O’rta osiyoda ichimlik suvlarining ifloslanishini inson organizmiga ta’siri abdinazarov Abdulaziz Mexriddin o’g’li

O’RTA OSIYODA ICHIMLIK SUVLARINING IFLOSLANISHINI INSON ORGANIZMIGA TA’SIRI
Abdinazarov Abdulaziz Mexriddin o’g’li
Ajiniyoz nomidagi Nukus DPI, tabiiy fanlar fakulteti talabasi.
[e-mail]
O'rta Osiyoda ichimlik suvlarining ifloslanishi, inson organizmi uchun muhim ta'sirga ega bo'lib, bu muammoga ilmiy jamiyatlar ko'p e'tibor berishmoqda. Ichimlik suvlarining ifloslanishiga qaramay, suv va inson organizmi o'rtasidagi muammo va muvaffaqiyatsizliklar, suvning tarqalishi va kamayishi, to'g'ri ekologik tizim, oqimni buzish va suv manbalaridagi hosil qilingan muammolar ham inson organizmini ta'sir qiladi.
Ichimlik suvlarining ifloslanishiga ko'pincha asosiy sabab, yer osti suvlari ifloslanishining yanada ko'proq ishlab chiqarilishi, go'sht sanoati, tekstil va paxta sanoati kabi ko'plab xizmatlar uchun katta miqdorda suv sarflanishi, shuningdek, suv manbalarining notekislashtirilishi, quruqligi va iqlim o'zgarishlari, hududlardagi tuman suvlarining samarali ishlatilishi, hududlararo muloqotlarda yuzaga kelgan muammolarga ham bog'liq bo'ladi.
Bu ko'proq muammolar, ichimlik suvlarining ifloslanishi natijasida, inson organizmi uchun kasalliklar, o'simliklar va hayvonot olamiga zararli ta'sirlar yaratishi mumkin. Ichimlik suvlari ifloslanishi, yer osti tabiiy obyektga ham katta zarar yetkazishi mumkin va bu, insonlar uchun muhim ekologik muammolarga olib keladi.
Ichimlik suvlarining ifloslanishi natijasida, suvda bo'lgan kimyoviy moddalarning va bakteriyalarning miqdori va turi o'zgarishi mumkin. Bu esa, inson organizmi uchun muhim ta'sir ko'rsatishi, chunki inson organizmi uchun zararli bo'lgan bakteriyalar va kimyoviy moddalar ichimlik suvlari orqali o'rganib olish mumkin. Bu sababli, ichimlik suvlarining ifloslanishiga qarshi kurash, insonlar uchun zarur va talab qilinadigan muammo bo'lib, bu muammo hal qilinmagan holda, inson hayoti va ekologik tizim zarar ko'rsatishi mumkin.
Ichimlik suvlarining ifloslanishi inson organizmi uchun ko'plab xavfli kasalliklarni o'z ichiga oladi. Masalan, ichimlik suvlarining ifloslanishi natijasida yuzaga keladigan mikroorganizmalar, viruslar va kimyoviy moddalar, inson organizmini zararli ta'sir qilishi mumkin. Ichimlik suvlarida bo'lishi mumkin bo'lgan kimyoviy moddalar, shuningdek, suv ifloslanishi natijasida, suvda bo'lgan kimyoviy moddalarning konsentratsiyasi oshishi mumkin. Bu esa, inson organizmi uchun zararli ta'sirga ega bo'ladi.
Ichimlik suvlarining ifloslanishi natijasida o'simliklarga zarar yetkazadigan kimyoviy moddalar, pestitsidlarning va g'ovaktanlilarning ichki qismlari ham ichimlik suvlarida ko'p o'rnini egallashiga olib kelishi mumkin. Bu esa, insonlar uchun zararli ta'sir ko'rsatishiga sabab bo'ladi. Ichimlik suvlarining ifloslanishi natijasida, insonlarda ko'p xilma-xil kasalliklar yuzaga kelishi mumkin, masalan, gastorointestinal sistem kasalliklari, boshqalar orasida shifokorlar tomonidan tekshirilishi va davolash kerak bo'lgan o'simlik yoki hayvonot olamiga tegishli kasalliklar ham kirib keladi.
Suv ifloslanishi insonlarda ko'plab kasalliklarga sabab bo'lishi mumkin, shu jumladan:

1. 
   Diareya: Iflos suv ifloslanishi yuqori sifatli bakteriyalar va viruslar bilan to'lgan bo'lishi mumkin. Bu bakteriyalar va viruslar suvdan inson organizmini tushirish orqali yuqori sifatli kasalliklarni olib kelishi mumkin, shu jumladan ishal va quruq ko'pik kasalliklari.
   
2. 
   Gepatit A: Hepatitis A virusi iflos suv yordamida ifloslanishi mumkin va bu virus inson organizmini tushiradi. Bu virusning natijasida o'tgan 4-6 hafta ichida jigar yetishmovchiligining o'sishi, bo'shliq o'sishi kabi holatlarni ko'rsatish mumkin.
   
3. 
   Tif: Typhoid iflos suv yordamida ifloslanishi mumkin va bu ifloslanish salmonella typhi bakteriyasi bilan to'lgan bo'lishi mumkin. Typhoid iflos suv bilan ifloslanishi bilan sharqiy yuqorida kuchli kasallik hisoblanadi va ushbu kasallik ifloslanish tushishidan 8-14 kun keyin paydo bo'ladi.
   
4. 
   Cholera: Cholera iflos suv yordamida tushishi mumkin va bu bakteriya cholera vibrio bilan to'lgan bo'lishi mumkin. Bu kasallikning belgilari ichida ochiq ishal, ko'prikga vaqtinchalik yog'rilishi va suv ichishning o'zidan ham kirib kelishi mumkin. Agar cholera bilan yoki boshqa suv orqali o'tkaziladigan kasalliklar bilan tarqalish yuzaga kelgan bo'lsa, shunday kasalliklardan saqlanish uchun kamida bir hafta ichida antibiotiklar bilan davolanish kerak.
   

Shu sabablardan tashqari, yuqori sifatli suv yordamida tushishi mumkin bo'lgan boshqa kasalliklar ham mavjud bo'ladi. Suvni tozalash va tuzatish yordamida suvning sifatini yaxshilash va ifloslanishni oldini olish kerak.
Ichimlik suvlarining ifloslanishining inson organizmi uchun ta'sirini kamaytirish uchun bir nechta yo'llar mavjud:

1. 
   Ichimlik suvlarini to'plash va tahlil qilish: Ichimlik suvlarini to'plab, ularning salbiy ta'sir qilishi mumkin bo'lgan moddalarni aniqlash, shuningdek, mikroorganizmlar va viruslarni tekshirib chiqish, insonlar uchun zararli bo'lishi mumkin bo'lgan kimyoviy moddalar konsentratsiyasini aniqlovchi laborator tahlilni o'tkazish, insonlarda kasalliklarning yuzaga kelishini oldini olishga yordam beradi.
   
2. 
   Ichimlik suvlarini aralashtirish: Ichimlik suvlarining aralashtirilishi, ichki qismiga ko'p sonli virus, bakteriya va mikroorganizmalarni kiritish va kasalliklarni yuzaga kelishini oldini olishga yordam beradi. Ichimlik suvlarini aralashtirish uchun, dehqonlar bir nechta o'simliklar, masalan, choy, qovun va boshqalar o'simliklarini bir-biridan uzoqlashgan qurilma yordamida suvni olib chiqarishadi.
   
3. 
   Tabiiy ichimlik suvlarini ishlatish: Tabiiy ichimlik suvlari, masalan, tayom, oqsoqol, anor va boshqalar, ichimlik suvlari yoki sodavoda ko'proq sog'liqga foyda beradi. Tabiiy ichimlik suvlari tayanch ta'sirli antiseptiklar va vitaminlar bilan bog'liqdir, shuningdek, ularning konsentratsiyasi yuqori bo'lgan kimyoviy moddalarni tashlash, insonlar uchun kam ta'sirli bo'ladi.
   
4. 
   Suv sifatini oshirish: Ichimlik suvlari sifatini oshirish uchun, suvga kimyoviy moddalar qo'shishni oldini olish, shuningdek, o'simliklar uchun konsentratsiyani oshirish uchun juda muhimdir. Chunki ichimlik suvlari o'simliklarga zarar yetkazadigan pestitsidlarni qo'shish va mikroorganizmalarini yaxshilash uchun kimyoviy moddalarni qo'shish mumkin.
   

Ichimlik suvlarining ifloslanishi hamda inson organizmiga ta'siri haqida o'rganish, ularni qanday ta'sir qilishiga qarshi kurash va har birimizning o'z o'rtamizni saqlashga yordam berish muhimdir.
O'rta Osiyoda ichimlik suvlarining ifloslanishining inson organizmi uchun ta'siri haqida xulosa shundaki, bu suvlar o'simliklar uchun zaruriy bo'lgan elementlar, masalan, shakar, nitraten va boshqalar bilan bog'liqdir. Lekin bu suvlar mikroorganizmalar, viruslar va kimyoviy moddalar konsentratsiyasi ko'p bo'lishi mumkin. Bu moddalar inson organizmini ta'sir qiladi, shuning uchun ichimlik suvlarini tahlil qilish, aralashtirish va suv sifatini oshirish kabi ko'rsatmalar orqali insonlar uchun kam ta'sirli qilish mumkin.
Bularning yanada tashkiliy tadbirlar, masalan, ichimlik suvlarini qo'llab-quvvatlash va shuningdek, suv resurslarini ta'minlash, inson va o'simliklar uchun zararli moddalarni yo'qotish va sodavodani o'zgartirish va boshqalar shu jihatdan juda muhimdir. Insonlar o'zining va o'rtamizning sog'lig'i uchun suvni to'g'ridan-to'g'ri olishi zarur bo'lgan ahamiyatli muammo.