O’simlik hujayra va to’qimalarini o’stirish uchun oziqa muhitlari tayyorlash. (2 soat) Asbob-uskunalar va materiallar

Ishning borishi. Kartoshka va qulupnayning apikal meristemalarini o’stirish uchun moslashtirilgan (modifikatsiyalangan) Murasige-Skuga oziqa muhitlarini tayyorlash. Oziqa muhitlari tarkibi 4-5 jadvallarga berilgan. Avvalo makro, mikrotuzlar va vitaminlarning boshlang’ich eritmalarini tayyorlash kerak. Odatda, Murasige va Skuga oziqa muhitlari quyidagi birikmalardan tayyorlanadi.
1. NH₄NO₃, KNO₃, KN₂PO₄, MgSO₄ · 7H₂O (MgSO₄ ni cho’kmaga tushishini oldini olish uchun, qizdirmasdan oxirida solinadi);
2. CaCl₂ eritmasi;
3. Temir xelati eritmasi (FeSO₄ va Na₂ EDTA eritmasi birgalikda qaynagunga qadar qizdirilganda temir xelati hosil nobud bo’ladi);
4. Mikro elementlar eritmasi.
Boshlang’ich eritmalar uchun kerakli tuzlar miqdori va boshlang’ich eritmalarning oziqa muhit uchun kerakli miqdorlari 5.1-jadvalda keltirilgan.
5.1-jadval
O’simlikning ajratilgan to’qimalarini kulturalash uchun
oziqa muhitlar tarkibi

Oziqa muhiti komponentlari	Kontsentratsiyasi mg/l
	Murasiga-skuga	Gamborga	SHenka-xildebrandt	Gressxoff-dou
NH4NO3	1650	2500	2500	–
NH4H 2 PO4	–	–	300	–
KNO3	1900	2500	–	1000
CaCl2·2H2O	440	150	200	150
MgSO4·7H2O	370	250	400	250
(NH4)2 SO4	–	134	–	–
KH2PO4	170	–	–	–
Na2EDTA · 2H2O	37,3	37,3	20,0	37,3
FeSO4·7H2O	27,95	28,0	15,0	27,8
NaH2PO4·H2O	–	150	–	90,0
H3BO3	6,2	3,0	5,0	3,0
MnSO4·4H2O	22,3	10,0	10,0	10,0
ZnSO4·7H2O	8,6	2,0	1,0	3,0
Kl	0,83	0,75	1,0	0,75
Na2MoO4 ·2H2O	0,25	0,25	0,1	0,25
CuSO4·5H2O	0,025	0,025	0,2	0,25
CoCl2·6H2O	0,025	0,025	0,1	0,25
Glitsin	2,0	–	–	2,0
Mezoinozit	100	100	1000	10
Nikotin kislotasi	0,5	1,0	5,0	1,0
Piridoksin –HCl	0,5	1,0	0,5	0,1
Tiamin-HCl	0,1	10,0	5,0	–
2,4-dixlorfenok-sirka kislotasi (2,4-D)	–	2,0	–	–
Kinetin	–	–	0,1	–
Glutamin	–	–	–	2,0
Sazaroza	30 000	20 000	30 000	20 000

5.1-rasm. Oziqa muhiti tayyorlashda ishlatiladigan preparatlar

Tayyorlangan eritmalarni og’zi zich yopiladigan idishlarga solib, qog’oz yorliq yopishtirib, muzlatgichda saqlash lozim. Temir xelati to’q rangli shisha idishda saqlanadi. Vitaminlarning o’ta to’yingan eritmalari alohida-alohida tayyorlanadi va pentsillin idishlarida saqlanadi. Eritmalar tayyorlash uchun vitaminlar o’n martalik og’irlikda o’lchanib 10 ml suvda eritiladi. SHu eritmaning 1 ml miqdori 1 litr Murasige-Skuga eritmasini tayyorlash uchun yetarlidir. Endi boshlang’ich eritmalardan foydalangan holda keyingi darslarda kartoshka va qulupnay apikal meristemalarini o’stirish uchun oziqa muhitlari tayyorlash kerak. O’lchami 1 litrli kimyoviy stakanga saharoza solib idishning yarmigacha distillangan suv quyib isitiladi, saharoza erigandan so’ng, xona haroratigacha sovitiladi va unga makro, mikrotuzlarning boshlang’ich eritmalari va vitaminlar kerakli miqdorda solinadi (5.1- jadval).

Kartoshka apikal meristemasini o’stirish uchun oziqa muhitga aktivlangan ko’mir va regulyatorlar: GK, kinetin, adenin solinadi. Gibberal kislotasi bir necha tomchi spirtga eritilib, ozgina suv qo’shiladi va oziqa muhitga solinadi. TSitokininlar suvda yaxshi erimaydi, balki ishqor, kislota, etil spirti va etil efiri eritmalarida yaxshi eriydi. TSitokinin eritmalari tayyorlash uchun gormonlarga ozgina (3-5 ml) distillangan suv, 0,5-1 ml 0,1 N KOH qo’shib aralashtiriladi va eriguncha isitilib, so’ngra oziqa muhitga solinadi. So’ng albatta eritmaning rN i o’lchanadi, rN ko’rsatgichi 5,5-5,6 atrofida bo’lishi kerak. Eritma rN normaga to’g’ri kelmagan hollarda oziqa muhitga 0,1 M HCl eritmasidan qo’shiladi. Bir vaqtning o’zida boshqa stakanga agar-agar eritiladi. Buning uchun suvda ivitilgan agar (7 g) elektroisitgichda to’liq erigunga qadar qizdiriladi va harorat 50⁰ S ga tushguncha saqlab turiladi. So’ng agarni, tuzlar, vitaminlar va saxaroza bilan birga idishga solib, eritmaning hajmini suv bilan 1 litrga yetkazish kerak. Oziqa muhitini probirkalarga solib (taxminan 1/3 hajmda), probirkalar og’zi paxta probkalar bilan yopiladi. Oziqa muhitlari avtoklavda sterillanishi kerak.


5.2-rasm. Oziqa muhiti tayyorlashda ishlatiladigan asbob va idishlar