Otkir hoshimov
Download 37.78 Kb. Pdf ko'rish
|
O\'tkir Hoshimov. Bahor qaytmaydi (qissa)
|
7
, www.ziyouz.com kutubxonasi Lobar yana qo lini tortib oldi. Tuflisining uchi bilan hali qurib ulgurm agan yem i chiza boshladi. — T o ‘yga borasanm i? — IJning chehrasi yana ham qizarib ketdi. — Voy, rostdanm i? — M uqaddam uni m ahkam quchoqlab, u yuzidan-bu yuzidan o ‘pib oldi. — 0 ‘sha... Jahongirgam i? Lobar quvonchini yashirolm adi shekilli, uyalgan bo ‘ldi. — H a... — dedi sekingina bosh silkib. K elinlar tushgan avtobus O ynatog1 qishloiga kun- botar ch o g ‘i kelib to ‘xtadi. Yonbosh tom ondagi tik k o‘ta- rilib turgan sip-silliq c h o ‘qqi botayotgan quyosh nurida targ ‘il alanga bo‘lib yonar, butun qishloq uning shafag‘ida olovlanib ko‘rinardi. A llanechuk afsonaviy, hazin bir m anzara hali kurtak yozm agan dov-daraxtlarga ham , pas- tak uylar ustiga harn olovli soya tashlab turardi. “ O ynatog1 degancha bor ekan!” — M uqaddam avto- bus derazasidan m o ‘ralab, atrofni tom osha qila boshladi. Qishloq kichkiriagina edi. Y arm igacha toshdan devor urilgan loy tom li uylar, echki qiylari sochilib yotgan shag‘al, egri-bugri ko‘chalar, katta-k atta chinorlar hazin, ychan tuyg‘ular uyg‘otardi unda. Q ayerdadir soy shovullar, to g‘ ungurlarida hali qo r erim agan b o ‘lsa kerak, allanechuk tezak isi aralash sovuq shabada esib turardi. M uqaddam ko ‘pdan buyon — bir vaqtlar o ‘quvchilik paytida sinfdoshlari bilan sayohatga chiqqanidan beri tog‘ni k o‘rm agan, shuning uch u n m i, bu yem ing rang- barang m anzarasi unga quvonch baxsh etardi Alla- qayerda radio karnayj shang‘illaydi, sigirlar m a’raydi, qishloq ahli oqshom taraddudida yelib-yuguradi. K o ‘c h a ich k arisid a su rn ay to vushi eshitildi. M uqaddam yonida o ‘tirgan Lobar o ‘zining qoMini m ahkam ushlab olganini sezib, burilib qaradi. U oppoq ro ‘m olga burkanib, engashib olgan edi. — K uyovlar kelishyapti, — dedi M uqaddam ro ‘mol ustidan uning qulog‘iga shivirlab. Lobar uning qoMini tagMn ham m ahkam roq qisdi. — Q o ‘rqyapm an. www.ziyouz.com kutubxonasi U lar boshqa gaplasha olishm adi. G uldasta ko‘targan yigitlar avtobusni o ‘rab olishdi. Pastdan hayajonli qattiq- qattiq tovushlar eshitildi. — Kelin tushm aydim i? — Olib tushsang-chi, Jahongir! Old tom ondagi eshikdan kattakon guldasta ko'tarib kuyov chiqdi. U jingalak sarg‘ish sochi ustidan chust d o ‘ppi kiyib olgan, k kish ko‘zlarida o ‘t chaqnab jilm a- yar edi. L obam i bir q o iid a n kuyov, ikkinchisidan M u- qaddam ushlab, pastga olib tushishdi. T o r ko‘cha odam lar bilan to ‘lib ketgan, oyoqostini k o ‘rib b o ‘lmas, hali qurim agan silliq toshlar ustidan sirg‘anib-sirg‘anib borishardi. Ikki tom ondagi pastak devorlar ortidan xotin-xalaj m o ‘ralashar, baqirib-chaqirib kelinni ko‘rsa- tishar edi. M uqaddam bir q o lid a Shavkatni ko ‘tarib olgani uchun qiynalar, am m o L obam ing bilagidan m ahkam tutib borardi. — Ehtiyot b o‘l, qoqilma! — derdi u hadeb bir gapni takrorlab. Kichkina eshikdan kirib borishganida yigitlar qiy- chuv ko ‘tarib “T o ‘ylar m uborak” ni aytishdi. Allakim sochqi sochdi. Keyin sum ay ezib-ezib nola chekdi. Bunaqa paytda har bir juvon o ‘zining kelinlik dam i- ni eslaydi. M uqaddam ham o ‘zining ilk bor yor-yor bilan A lim ardon akasinikiga kirib borganini esladi-yu, hayajonlanib ketdi. Hovli o ‘rtasida lovillab yonib turgan gulxan yonidan o ‘tib t rga chiqishdi. H am m a chapak chalib, kelin-ku- yovni olqishladi. M uqaddam stol oldiga o ‘tirganidan keyingina atrofga razm soldi. K attakon hovlining to ‘rt chekkasidagi stol- larga m eh m onlar tizilishdi. Havo salqin, etak tom on- dan — shovullayotgan soydan sovuq sham ol esadi. U sham ollab qolishidan c h o ‘chib, Shavkatni bag‘riga bosdi. T o ‘y qizib ketganida Shavkat uxlab qolgan edi. M uqaddam uni h am on bag‘riga bosib o ‘tirar, o ra-cho ra Lobam i ovqat yeyishga qistab q o ‘yardi. T og‘ ustida yirik-yirik yulduzlar yondi. Q op-qora tiniq osm onda ular gavhar donalariday yashnab ko‘rina- di, ju d a past tushib qolganga o ‘xshaydi. N egadir www.ziyouz.com kutubxonasi M uqaddam ning k o ‘ngli xijil bo‘Ia boshladi. U uyiga ket- gisi kelardi. Kelin tarafdan kelgan qiz-juvonlar o ‘rtasida shivir- shivir gap yurib qoldi. — Avtobus ketayotganm ish... M uqaddam L rb a m i bilagidan ohista tutib, sekingina shipshidi: — M en ham ketam an. — Yotib qolam an, dem aganm iding! — Lobarning astoydil xafa boMgani ovozidan bilinib turardi. M uqaddam chin dan ham M ardon akasiga “ Bugun qaytm aym an” degan, hozir ham beqadrlik qilib, Lobarni tashlab ketgisi k d m as, am m o qoMida uxlab qolgan. Shavkatni o ‘ylabrni, k o ‘nglida tushunib b o ‘lmas bir ashlik uyg‘ongani u ch u nm i, fikridan qaytgan edi. — Y o'q, ketm asam b o ‘lmaydi. U sekingina sirg‘alib chiqdi-yu, tashqariga y o ‘l olgan xotinlarga ergashdi. C horak soatlardan keyin avtobus chiroqlari past-u baland tog‘ y o ‘llarini avaylab paypaslagancha yurib ketdi. * * * M uqaddam o ‘z darvozasi oldiga yetib kelganida tun yarm idan og'gan, oy allaqachon botib ketgan edi. D erazalarda ham , darvozada ham chiroq ko‘rinm asdi. — Adang ishdan kelm abdilar, — dedi M uqaddam xuddi tushunadiganday Shavkatga qarab. U y o ‘lda uyg‘ongan, am m o g‘ingshim ay jim gina kelayotgandi. M u q ad d am darvoza p esh to qid ag i teshikchaga c h o ‘zilib q o ‘l suqdi. Kalit yo‘q edi. “Tashlab ketm abdilar-da, — dedi u pichirlab. — Voy, esim qursin, o ‘zim da ham b o r-k u ” . U ketayotganida k alitnin g b ittasini tashlab k etg an in i, ikkinchisini yom g‘irp o ‘shining ch ntagiga solib olganini esladi. H avo ochiq boMgani uchunm i, salqin sham ol esib turardi. M u qaddam bolaning sham ollab qolishidan c h o ‘chib, shosha-pisha eshikni ochdi. G ‘ishtin zinalar- dan ayvonga chiqdi. C hiroqni yoqdi. Xuddi shu payt yotoqxona ichida chiroq yongani eshik oynasidan k rindi. Ichkaridan kalit shiqirlab eshik lang ochilib ketdi. ~ “ S i i www.ziyouz.com kutubxonasi M uqaddam q o ‘rqqanidan birdan orqaga chekindi. Bolani tashlab yuboray dedi. Eshik oldida ich kiyimdagi A lim ardonning gavdasi ko‘rindi. — O dam ning yuragini yorib yuboray dedingiz! — M uq add am erkalash ohangiga t o ‘lgan ovoz bilan A lim ardonni koyidi. Keyin jilm ayib Shavkatni baland ko ‘tardi. — M ana, bizlar keldik... U A lim ardonning chehrasiga qarad i-yu, q o ‘rqib ketdi. Erining turqi shu topda dahshatli bo ‘Iib ketgandi. U ning rangi quv o ‘chgan, negadir titrar, k zlarining qorachig‘i kichrayib, dum -d u m alo q bo ‘lib qolgandi. N ihoyat, uning tili kalim aga keldi: — M uqad... M u qaddam hayron b o ‘lib, ichkariga m o ‘raladi. A w aliga hech nim a tushunm adi. D ivan-karavot ustida q o ‘rquvdan sh u m sh ay ib o ‘tirg an y arim -y aJan g ‘och xotinni ko‘rdi-yu, birdan ham m asiga tushundi. — A-a-a! — deb qichqirib yuborgancha, dahshat ichida orqasiga chekindi. Ayvonning burchak-burchak- lari, jim jit hovli iztirobli chinqiriqdan lanzaga keldi. — A-a-a!! Shavkat q o ‘rqib ketib, chirillab yig‘lay boshladi. M uqaddam uni bariga bosganicha hovliga otildi... ... A lim ardon turgan yerida haykalday qotib qolgan, hozir nim adir qilish kerakligini, qandaydir m uhim , juda m uhim bir ish qilish zarurligini bilar, am m o o ‘ylab topa olm asdi. H a, topdi! Shavkatni olib qoiishi kerak! U o ‘zi qilib yurgan ishlari uch u n qachondir javob berishga m ajbur bo ‘lishini olldindan bilar, am m o bu kun xuddi shu bugun yetib kelishini b ilm agan edi. “ Kelm aym an deb ketgan odam qaytib kelishini kim bilibdi?!” Bir lahzada uning xayolidan bir kechalik huzur uchun Klarani uyiga olib kelib, kechirilm as xato qilib q o ‘ygani, endi ham m asi tam om bo ‘lgani chaqm oqday yaraqlab o ‘tdi. Bu xato boshqa hir fojiani boshlab keli- shini, M uqaddam uni hech qachon kechirm asligini endi aniq tushundi Oxirida eng katta fojiani ham tushundi. Y o‘q, u o ‘g‘lini — o ‘zi uchun shu qadar yaqin bo‘lib qolgan, yuragining bir parchasiga aylangan Shavkatni endi hech qachon k o‘rolm asligini o ‘yladi-yu, zinadan yalang oyoq pastga otildi. Y o‘q, yalinib-yolvorib b o ‘lsa ham to ‘xtatib qolish kerak! www.ziyouz.com kutubxonasi A lim ardon zax yerda sakrab-sakrab M uqaddam ning ketidan yugurdi. D arvoza tagida yetib oldi. — M uqad... — dedi halloslab M uqaddam keskin o ‘girilib qaradi. U entikib nafas o lar, q o ro n g ‘ida o ‘t b o ‘lib yonib tu rg an k o ‘zlari charaqlar edi. — M uqad... — dedi A lim ardon q o i c h o ‘zib. — M en... — Q och, vijdonsiz! Y o ‘qol, iflos! Yuvuqsiz! — dedi M uqaddam chinqirib. Birdan q o iid a n Shavkat sirg‘alib tushib ketayotganini sezib qoldi-da, k o ‘tarib m ahkam bag‘riga bosdi. Eshikdan otilib chopib chiqib ketdi. U yigiagisi kelar, am m o y ig ia y olmas, turtin ib -tu rtin ib chopib borar, bola chirillab y ig ia rd i. Bir yerga borganda oyoi toyib ketdi. A m m o S havkatni q o ‘yib yuborm adi. C h o ‘kka\ab olganicha bolani m ahkam roq bag‘riga bosdi. Beixtiyor orqasiga qaradi. K attakon uy vahim a ichida qorayib ko ‘rinar, bitta, faqat bitta derazadan iflos nur t o ‘kilib turardi. Shundagina u Shavkatning boshiga yuzini bosgancha o ‘ksib-o‘ksib y ig ia b yubordi. Ha, u sezar edi. Erining sayoqligini, o ‘ziga xiyonat qilayotganini sezardi. A m m o bu xayoldan dahshatga tushib, o ‘zini aldar, uni pok deb o ‘ylashga m ajbur etardi. Bir vaqtlar m ana shu uyga yor-yor bilan kirib kel- ganini haligina orciqib eslamaganmidi! H a, bu yuvuqsiz boshidan uni baxtiqaro qilgan edi. O xirida ham baxtsiz qildi! S huncha yiltardan beri bir so ‘zini ikki qilm ay hukm iga b o ‘ysunib kelganida, vaqti kelib allaqanday xotinlar bilan to ‘shagini harom qilishi- ni bilganida edi! B unchalar sh o ‘r b o im a s a bu peshanasi! U ham on hiqillab-hiqillab borar, qayoqqa ketayot- ganini o ‘zi bilm as, uyiga qaytay desa, badjahl otasining azabidan q o ‘rqar, o sm on-u falakda osilib turgan yul- duzlar sovuq ko ‘z yosh to ‘kib yum -yum y ig ia r, faqat Shavkat ovunib qotgan edi. U onasiga nim a b o ig an in i tushunm oqchiday q oro n g ‘ida ko ‘zlarini javdiratib borar- di. www.ziyouz.com kutubxonasi Quyosh baxtidan entikkanlarga ham , am idan bag‘ri qon b lganlarga ham baravar nur sochaverar ekan. U ch haftadan buyon M uqaddam larning g‘am yukini ko‘tarol- may jim jit b o ‘lib qolgan kaftdek hovlisida b ahor gurul- laydi. T ip-tiniq, ch u q u r osm onda tog ‘-to g ‘ hulutlarni ko‘chirib yurgan k o ‘klam sabosi el qatori bu hovliga ham iliq tom chilar purkab o ‘tdi. Hovlidagi bir tup o ‘rik shoxlarida qinidan chiqqan dovuchchalar m o“raladi. Burchakdagi oshxona tom ida ch u ch m o m alar ochildi. Hovuzcha oldida M uqaddam qizligida dadasiga janjal qilib ektirgan bir taxta o ‘sma yana jo n lan ib qoldi. M ana shu o ‘sm alar suvi bir vaqtlar uning q u nduz qoshida yash- nagan edi. E ndi-chi? U o ‘sm ani nim a qilsin? Kimga? N im aga? Kim uchun q o ‘yadi? M u q ad d am afsus bilan x o ‘rsinib q o ‘ydi. U Shavkatning yaktakchalarini yuvib o ‘tirar, iliqqina oftob yelkalarini qizitar, jom ashovdagi oppoq k o‘pik sachrab- sachrab ketardi. M uqaddam hech nim ani o ‘ylagisi kelm as, am m o g‘amgin xayollar yuragini ijimlardi. C hiqqan qiz chiyriqdan tashqari, deydilar U qaytib kelgan kunidan boshlab Anzirat xolaning boshiga to g ‘day g‘am tushdi. O na har kuni uni koyiyverib charchadi. M uqaddam b o lg a n gaplarning ham m asini aytib berdi. Endi hech qachon qaytib borm asligini ham aytdi. R ost- da, nimaga borsin? Qaysi qilgan yaxshiliklariga? T o ‘ydan keyin u c h -to ‘rt oy o ‘ynab-kulgani b o ‘lmasa... Endi o ‘ylab qarasa, A lim ardon uni qilcha ham qadr- lam agan ekan. N im a qilsa o ‘zi u c h u n qilarkan. M uqaddam unga bir oqsoch bo ‘lib qolgan ekan. Y o‘q, hecham qaytib borm aydi. Yelkasining chuquri k rsin o ‘sha uyni! M uqaddam larning xonadoni o ‘sha kundan beri yana bir q rqinchli voqeani kutib yashardi. Otasi bir oycha ilgari Boysunga — uzoq bir qarindoshinikiga ketgan, uydagi gapdan bexabar edi. O na-bo!a erta-in d in qaytishi kerak b o ‘lgan otani yurak hovuchlab kutishardi... Ichkaridan bola yig‘isi eshitildi. M uqaddam shosha- pisha q o ‘lining ko‘pigini bir chekkada yotgan sochiqqa • • • www.ziyouz.com kutubxonasi artib yugurdi. O ynaband ayvonning eshigini sharaqlatib ochib kirdi. A nzirat xola ikki bukilgancha Shavkatni belanchak- dan olm oqchi bo lar, doka ro'm o li sirg‘alib yelkasiga tushib qolgan, oppoq sochlari to ‘zg‘ib ketgandi. U ovozini baralla q o ‘yib A lim ardonni qai]g‘ardi. — Xudoyo yigit lsin. Yigitgina o ‘lm asa rozi em as- m an. Bolaning ko‘z yoshi ko‘r qilm asa, rozi emasm an! M u q ad d am vigMayotgan S h av katn i on asining qoMidan oldida, bag‘riga bosdi. — Ungayam boqqan balo bordir, yigitgina o ‘lgur! — Anzirat xola bolaning h o ‘l boMgan taglik k o‘rpachasini alm ashtirdi-yu, M uqaddam ga zarda bilan qarab q o ‘ydi. M uqaddam onasiriing toliqqan chehrasiga, kasalm and- likdan m ilklari shishib ketgan ko ‘zlariga, oppoq sochla- riga qarab turib, rahm i keldi. S huncha yillar azob che- kib, o ‘zini katta qilgani yetm asm idi? Keksayganida, endi rohat ko‘ram an deganida, ko‘rgani shu boMdimi! — O o‘ying, — dedi bir onasiga, bir o ‘g‘liga qarab sekingina, qarg‘am ang. N im a foydasi bor... — T ag‘in qarg‘am ang deydi-ya! Hali otang kelsa, ko‘rasan tom oshani! — A nzirat xola jahl bilan burilib tashqariga chiqib ketdi. Hovli tom o n d an uning oh chekkani eshitildi. — Ey, falak! M uqaddam onasining birgina shu nolasidan um r b o ‘yi ko‘rgan m ashaqqatlarining b utun dahshatini sezib, yuragi zirqirab ketdi. 0 ‘zi ham bilintirm ay u f tortib q o ‘ydi. K o ‘k rakka talp in g an S havkatning q o ‘ng‘ir sochlarini siladi. U jim gina to ‘y ib -to ‘yib em ar, k o ‘zlari- ni suzib tu rar, am m o qoshlari chim irilib ketgan edi. “ Xuddi o ‘shaning o ‘zi! — M uqaddam beixtiyor jilm ay- d i .— Q o sh -k o ‘zi h am , o ‘jarligi h a m ...” — U engashib o ‘g‘lining yuzidan avaylabgina o ‘pdi. M uqaddam Shavkat uy onm asdan ishlarini bitirib olish uchun yelib-vugurar edi. Anzirat xola yuragi qon bo‘lib ketganini avtib, erta bilan q o ‘shninikiga chiqib ketdi. M uqaddam idish-tovoqlarni yuvdi, hovli supurdi. 0 ‘sma oldida to ‘plangan axlatlarni paqirga solayotgani- da t satdan eshik taqillab qoldi. M uqaddam tanidi. T anidi-yu, q o ‘lidan supurgi tushib ketdi. “ 0 ‘sha! — M u- qaddam uning eshik qoqishini yaxshi biladi. — 0 ‘sha!” ~ S s 85 * ¥ '* * * ' ■ www.ziyouz.com kutubxonasi U ovoz chiqarishdan c h o ‘chigandek bir lahza nafasi- ni yutib, turib qoldi. Eshik yana taqilladi. M uqaddam oyoqlaridan m ador ketib, qaltirab bora- Download 37.78 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|