O’smirning abiotik omillari ta’sir etuvchi

O’smirning abiotik omillari ta’sir etuvchi

Muhitning muhim asosiy abiotik omillari iqlim harorat,yorug’lik havo,bosim tuproq muhitning kimyoviy tarkibi va tabiiy,oziq-ovqat resurslarining mavjudligidir.Lekin aslida epitet g’oyatda shartli ravishda ‘’muhim’’hisoblanadi,shunday qilib,qayd etilgan abiotic omillar shu ma’noda teng huquqligi,hattoki ulardan birontasi bo’lmasa tirik organizmlar uchun halokat hisoblanadi,istisno tariqasida masalan,geterotrof-o’simliklar yorug’lik bo’lmasa ham rivojlanadi.Ekologik omillar yig’indisi organizmlarning o’sishi rivojlanishi,yashab qolishi,organizmlarning ko’payishiga sabab bo’ladi ,ularning mavjudlik sharoitini tavsiflaydi. Harorat omili misolida organizmlarning hayot faoliyati va yashashi uvhun muhitning abiogen omillari ahamiyatini ko’rib chiqamiz.Hayot birinchi navbatda fermentli oqsillarning faoliyati va tuzilishini,xossalarini namoyon qiladigan haroratda saqlanadi.Bu haroratning o’rtacha 0dan 500S oralig’ini tashkil qiladi,lekin ko’pgina organizmlarlar uchun hayot oralig’i keng.Ushbu belgilar bo’yicha organizmlarning ekologik turlari quydagicha farqlanadi;termofi, kriofil va mezoterm.Termofillar jumlasiga haroratning yuqori shartli chegarasidan past haroratda yashay olmaydigan va ko’paya olmaydigan organizmlar kiradi ko’pincha haroratning shunday chegarasi 18-200Sqabul qilinadi.Kriofillar jumlasiga yoki termofoblar teskari,faqat nisbatan past haroratda 100S baland bo’lmagan yashash va ko’payish qobilyatiga ega bo’lgan organizmlar kiradi.Mezoterm organizmlar o’rtacha qiymatdagi haroratli omillarda yashay oladi.Mezotermlarga mo’tadil kenglikdagi bir qancha turlar kiradi. Organizmlarning asosiy massasi aktiv massasi aktiv termogulyatsiya faoliyatiga ega bo’lmaydi.Uning aktivligi tashqi tomondan oladigan issiqlikka,tanasining harorati esa atrof muhitharoratiga bog’liq.Ana shunday organizmlarning poykiloterm yoki ekzoterm deb ataladi.Qushlar va ko’pincha sut emizuvchilar atrof-muhitnio’rab turgan haroratga bog’liq bo’lmagan holda doimiy haroratni ushlab turish qobilyatiga ega biokimyoviy reaktsiyalarning issiqligi hisobiga.Ana shunday organizmlar gomoyoterm yoki endoterm nomlarini olgan.