Основы искусственного интеллекта: учебное пособие

inkapsulyatsiya - ma'lumotlarni yashirish va mavhum ma'lumotlar turlariga o'xshash ma'lumotlar va funktsiyalarni ­birlashtirish ;­

meros - ierarxiya bilan bog'liq bo'lgan har bir bunday ob'ekt uchun barcha asosiy ob'ektlarning kodlari va ma'lumotlariga kirish imkoniyati bilan yaratilgan ob'ektlar ierarxiyasini qurish;

polimorfizm (inklyuziv polimorfizm) - ­harakatga bitta nom berish, keyinchalik u ob'ektlar ierarxiyasi bo'yicha yuqoriga va pastga bo'linadi, ierarxiyadagi har bir ob'ekt ushbu harakatni o'ziga ­mos keladigan tarzda bajaradi.

Ob'ektga yo'naltirilgan dasturlash tillari sinflarga tegishli bo'lgan va ­inkapsulyatsiya, meros va polimorfizm xususiyatlariga ega bo'lgan ob'ektlarni aniqlash imkonini beruvchi konstruktsiyalarni o'z ichiga oladi .­
Eng keng tarqalgan ob'ektga yo'naltirilgan tillar C++, Oxecb Parca1, Via, Vx8a1 Vasf va boshqalar.
deyarli har qanday mavzudagi ob'ektlar o'rtasidagi munosabatlarni modellashtirish uchun kuchli vositadir . ­Grafik foydalanuvchi interfeysining turli elementlari o'rtasidagi o'zaro aloqani ob'ektlar shaklida ifodalash ayniqsa qulay va oson .­

3. 
   Funktsional dasturlash metodologiyasi
   

Ushbu metodologiya dasturlarni yaratish usuli bo'lib, unda yagona amal ­funksiyani chaqirish, dasturni ­qismlarga bo'lishning yagona yo'li funksiya nomini kiritish va bu nomga qiymatlarni baholovchi ifodani berishdir. funktsiya ­va yagona kompozitsiya qoidasi ­funksiya superpozitsiyasi operatoridir .
Funktsional metodologiya eng qadimiylaridan biridir. Kelib chiqishi jihatidan u 1930-yillarning boshlarida ixtiro qilingan lambda hisobi bilan chambarchas bog'liq . mantiqchi Alonzo ­Cherxem (Alongo Debriyaj). Ko'p odamlar uchun funktsional metodologiya ­1950-yillarning oxirida Jon Makkarti (Soin McCarthy) tomonidan yaratilgan SP tili bilan bog'liq bo'ldi. Shu bilan birga, ushbu metodologiya asosan dasturlash nazariyotchilari tomonidan qo'llaniladi va ­sun'iy intellektni laboratoriya tadqiqotlari uchun vositadir .­
Qo'llash usuli shundan iboratki, dastur ­funksiyalarning argumentlariga qo'llanilishidan tashkil topgan ifodadir. Keyin dastur ­boshqa funksiyalarga qo'ng'iroqlar bo'lgan funksiya ta'riflari to'plamidan va ­qo'ng'iroqlar ketma-ketligini boshqaruvchi bandlardan iborat. Bu usul funksiya tushunchasi bilan quvvatlanadi ­.
Rekursiv xulq-atvor usuli o'z-o'zidan ­takrorlanadigan xatti-harakatlar bo'lib, u o'ziga qaytadi. Bu ­usul rekursiya tushunchasi bilan quvvatlanadi .
Moslashtirilgan ™ usuli shundan iboratki, siz naqshdan mos keladigan ifodalarning qiymatlari sifatida osongina yangi dastur ob'ektlarini yaratishingiz mumkin ( ­nasl parametrlariga yaratish funktsiyasini qo'llash orqali). Bunga ­, ideal holda, nafaqat dastur, balki har qanday dastur ob'ekti ifoda bo'lishi yordam beradi.
Funktsional dasturlash imperativ yondashuvga alternativalardan biridir. Funktsional ­dasturlashda vaqt tushunchasi mavjud emas, ­dasturlar ifodalar, dasturlarning bajarilishi esa bu ifodalarni baholashdan iborat. Funktsional dasturlash matematik model sifatida Cherkovning lambda hisobidan foydalanadi.
Funktsional dasturlash tillari - bu tillar ­bo'lib, ularda yuqorida aytib o'tilganidek, yagona harakat ­funksiyani chaqirish, ­dasturni qismlarga ajratishning yagona yo'li bu funktsiya nomini kiritish va bu nomga baholovchi ifodani berishdir. ­funktsiyaning qiymatlari va yagona kompozitsiya qoidasi ­funksiyaning superpozitsiya operatori hisoblanadi. Funktsional dasturlash tillarining asosiy o'ziga xosligi shundaki, funktsiyalar bir-biri bilan to'g'ridan-to'g'ri ma'lumot almashadi ­, ya'ni oraliq o'zgaruvchilar va topshiriqlardan ­foydalanmasdan ­va o'zgaruvchilar qiymat olgandan keyin uni hech qachon o'zgartirmaydi. ( ­Masalan, imperativ metodologiyada topshiriq baholash jarayoniga "vaqtni kirituvchi" qurilishdir: ­topshiriqning o'ng tomoni baholanishi kerak va shundan keyingina uning qiymati chap tomon bilan bog'lanadi.) natijada funksional tillarda aylanmalar rekursiv funksiyalar apparati bilan almashtiriladi.
ketma-ket amallar nuqtai nazaridan shakllantirish qiyin bo'lgan muammolarni hal qilish uchun ishlatiladi . ­Sun'iy intellekt bilan bog'liq deyarli barcha vazifalar ­ushbu toifaga kiradi , masalan, tabiiy tilni qayta ishlash, ekspert (konsalting) tizimlari, ­vizual idrok etish muammolari va boshqalar.

4. 
   Mantiqiy dasturlash metodologiyasi
   

Ushbu yondashuvga ko'ra, dastur faktlar va mantiqiy formulalar nuqtai nazaridan muammoning tavsifini o'z ichiga oladi va tizim ­xulosa mexanizmlari yordamida muammoning echimini topadi .­
Mantiqiy dasturlash 1960-yillarning oxirida, Cordell Greene (Cor6e11 Oren) mantiqiy dasturlash uchun asos sifatida rezolyutsiyadan foydalanishni taklif qilganida boshlangan. Keyinchalik ­, 1970-yillarda Alan Kolmeroe (Alat Kolmerauer) Probod mantiqiy dasturlash tilini yaratdi. Mantiqiy ­tillar Horn gaplar nazariyasiga asoslanadi. Mantiqiy ­dasturlash o'zining mashhurlik cho'qqisini 1980-yillarning o'rtalarida, ­beshinchi avlod hisoblash tizimlari uchun dasturiy ta'minot va texnik vositalarni ishlab chiqish loyihasi uchun asos bo'lgan paytda boshdan kechirdi [7].
Mantiqda nazariyalar aksiomalar va xulosa chiqarish qoidalari yordamida aniqlanadi . Prolod asosiy mantiqiy dasturlash tilida bizda xuddi shunday narsa bor ­- bu erda faqat aksiomalar odatda faktlar deb ataladi va xulosa qilish qoidalari shakl jihatidan " Shox bandlari " deb nomlangan - A <= B1& shaklidagi bayonotlar bilan cheklangan . ­.. &Bn . Prolog tilida bunday gaplar odatda quyidagicha yoziladi:
a N, ..., bn
Faktlar (ular ham aksiomalar) Prolog tilida qoidalar sifatida bo'sh "preza" bilan ifodalanadi, masalan, a .
Odatda Prototizim foydalanuvchi bilan dialog shaklida ishlaydi ­. Isbotlanadigan bayonot klaviaturadan kiritiladi ­. Biroq, Prolog tarjimonlarining ­kompilyator versiyalarida ­isbotlanishi kerak bo'lgan gaplarni ko'rsatish uchun maxsus sintaktik vositalar ham bo'lishi mumkin. Protoddagi bunday bayonotlar maqsadlar deb ataladi.
Prototizim ­tasdiqlarni isbotlash uchun birlashtirish usuli va rezolyutsiya usulidan foydalanadi. Birlashtirish - bu o'zgaruvchilarga ikkita atama bir xil bo'lgan qiymatlar ­berilishi mumkinligini aniqlash uchun o'zgaruvchilarni o'z ichiga olgan ikkita ixtiyoriy atamalarni taqqoslash . ­Boshqa tomondan, qarorlar usuli, ­uning natijasini isbotlash uchun Horn dis'yunktining asosiga kiritilgan individual tasdiqlarni ketma-ket isbotlashdan iborat ­. Masalan, a :- b, c qoidasiga rezolyutsiyalar usulini qo'llash . va a bayonoti b va c bayonotlarining izchil isbotiga olib keladi . Qarorlar usuli oddiy taklif mantiqida to'g'ridan-to'g'ri o'xshashga ega, bashoratdan "mening" qoidasi , unga ­ko'ra (A. & A - B) -> B.
Mantiqiy dasturlash tillari odatda muammoni faktlar va mantiqiy formulalar nuqtai nazaridan tavsiflashga imkon beradigan konstruksiyalarni o'z ichiga oladi, dasturiy ta'minot tizimi esa xulosa qilish mexanizmlari yordamida muammoni hal qiladi. Bunday ­dasturlash tilining ajralmas qismi ­qat'iy matematik modellar asosida maqsad bayonotini konstruktiv chiqarish mexanizmi hisoblanadi ­.
Prood tili o'xshash tillarning butun oilasining ajdodi bo'lib, unda uchta filialni ajratib ko'rsatish mumkin:

• 
  til modifikatsiyalari (kuchliroq ­mantiqiy vositalardan foydalanish, modullikni joriy qilish va h.k.);
  
• 
  funktsional yo'nalish (funktsional ­tillar bilan kombinatsiya);
  
• 
  parallel hisoblashdan foydalanish bilan bog'liq yo'nalish ­(chunki mantiqiy dasturlash ­tabiatan parallelizatsiya qilinadi).
  

E'tibor bering, mantiqiy dasturlash muammolari sinfi amaliy dasturlashning funktsional muammolari sinfiga to'g'ri keladi.

5. 
   Cheklovli dasturlash metodologiyasi
   

Keling, ­sun'iy ­intellekt muammolarini hal qilishda qo'llaniladigan boshqa, kamroq tarqalgan metodologiyalarni ko'rib chiqaylik.