Основы пакета

 
317
4.5§ Global tarmoq 
Eng taniqli tarmoqlarning namoyondasi IP tarmoq – Internet tarmog‗i – 
global tarmoqdir, mahalliy IP tarmoqlarni Siz har bir korxonada uchratishingiz 
mumkin. 
Shu bilan bir vaqtda kompyuter tarmoq texnologiyalari ham mavjud, ular 
global tarmoq hosil qilish uchun mo‗ljallangan: Frame Relay, ATM, MPLS. Bu 
texnologiyalarda qurilgan tarmoqlar katta hududlarni qoplaydi va ko‗p sonli 
tugunlarni birlashtirib, IP birlashgan tarmoqning tashkiliy tarmoqlari bo‗lib qoladi. 
Bu bobda biz bunday texnologiyaning xususiyatlarini ko‗rib chiqamiz hamda 
kommunikatsiya 
kanallarini 
yaratish 
uchun 
xizmat 
qiluvchi 
birlamchi 
tarmoqlarning ishlash tamoyillarini o‗rganamiz. 
 
4.5.1. Birlamchi tarmoqlar 
 
Birlamchi yoki transport tarmoqlari (transmission networks) – bu 
maxsus ko‗rinishdagi telekommunikatsion tarmoqlardir, ular doimiy global yuqori 
tezlikdagi kanallarni yaratish uchun mo‗ljallangan bo‗lib, so‗ng boshqa 
tarmoqlarni yaratishga ishlatiladi, masalan, telefon yoki kompyuter tarmoqlarini. 
Birlamchi tarmoqlarni boshqa telekommunikatsion tarmoqlardan farqi 
quyidagidan iborat, u telefon apparatlarini bog‗lovchi telefon tarmoqlari 
qiladigandek yoki kompyuterlarni o‗zaro bir-biri bilan ulovchi oxiridagi 
foydalanuvchining terminal qurilmalari bilan ishlamaydi. Buning o‗rnida birlamchi 
tarmoq kanallari boshqa tarmoqlarning kommunikatsion qurilmalarini ulaydilar va 
ular esa o‗z navbatida oxiridagi foydalanuvchining terminaliga xizmat 
ko‗rsatadilar. 
Telefon va kommunikatsion tarmoqlar birlamchi tarmoqlarga nisbatan 
ikkalamchi yoki ustama (overlay) tarmoq bo‗lib xizmat qiladi. 

---

 
318
Birlamchi 
tarmoq 
arxitekturasi 
telekommunikatsion 
tarmoqning 
umumlashtirilgan arxitekturasiga mos keladi, yaʻni kabelli aloqa yo‗llari va 
kommutatorlardan tashkil topgandir.[10],[14] 
Birlamchi tarmoqlarda kanallar kommutatsiya texnikasi ishlatiladi, shuning 
uchun bu tarmoqlarning kanallari qayd qilingan o‗tkazish xususiyatiga ega. 
Birlamchi tarmoq kommutatorlarining alohida xususiyati bo‗lib, ular 
kanallarni dinamik kommutatsiyalamaydi, yaʻni telefon tarmoqlarida sodir 
bo‗ladiganidek foydalanuvchi qurilmasining so‗rovi bilan emas, apparatda nomer 
terilganda 
tuzilgan 
kanalni 
chaqirilayotgan 
abonent 
apparati 
bilan 
kommutatsiyalanadigan, balkim tarmoq operatorining buyrug‗i bilan statik 
kommutatsiyalanadi. 
Shuning uchun birlamchi tarmoqning tuzilgan ularni kanalini ulovchi 
ustama tarmoqning ikki kommutatori uchun doimiy oddiy kabel ulanishi bo‗lib 
qoladi, ustama tarmoq kommutatorlari ular orasida joylashgan birlamchi tarmoq 
kommutatorlarini ―ko‗rmaydilar‖. Bunday hollarda, birlamchi tarmoq ularning 
kanallari orqali ishlovchi ustama tarmoq uchun shaffof deb aytiladi. 
20.1 – rasmda birlamchi tarmoq orqali ulangan uchta marshrutizatorli 
(pastdagi yuza), ustama tarmoq paketlarni kommutatsiyalashdagi (yuqoridagi 
yuza) qismi ko‗rsatilgan.
Odatda birlamchi tarmoqning bitta kabeli multipleksirlash hisobiga 
kompyuter yoki telefon tarmoqlarining bir necha yuz magistral kanallarining 
trafigini uzatish imkoniyatini beradi. 
Birlamchi tarmoqlarni yaratishning bir necha texnologiyasi mavjud: 

plezioxronli raqamli iyerarxiya (PDH); 

sinxron raqamli iyerarxiya (SDH/SONET); 

zichlashtirilgan to‗lqinli multipleksirlash (DWDM); 

optik transport tarmog‗i (OTN). 

---