O`rta ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti
Download 1.58 Mb. Pdf ko'rish
|
siyosatshunoslik
partiyalar yig`indisi.
P A R T I Y A T I Z I M I K l a s s i f i k a t s i y a a s o s l a r i Hokimiyat uchun kurashayotgan yoki unga ta`sir o`tkazayotgan partiyalar soni Partiyalarning turli siyosiy maqomlar bilan nisbati Partiya strukturalari va partiyalararo munosabatlarning muhimligi Partiyalararo munosabatlarning tavsifi Bir partiya¬ lilik Ikki partiya¬ lilik Ko`p partiyalilik Tota¬ litar Hukmron, ustuvor Koalitsion (aralash) Nomuqim (o`tkin- chi) Barqa ror (muqim) Raqo- batli Raqo- batsiz 141 S I Y O S I Y P A R T I Y A L A R N I N G K L A S S I F I K A T S I Y A S I K l a s s i f i k a t s i y a n i n g a s o s l a r i Faoliyatning ijtimoiy muhiti Ijtimoiy mavjudlikka munosabati Doktrinaning mafkuraviy yo`naltirilganligi Siyosiy hokimiyatda ishtirok etish Siyosiy temperament Ichki tuzilishi Monoo`rtacha Oraliq Yalpi (universal) Inqilobiy Reformist (isloҳotchi) Reaksion (aktiv) Konservativ (erkinlikka moyillik) Sotsial demokratik. Kommunistik Liberal Konservativ Monarxik Millatchi Fashistik Neofashistik Hukmron Muxolif Legal (yashirin) Yarim legal Ochiq O`ng Markaz So`l Rasman a`zolik prinsipi Erkin a`zolik Kuchli tuzilish Kuchsiz tuzilish 142 D E M O K R A T I Y A N I N G S I Y O S I Y T I Z I M L A R D A S I Y O S I Y P A R T I Y A L A R O ` Z A R O M U N O S A B A T L A R I N I N G A S O S I Y P R I N S I P L A R I ( Q O I D A L A R I ) Hokimiyat parlament ko`pchiligi tomonidan qo`llab-quvvatlanish ta`minlanadigan partiya (partiyalar guruhi) ga tegishli bo`ladi. Hokimiyat uchun doimiy legal kurash Hukmron bo`lgan partiya (partiyalar) ga nisbatan doimiy legal muxolifatning mavjudligi Hokimiyat manbai - yalpi saylovlar Partiyalar o`rtasida demokratiya munosabatlariga rioya qilinishiga nisbatan rozilik 143 Insonning, ijtimoiy guruhlarning o`z dunyoqarashlari prinsiplariga, e`tiqodlariga asoslangan hamda qandaydir siyosiy hodisalarga, jarayonlarga, siyosiy faoliyatiga nisbatan saylov munosa¬ati. Bu siyosiy xulq-atvorning ichki, anglangan manbai bo`lib, u kishilarni siyosiy maqsadlarni qo`yish va ularga erishishning konkret siyosiy harakatlarini amalga oshirishga undaydi S I Y O S I Y M A N F A A T Doimo milliy tusga ega, chunki millatlar siyosatning sub`ektlari, milliy munosabatlar esa, siyosiy munosabatlarning elementidir Siyosatni asoslashning boshlang`ich omillari, ijtimoiy jarayonlarni ilmiy boshqarishning asosi hisoblanadi Nisbiy mustaqillikka ega: davlat manfaat¬lari shaxs, ijtimoiy guruh, millatning siyosiy manfaatlari bilan mos kelmasligi mumkin Jamiyat iqtisodiy ustqurmasida moddiy munosabatlarda etiladi, ammo shu bilan birga unga nisbatan faol rol o`ynaydi Siyosat sohasida turadi va jamiyatda siyosiy hokimiyatni amalga oshirish usullari va mexanizmi bilan to`g`ridan-to`g`ri yoki bevosita bog`liq T a v s i f i y x u s u s i y a t l a r i A m a l g a o s h i r i s h m e x a n i z m i Siyosiy xulq-atvor shakllanishi Siyosiy faoliyat Individlarning siyosiy hoki- miyatga bir vaqtda yoki davriy ravishda takrorlanadigan harakati (ta`siri) Saylovlarda ishtirok etish Ijtimoiy-siyosiy tashkilotlar faoliyatida qatnashish Referendumlar, mitinglar, namoyishlarda qatnashish Hukumat mansabdarlari bilan aloqada bo`lish Davlat strukturasida ishlash Siyosiy partiyalar va jamoat tashkilotlari apparatida ishlash Jamiyatda mavjud bo`lgan siyosiy munosabatlarni kishilarning ko`pchilik ommasi (sinflar, millatlar, guruhlar) tomonidan o`zgartirish yoki takomillashtirish bo`yicha turli siyosiy institutlar doirasida professional ish olib borish Obro`li siyosiy arboblarga maktub yo`llash Siyosiy faoliyat 144 S I Y O S I Y M A N F A A T L A R N I N G K L A S S I F I K A T S I Y A S I Yetkazuvchilar Tashuvchilar Amalga oshirish imkoni Amal qilish sohasi Ijtimoiy taraqqiyot tendentsiyalariga munosabat Sub`ekt xarakteri Shaxsiy Real Ichki siyosiy Progressiv Davlat Guruhiy Sinfiy Milliy Jamoat Chetlab o`tish Tashqi siyosiy Reaksion Konservativ Partiya Ijtimoiy tashkilotlar va harakatlar 145 O`zbekiston Respublikasi Prezidentligiga nomzod etib ro`yxatga olinganlarning hammasi teng huquqlarga ega O`zbekiston Respublikasi Prezidentligiga nomzodni majburiy keltirish, shuningdek uning shaxsiy buyumlarini, yukini, transportini, turar joy va xizmat binolarini ko`rikdan o`tkazishga yo`l qo`yilmaydi O`zbekiston Respublikasi Prezidentligiga nomzod O`zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining roziligisiz jinoiy javobgarlikka tortilishi, hibsga olinishi yoki sud tomonidan beriladigan ma`muriy jazoga tortilishi mumkin emas O`zbekiston Respublikasi Prezidentligiga nomzod ro`yxatga olingandan keyin O`zbekiston Respublikasi hududi doirasida davlat yo`lovchilar transportining barcha turlarida (shahar yo`lovchilar transportidan, taksidan va transport boshqa turlarining buyurtma yo`nalishlaridan tashqari) tekinga yurish huquqiga ega O`zbekiston Respublikasi Prezidentligiga nomzod saylovchilar bilan uchrashuvlar o`tkazish, saylovoldi yiғilishlarida so`zga chiqish, televidenie ko`rsatuvlari va radio eshittirishlarida qatnashish vaqtida saylovni o`tkazish uchun ajratiladigan mablaғlar hisobidan o`rtacha oylik ish haqi saqlangan holda, ishlab chiqarish yoki hizmat vazifalarini bajarishdan ozod bo`lish huquqiga ega O ` Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I P R E Z I D E N T L I G I G A N O M Z O D L A R H U Q U Q L A R I N I N G K A F O L A T L A R I 146 O ` Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I P R E Z I D E N T L I G I G A N O M Z O D L A R K O ` R S A T I S H H U Q U Q I G A E G A S U B ` E K T L A R SIYOSIY PARTIYALAR Siyosiy partiya saylov kampaniyasi boshlanganligi e`lon qilingan kundan kamida olti oy oldin O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan ro`yhatga olingan taqdirdagina O`zbekiston Respublikasi Prezidentligiga nomzod ko`satishi mumkin FUQAROLAR Saylash huquqiga ega bo`lgan fuqaro yoki fuqarolar guruhi O`zbekiston Respublikasi Prezidentligiga nomzod ko`rsatish uchun kamida uch yuz nafar saylovchidan iborat saylovchilar tashabbuskor guruhini tuzishi mumkin 147 Okrug saylov komissiyasi Markaziy saylov komissiyasi tomonidan saylovga kamida etmish kun qolganida komissiyaning raisi, rais o`rinbosari, kotibi va kamida 6-8 nafar a`zosidan iborat tarkibda tuziladi O`zbekiston Respublikasi saylov komissiya Markaziy saylov komissiyasi O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan kamida o`n besh nafar a`zodan iborat tarkibda tuziladi hamda u o`z faoliyatini doimiy asosda amalga oshiradi Uchastka saylov komissiyasi Okrug saylov komissiyasi tomonidan qirq kun qolganida 5-19 nafar a`zodan, shu jumladan rais, rais o`rinbosari va kotibdan iborat tarkibda tuziladi O ` Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I P R E Z I D E N T I S A Y L O V I N I O ` T K A Z U V C H I S A Y L O V K O M I S S I Y A L A R I 148 O ` Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I P R E Z I D E N T I S A Y L O V I N I O ` T K A Z I S H P R I N S I P L A R I Fuqarolar saylov huquqining to`g`ridan-to`g`ri amalga oshirilishi Saylovoldi kampaniyasida va ovoz berishda qatnashishning ixtiyoriyligi Fuqarolarning xohish-iroda bildirishlari ustidan nazorat etilishiga yo`l qo`ymasligi Ovoz berishning yashirinligi va fuqarolar tomonidan bevosita amalga oshirilishi Saylovning ochiq va oshkoraligi Saylovning umumiyligi O`zbekiston Respublikasi har bir fuqarosining bitta ovozga ega ekanligi 149 Antiharbiy Antiyadroviy Qo`shilmaslik Yangi iqtisodiy tartibni o`rnatish uchun Milliy va kamsitishga qarshi Demokratiyani, inson huquqlari va erkinliklarini saqlash va rivojlantirish uchun Dehqonlarning ijtimoiy huquqi va yer uchun Ayollar, yoshlar, talabalar Atrof-muhitni saqlash uchun H O Z I R G I Z A M O N D E M O K R A T I K H A R A K A T I 150 Fuqarolarning huquq va erkinlikla¬rini amalga oshirish maqsadida, xo¬xish- irodani erkin bildirish, partiya¬ga ixtiyoriy ravishda kirish va undan chiqish, a`zolarning teng huquqliligi, o`zini-o`zi boshqarish, qonuniylik va oshkoralik asosida tuziladi O`z ustavidagi vazifalarni baja¬rish maqsadidagina ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshirish mumkin Siyosiy partiyalar xayriya yordami olish huquqiga ega Pul mablag`lari a`zolik badallari¬dan, noshirlik faoliyatidan keladi¬gan daromadlardan, fuqrolar va ja¬moat birlashmalari tomonidan beg`araz berilgan mablag`lardan shakllanadi Bir partiyaning a`zosi ayni vaqtda ikkinchi partiyaga a`zo bo`lishi mumkin emas. Siyosiy partiyalarga a`zolik faqat yakka tartibda qayd etiladi Ishlab chiqarish faoliyatidan olingan daromadlar partiya a`zolari o`rtasida taqsimlanmaydi Davlat siyosiy partiyalarni O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik pa¬latasiga va davlat hokimiya¬tining boshqa vakillik organ¬lariga saylovda ishtirok etishi uchun moliyalashtiradi Saylab qo`yiladigan davlat organlaridagi o`z vakillari orqali tegishli qarorlarni tayyorlashda qatnashadi O`zbekiston Respublikasi Pre- zidenti saylovida qatnashadi. Davlat hokimiyati organlari saylovlarida qatnashadi Oliy Majlisning Qonunchilik palatasida o`z fraksiyasini tuzadi Qoraqalpog`iston Jo`qori Kengesi hamda mahalliy davlat hokimiyati vakillik organlarida partiya guruhlarini tuzadi. O ` Z B E K I S T O N D A S I Y O S I Y P A R T I Y A L A R 151 O`zbekiston Xalq Demokrtik partiyasi (O`z.XDP).1991 yilda tashkil topgan. Oliy organi – Qurultoy, 5 yilda 1 marta chaqiriladi. Nashri: “O`zbekiston ovozi”, “Golos Uzbekistana” gazetalari, “Muloqot” jurnali. O`zbekiston Fidokorlar Milliy Demokratik partiyasi. (FMDP). 1998 yilda tashkil topgan. 2000 yilda “Vatan taraqqiyoti” partiyasi bilan birlashgan. Oliy organi – Qurultoy., 5 yilda 1 marta chaqiriladi. Nashri: “Fidokor” gazetasi O`zbekiston Liberal Demokratik partiyasi (O`z.LiDeP). 2003 yilda tashkil topgan. Oliy organi – Qurultoy, 3 yilda 1 marta chaqiriladi. Nashri:”XXI asr” gazetasi O`zbekiston Adolat sotsial- demokratik partiyasi. (Adolat SDP). 1995 yilda tashkil topgan. Oliy organi – Qurultoy, 5 yilda 1 marta chaqiriladi. Nashri: “Adolat” gazetasi. O`zbekiston “Milliy tiklanish” demokratik partiyasi (O`z.MTDP). 1995 yilda tashkil topgan. Oliy organi – Qurultoy, 5 yilda 1 marta chaqiriladi. Nashri: “Milliy tiklanish” gazetasi. O ` Z B E K I S T O N D A G I S I Y O S I Y P A R T I Y A L A R T I Z I M I 152 Jismoniy yoki yuridik shaxslar tomonidan ixtiyoriylik asosida tashkil etilgan, daromad (foyda) olishni o`z faoliyatining asosiy maqsadi qilib olmagan hamda olingan daromadlar (foyda)ni o`z qatnashchilari (a`zolari) o`rtasida taqsimlamaydigan, o`zini-o`zi boshqarish tashkiloti N O D A V L A T N O T I J O R A T T A S H K I L O T L A R Bolalar va yoshlar tashkilotlari Sport tashkilotlari Ekologik tashkilotlar Ijtimoiy jamg`armalar Ayollar tashkiloti Ma`naviiy-ma`rifiy tashkilotlar Nogironlar tashkiloti Tibbiy sog`lomlashtirish tashkilotlari Milliy madaniy markazlar Huquqni himoya qilish tashkilotlari Boshqa turdagi tashkilotlar Davlat organlari hamda mansabdor shaxslarning nodavlat notijorat tashkiloti faoliyatiga aralashishiga, xuddi shuningdek, nodavlat notijorat tashkilotining davlat organlari hamda mansabdor shaxslarning faoliyatiga aralashishiga yo`l qo`yilmaydi Ilmiy-texnik tashkilotlar 153 O`zbekiston yoshlarining ixtiyoriylik asosida vujudga kelgan, o`zini-o`zi boshqaradigan davlat notijorat tashkiloti. (2001 yil 25 aprelda tashkil topgan) O ` Z B E K I S T O N “ K A M O L O T ” Y O S H L A R I J T I M O I Y H A R A K A T I Maqsadi Harakatning negizi Irqi, jinsi, millati, tili, dini, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan qat`iy nazar, qoida tariqasida, 14 yoshdan 28 yoshgacha bo`lgan O`zbekiston fuqarolari a`zo bo`lishi mumkin O`zbekiston yoshlarini birlashtirish, sog`lom turmush talablari asosida tarbiyalash, ularning manfaatlarini himoya qilish, yosh yigit-qizlarning o`z aql-zakovati, kuch-g`ayratini to`la namoyon etishi, jamiyatda munosib o`rin egallashlari uchun sharoit-sharoitlar yaratib berish. A`zosi Boshlang`ich tashkilotlar hisoblanib, ular yoshlarning o`qish, ish va xizmat joylarida tashkil etiladi. Y E T A K CH I Bolalar tashkiloti Bir yilda bir marta o`tkaziladigan umumiy hisobot yig`ilishida ko`pchilik ovoz bilan saylanadi Harakat tarkibida, uning homiyligida ishlaydi, 7 yoshdan 14 yoshgacha bo`lgan o`quvchilarni birlashtiradi. V a z i f a s i Bolalarning qalbi va ongiga harakatning asosiy maqsad- muddaolarini singdirish 154 O ` Z B E K I S T O N D A K A S A B A U Y U S H M A L A R I T I Z I M I Oliy organ – Qurultoy 5 yilda kamida 1 marta chaqiriladi Federatsiya Kengashi Qurultoy oralig`ida rahbar organ 5 yillik muddatga saylanadi Shahar Kengashi Har bir a`zo tashkilotdan to`g`ri- dan-to`g`ri teng miqdorda (2 tadan) vakil yuborish bilan shakllantiriladi Kengash bo`yicha rais o`rinbosarlari Qoraqalpog`iston Respublikasi, viloyatlar, Tosh- kent shahri kasaba uyushmalari Kengashi Boshlang`ich kasaba uyush- ma tashkiloti Tuman Kengashi Federatsiya Kengashi RAIS Bir vaqtda Rayosat va Ijroiya Qo`mita raisi ham Doimiy faoliyat ko`rsatuvchi komissiyalar raislari Har yil kamida bir marta chaqiriladi 155 SIYOSIY MADANIYAT, SIYOSIY ONG, MAFKURA Siyosiy madaniyat: tushuncha va tuzilma Siyosiy madaniyat – bu jamiyatning siyosiy hayotida vorislik asosida qayta ishlab chiqarishni ta`minlaydigan va siyosiy jarayon sub`ektlari faoliyatida bevosita paydo bo`ladigan, nisbatan qat`iy qadriyatlar, yo`l-yo`riqlar, e`tiqodlar, tasavvurlar, xulq-atvor modellarining tarixan tarkib topgan tizimidir. Siyosiy madaniyat – insoniyat umumiy madaniyatining tarkibiy qismi bo`lib, ular fuqarolarning siyosiy bilimlari, baholashlari va hatti-harakatlarini umumiy belgilovchi xarakteri va darajasi bilan bog`langan ma`naviy sohaning elementlari (unsurlari)ni o`zida mujassamlashtiradi. SHu boisdan ham jamiyatning siyosiy madaniyati darajasiga qarab uning siyosiy etukligi haqida fikr yuritish mumkin. Siyosiy madaniyatning xarakterli xususiyatlari: 1. Jamiyat tabiiy-tarixiy mahsuloti, jamoaviy siyosiy ijodning natijasidir; 2. Siyosiy jarayonning elementlari o`rtasida takrorlanadigan, qat`iy aloqalarni qayd etadi, siyosiy tajribaning barqaror tomonlarini mustahkamlaydi; 3. Konkret mamlakatning siyosiy hayotiga singib ketadi, yalpi xarakteriga ega bo`ladi; 4. Siyosiy sohaning yaqinlashuvini va yaxlitligini ta`minlaydi; 5. Butun jamiyatning hayot faoliyatini metodlar bilan muvofiqlashtiradi, davlat va shaxs, sinflar, turli ijtimoiy guruhlarning manfaatlarini birga qo`shib boradi; 6. Hokimiyat va fuqarolarning o`zaro munosabatlarini me`yorlari, xulq- atvorning muayyan namunalarini taklif etadi; 7. Asosiy xalq ommasining siyosiy ongi va siyosiy hatti-harakatini tavsiflaydi. Siyosiy madaniyat tuzilmasi (strukturasi)ning element (unsur)lari: siyosiy ong o`z tarkibiga g`oyaviy komponentlar (siyosiy bilimlar, qadriyatlar, e`tiqodlar, siyosiy tafakkur usullari)ni va psixologik (siyosiy hissiyot, emotsiyalar, kechinmalar, yo`nalishlar, kayfiyatlar) komponentlarini qamrab oladi; siyosiy xulq-atvor (siyosiy yo`l-yo`riq, ko`rsatmalar, ijtimoiy-siyosiy faoliyatning turlari, shakllari, stillari, namunalari); siyosiy tajriba (siyosiy an`analar, urf-odatlar, jamiyatning siyosiy xotirasi). Siyosiy madaniyatning funktsiyalari: 156 1. Bilish (fuqarolarda zaruriy ijtimoiy-siyosiy bilimlarni, qarashlarni shakllantiradi, siyosiy savodxonlikni oshiradi) ; 2. Integrativ (jamiyat tomonidan tanlangan siyosiy tuzum va mavjud siyosiy tizim doirasida kelishuvga erishishga yordam beradi, muayyan ijtimoiy ahamiyatga molik maqsadlarga erishish uchun kuchlarni birlashtiradi) ; 3. Kommunikativ (siyosiy jarayon ishtirokchilari o`rtasidagi aloqani o`rnatishga, siyosiy madaniyat elementlarini avloddan avlodga o`tkazish va siyosiy tajribani to`plashga imkon beradi) ; 4. Regulyativ (ijtimoiy ongda zarur bo`lgan siyosiy qadriyatlarni, yo`l- yo`riq, ko`rsatmalarni, motivlarni, hatti-harakatning maqsadlari va me`yorlarini mustahkamlaydi) ; 5. Tarbiyaviy (fuqarolarning shakllanishiga, shaxsning siyosatni to`laqonli sub`ektiga aylanishiga imkon beradi, siyosiy ijtimoiylashuvga ko`maklashadi). Siyosiy ong: tushuncha, tuzilma, funktsiyalar Siyosiy ong – bu insonning davlat va jamiyatni boshqaruv ishlarida ishtiroki layoqatini belgilovchi, kishilarning amalga oshirilayotgan va istalgan siyosatga munosabatlarini ifodalovchi tasavvurlar va hissiyotlar, qarashlar va emotsiyalar, baholar va qo`rsatmalar yig`indisidir. Siyosiy ong – bu ijtimoiy ongning asosiy shakllaridan biri bo`lib, u siyosiy hokimiyatning, davlatchilikning paydo bo`lishi bilan birga vujudga kelgan. Bu siyosatning sub`ektiv tomonini tavsiflovchi umumiy kategoriyadir. O`zining mazmuniga ko`ra, u fuqarolarning hissiy va nazariy, qimmatli va me`yoriy tasavvurlarini o`z ichiga qamrab oladi. Siyosiy ong amaliyotdan (praktika) o`zib ketishga, siyosiy jarayonlar rivojlanishini prognoz (oldindan ayta olish)lashga, ham odamlarning, ham jamoat birlashmalarining hokimiyat sohasida faoliyati tabiatini aniqlashga qodirdir. SHuning uchun ham siyosiy jarayonning xarakteri va mazmuni, boshqaruv tartibotining maqsadi va vositalari to`g`ridan-to`g`ri siyosiy ongga bog`liq bo`ladi. Siyosiy ongning mohiyati shu bilan belgilanadiki, bu kishilar manfaatlarini hisobga olgan holda, siyosiy reallikni ifodalash va o`zlashtirish jarayoni va bir vaqtda natijasi hamdir. Siyosiy ongning funktsiyalari: 1. Regulyativ (g`oyalar, tasavvurlar, e`tiqodlar yordamida siyosiy ishtirok to`g`risida orientir (mo`ljal) lar beradi) ; 157 2. Baholash (konkret siyosiy voqealarga, siyosiy hayotga munosabatlarni ishlab chiqarishga imkon beradi) ; 3. Integratsiya (yaqinlashuv) (jamiyat ijtimoiy guruhlarini umumiy qadriyatlar, g`oyalar, ko`rsatmalar asosida birlashishiga ko`maklashadi) ; 4. Bilish, his etish (kishilarga siyosiy axborotlarni o`zlashtirishda, ularni qurshab olgan siyosiy voqelikni tahlil etishda yordam beradi) ; 5. Prognozlash (siyosiy jarayonlarning rivojlanish xarakteri va mazmunini oldindan bilish uchun asos yaratadi, kelajakdagi siyosiy munosabatlar to`g`risida axborot olishga imkon beradi) ; 6. Safarbarlik (kishilarni siyosiy yo`naltirilgan hatti-harakatga, o`zlarining manfaatlarini himoya qilish uchun ijtimoiy-siyosiy hayotda ishtirok etishga, partiyada, harakatlarda, boshqa birlashmalarda o`z hamfikrlari bilan birlashishga safarbar etadi, undaydi). Haqiqiy voqelikni chuqur ifodalashiga qarab siyosiy ongning quyidagi darajalari ajratib ko`rsatiladi: mafkuraviy va psixologik (ruhiy). Siyosiy ong sub`ektlarga qarab quyidagilarga bo`linadi: ommaviy (ommaning ijtimoiy fikri, kayfiyati, harakatini ifodalaydi); gruppaviy (guruhiy) (aniq sinf, qatlam, elitaning siyosiy hatti-harakatini yo`l- yo`riq va motivlarini umumlashtiradi); alohida, individual (shaxs tomonidan siyosatni bilish va unda ishtirok etishni ta`minlovchi informatsion, motivatsion va qimmatli komponentlar tizimidan iborat). |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling