlar yetkazib berish uchun yordamchi xo‘jaliklar);
— 
maishiy xizmat ko‘rsatish obyektlari (kombinatlar, 
ustaxonalar, atelyelar, salonlar, prokat va garovga berish 
punktlari);
— 
sport inshootlari (o‘yingohlar, suzish havzalari, sport 
maydonchalari, jismoniy-tarbiya va sog‘lomlashtirish tadbirlarini 
o‘tkazishga moslashtirilgan ommaviy dam olish bazalari);
— 
jamoa va dala hovli xo‘jaliklari hamda bog‘dorchilik-
mevachilik shirkatlari va boshqalar.
Korxona va tashkilot o‘zining miqyosi, mulkchilik shakli, 
bo‘ysunishi, qayerda joylashganligi va boshqa shart-sharoitlarga 
qarab o‘zining yaxlit ijtimoiy infratuzilmasiga ega bo‘lishi, faqat 
uning ayrim elementlari yig‘indisiga ega bo‘lishi yoki boshqa 
korxona va tashkilotlar bilan kooperatsiyalashuviga va ijtimoiy 
sohaning munitsipal bazasiga umid qilish mumkin, lekin, har 
qanday vaziyatda ham ijtimoiy infratuzilma haqida g‘amxo‘rlik 
qilish ijtimoiy taraqqiyotni boshqarishning eng muhim talabi 
hisoblanadi.
Xorijiy mamlakatlar va vatanimiz tajribalari shuni 
tasdiqlaydiki, kishilarga diqqat-e’tibor bilan qarash, ularning 
mehnat sharoitini yaxshilash va mehnatini muhofaza 
qilish sezilarli darajada naf keltiradi, ishchanlik kayfiyatini 

---

191
oshiradi. Ishlab chiqarish estetikasiga, ishchining turmushini 
ziynatlashga, mehnat kuni vaqtidagi tasavvurlarda dam olish 
uchun qulaylikning yaratilishiga sarflangan mablag‘lar mehnat 
unumdorligining ortishi va ish sifatining yaxshilanishi bilan o‘z 
samarasini beradi.