Otkir hoshimov
Download 37.78 Kb. Pdf ko'rish
|
O\'tkir Hoshimov. Bahor qaytmaydi (qissa)
|
***•+*>> 93
www.ziyouz.com kutubxonasi yonida bo ‘lishidan quvona boshlagan edi. — R ostdan qaytib kelm aysanm i? — Butunlay ketaman! — M uqaddam ning o ‘zi oldin- ga o ‘tib, yurib ketdi. Z um o ‘tm ay ular k cha ichiga kirishdi. Ikki juft poshna sadosi sham ol q anotida uzoq qarsillab turdi. M uqaddam bu ko‘chalarda o ‘zining qadam tovush- lari endi yangram asligini bilardi. * * * K attakon zal ham , balkonlar ham tom oshabinlar bilan liq to ‘lgan. C hekka-chekkadagi eshiklar ustida yonib turgan qizg‘ish, o ‘ychan nur ostida odam larning chehrasi shodon, hayajonii ko ‘rinadi. A lim ardon torini ko ‘tarib olgancha, sahna chekkasi- ga surib q o ‘yilgan zangori baxmal parda orqasidan zalga tikilib turar, negadir ijirg‘an a r edi. K ungurador shiftlar ostida M utal Q odirovning m ayin, dilkash ovozi ohista parvoz etadi, odam lar uni hayajondan entikib tinglasha- di. A lim ardonning nazarida yuzlarcha odam lar shu topda bir ohangdan tebranib, bir ohang og‘ushida to ‘lg‘anayotgandek edi. B ahor suvlarining jarang do r kulgisi ham , iliq quyoshning erka nurlari ham , iboli yurak to ‘lqinlari ham — ham m a-ham m asi shu ohangda mujassam edi. Zalda dahshatli qarsak ko ‘tariJdi-yu, AJim ardonning yuragi zirillab ketdi. U birinchi qatorda o ‘tirganlarga vahim a bilan qarab q o ‘ydi. O dam lar baravariga qarsak chalishar, A Jim ardonning raqibini olqishlashardi. A lim ardon M utalning zalga qarab yengilgina ta ’zim qilib q o ‘yganini ko‘rib turdi. U tom oshabinlarga yana bir m arta tashakkur bildird i-d a, sahna chetiga chiqdi. Konferansye qiz tez-tez yurib m ikrofon oldiga borgani- da, qarsaklar yana kuchayib ketdi. A m m o qiz hech kimga parvo qilm ay baland ovoz bilan qichqirdi: — N avbat taniqli, sevimli xonandam iz AJimardon T o ‘rayevga! AJimardon torini q o ‘lga olib, chehrasiga o ‘sha tanish tabassum ni qalqitdi-da, sahnaga chiqa boshladi. Am m o shu ondayoq qarsak ilgarigidan ham kuchayib ketdi. A w aliga u odam lar m eni olqishlayotibdi, deb quvondi. Lekin m ikrofon oldiga kelganidan keyin chapak tovush- www.ziyouz.com kutubxonasi lari bir m e’yorda gurs-gurs urilayotganini ko ‘rdi-yu, bir nafas qotib qoldi. O dam lar norozilik bilan qarsak ch a- lishar, zalning chekka-chekkalaridan hushtak ovozlari eshitilib qoiardi. N im a gap? O dam lar uni haydashyapti- mi? M utalning o ‘zini talab qilishyaptim i? U vahim a ichida bir zalga, bir b o ‘zrayib qolgan kon- feransyega javdirab qaray boshladi, alam dan lablari titrar- di. Shunda ham o ‘zini o ‘zi m ajbur qilib qayta jilm aydi. Tom oshabinlarga qarab ta ’zim qildi-yu, torini ko ‘tardi. Z al ustid a to rn in g alam li sadolari jaran g lay ketdi. Jarangladi-yu, shu ondayoq gum burlagan chapak tovush- lari ostida ko‘milib qoldi. O dam lar haydashar edi uni! A lim ardon birdan chalishdan to ‘xtadi. Sitam t o i a ko‘zlari bilan zalga tikilib qoldi. “ Bu qandoq sharm andalik! Bu qandoq sharm anda- lik!” Bir vaqtlar m om aqaldiroqdek gum burlab odam lar- ning yuragini larzaga solgan, chaqm oqdek chaqnab kishilarning k o ‘zini qam ashtirgan A lim ardon T o ‘rayev- ning qism ati shu b o id im i? Sahna gulshanida qanoti kapalakdek tovlangan A lim ardonning um ri shunchalar qisqa b o id im i?! ‘ H ar safar qiyqirib olqishlagan tom oshabinlar qani? Balki o ‘sha paytda eng qattiq qarsak chalib olqishlagan o dam lar hozir ham eng qattiq qarsak chalib uni hay- dashayotgandir?! N ah otk i, Z ufar X odiyevichning gaplari to ‘g ‘ri chiqqan boisa! U zalga, o ‘zining eng shirin, eng baxtiyor dam larini bag‘riga yashirgan qadrdon zalga, nochor term ilib turgan tilsiz devorlarga, m unis qandillarga oxirgi m arta qaradi- da, birdan ko‘z)ariga yosh quyulib keldi. Turgan yerida shartta burildi-yu, chopgancha sahna chetiga chiqdi. U ndan y o ia k k a o ‘td i-d a, torini to ‘shal- gan poyandozga tashlagancha yugurib ketdi. T eatr etagidagi boqqa kirgandagina o ‘ziga keldi. C h or atrofda bahor yashnar, tabiat o ‘zining m angu, buzilmas qonuniga am al qilib ko'klam ni yetaklab kelgan edi. Bog' ustida orom baxsh shabada esar, havoda ko ‘katlar isi anqir, k o ‘klam sham oli m ayin yaproqlam i silkitar, y o m g ir suvini emib t ygan yer erkin-erkin nafas olardi. H a, yer yuzida qayta tu g ilish , qayta gullash, qayta hayot boshlangan edi. Y o lg iz uning — A lim ardon T o ‘rayevning bahori tgan edi. 95 www.ziyouz.com kutubxonasi O dam o ‘zi baxtiyor paytida zgalam ing baxtsizligini tushuna olm as ekan. M uqaddam uyidan qon-qaqshab chiqib ketayotganida A lim ardon uning m ushtiparligini tushunm agan ekan. M ana, bugun o ‘zi baxtsizlik nim a ekanini payqaganida birdaniga tushundi. H am m asini tushundi. Shu topda oldida b iro n -b ir yupanchi, biron- bir suyanchig‘( qolm aganini o ‘yladi. 0 ‘y!adi-yu, butun vujudi bilan m unkib ketdi. Shu to p da o ‘g‘lini, o ‘zining yagona yupanchig‘ini bariga bosib-bosib erkalatgisi, zi ham kim gadir erkalangisi, dardlashgisi kelib ketdi! N achora? H ayot nim aniki taqdim etgan b o ‘lsa, 0 ‘shandan ortig‘ini qaytib olmaydi. “Ahmoqlar! — deb yladi u o ‘zini sahnadan quvib chiqargan odam larni o ‘ylab. — A hm oqlar! S hular san ’atkorning qadrini bilisharm idi? S an’at nim aligini tushunisharm idi?! U boshini quyi solgancha sekin-sekin yurib borar, alam dan tishlarini g‘ijirlatardi. U odam lardan nafratla- nar, kuni kecha bir nafaslik orom uch u n chakkasiga pul qistirib, bugun o ‘zini sahnadan haydagan yengil-yelpi to- m oshabinlarni ko‘rardi-yu, chinakam san ’atni qalbining to ‘rida saqlashga qodir boMgan ch inak am shinavandalar o zm uncha emasligini hilm as, bilishni xohlam as edi. U bahor quvonchiga t lgan k chalardan soyaday sudralib borar, am m o hayot o ‘zining kichkinagina bir zarrachasining fojiasiga parvo qilm as, yashash gashti bilan, tug‘ilish zavqi hilan mast edi. * * * A lim ardon katta yo‘ldan burilib, to r k chaga kirdi- da, o ‘n qadam cha yurib to ‘xtab qoldi. D evorlar osha egilib yotgan rik shoxida danak qotirgan dovuchchalar m aijondek tizilgan, oqarib qolgan giloslar ustida chum - chuqlar parvona boMardi. Q uyosh endigina ko‘z ochgan, kechasi yog‘ib o ‘tgan jalaning tarovatli nafasi hali ket- m agan, asfalt k o ‘chaning u yer-bu yerida suv halqob bo ‘lib yotardi. H a m m a y o q jim , o ‘tkinchilar siyrak. Faqat ko ‘cha ichkarisida — yagona sim yo och tagidagi say- honlikda ikki qizaloq koptok o ‘ynaydi. U larning biri, kaltagina qizil ko‘ylak kiygan qiz tom osha qilib turar, ikkinchisi, jajji duxoba nim cha kiyib, sochiga bargak taqib olgani koptokni yerga urib, gir-gir aylanardi. www.ziyouz.com kutubxonasi K optok to ‘p - to ‘p etib yerga uriladi, h ar aylanganida qizaloqnin g bargaklari yoyilib-yoyilib ketadi. Qizil ko'ylakli qiz o ‘rtog‘ining aylanishiga havas bilan qarab, bir ohangda sanaydi: — 0 ‘n yetti, o n sakkiz, o ‘n t qqiz... A lim ardon ularga qarab jilm ayib q o ‘ydi. H ayot o ‘z yoMidan borar, bahor bolalarga o ‘z quvonchi, o ‘z shod- liklarini saxiylik bilan taqdim etgan edi. A lim ardon qizuloqlarning oldidan sekin-sekin yurib tib ketdi. Q izchalar parvo qilishm adi unga. U yana yigirma qad am ch a yurib, boloxonali uy yonboshidagi k o ‘kish eshikni ko‘rib t xtadi. Y uragining bir burchida shuncha yillardan beri m udrab yotgan allaqanday pok, am m o azobli tuyg‘ular birdan tug‘yon urdi-yu, nafasi tiqilib qoldi. Bir vaqtlari — bundan uch yil burun u o ‘zining d o ‘stlari bilan, yoshlik zavqiga to lg a n yigitlar bilan m ana shu yerdan bir k o‘ch a b o ‘lib o ‘tib, ko‘kish e shikdan kirib borgan edi. U ni q u ch o q ochib, farzandim , deb kulib olishgan edi. E ndi-chi... U q lga tushib qolishdan ch chigandek oyoq uchi- da yurib yaqin bordi. Eshik qiya ochiq turardi. U boshi- ni bir tom onga egib, asta m o ‘raladi. Hovli o ‘rtasidagi vodoprovod j m ragid an suv sharillab oqib yotar, sem ent hovuzcha t lib chiqib, ariqcha chetidagi barq urib yot- gan sm alarga toshib ketgandi. U n ing ko ‘z o ‘ngi q o ro n g ‘ilashib, entikib ketdi. H am m a narsaning qadri yo‘qolganidan keyin bilinarkan. Shu topdagina u M uqaddam ni sevganini, qattiq sevgani- ni tushundi. T ushundi-yu, yengil titrayotgan q llari bilan eshik zanjirini qoqdi. Ichkaridan ayol kishining “ h u -u v ” degan tovushi eshitildi. Ayvonning oynaband eshigi sharaqlab ochildi- da, qaynonasi k o ‘rindi. U yo ‘lakda turgan odam ni k o ‘rm adi shekilli, kaftini quyoshdan pana qilib tikildi. A lim ardon uning q o lla ri xam ir yuqi ekanini ko‘rdi. K am p irn in g egik gavdasi tag ‘in h am kichraygan, m unkillab qolgan edi. A lim ardon M uqaddam ga uylan- ganidan keyin bu hovliga kam kelgan, qaynonasini ham , qaynotasini ham kam k o ‘igan, ular uyiga borishganida ro ‘yxush berm as edi. H ozir u kam pim i g ‘a m -g ‘ussa ado qilganini payqadi. — Kelavering, — dedi kam pir past, ojiz tovush bilan. www.ziyouz.com kutubxonasi A lim ardon kirm adi, kirolm adi. 0 ‘sha, M uqaddam haydab yuborganidan beri bu uyga qadam bosishga haqqi yo‘qligini biiardi. K am pir javob boMmaganidan hayron qoldi shekilli, zinaiardan avayiab qadam bosib hovliga tushdi. Suv toshib yotgan o ‘sm alam i chetlab o ‘tib, y lak yoniga kela turib, taqqa to ‘xtab qoldi. — Keling, — dedi u beixtiyor. Keyin birdan rangi o ‘chdi. Xira ko‘zlari yarq etib ochilib ketdi. Begona, qora niyatli odam oldida turganday doka ro ‘m olining uchi bilan yuzining yarm ini yashirdi. — N ega keldin- giz? — dedi ovozi titrab. — N im a kerak sizga? AJimardon shu bir og‘iz so ‘zdan — tubsiz alam , bir olam nafrat ohangidanoq ham m asi tam om boMganini tushundi. — M en... — A lim ardon qaynonasining k o‘zlariga qaray olm ay teskari o ‘girildi. — 0 ‘g‘lim qani? — dedi yuragidagi gapni aytib. A yvon eshigi y an a sh araq lad i. “ M u q a d d a m ” . A lim ardon yuragini titratib yuborgan hayajon ichida yarq etib o ‘sha tom onga qaradi. Z inadan baland gavdasini g‘oz tutib qaynotasi tushib kelardi. U h am on o ‘zgarm a- gan edi. 0 ‘siq qoshlari ostidan tikilib qaradi-yu, uzoqdan A lim ardonni tanidi. A lim ardonning nazarida uning k o ‘ztari g‘azabdan chaqnab ketgandek bo‘ldi. U , Qori hozir, hozirning o ‘zidayoq haydab solishini his etib turar, endi bitta um idi qolgan edi. A lim ardon o ‘g‘lini ko‘rgisi kelar, uning ovozini, loaqal yig‘isini eshitib qolishni orzu qilar- di. Q ori k a tta -k a tta q a d a m lar bilan yurib kelib Alim ardonga ro ‘para boMdi. U qisqa-qisqa nafas olar, kulrang yaktagi tagidagi sertuk ko‘kragi tez-tez ko‘tarilib tushar, soqoli asabiy titrar, burun parraktari qisilib ket- gandi. U AJimardonga, m ana shu nobakoi^a arzigulik bir og‘iz so ‘z topa olm aganday anchagacha tikilib qoldi. — N ega keldingiz? — dedi u nihoyat tilga kirib. A lim ardon yuragini toMdirgan tuy ulam i bosib olib, sovuqqina: — M uqad... — degan edi, Qori uning gapini kesdi: — M uqadda nim a ishingiz bor? A lim ard on h am m asi tam o m boM ganini yanad a www.ziyouz.com kutubxonasi chuqurroq his etdi. G ap n i aylantirib o ‘tirishdan foyda yo‘qligini bilib, k nglidagi bor gapni aytdi: — 0 ‘g‘lim qani? — 0 ‘g ‘lingiz... — Qori lablari titrab qaytardi: — 0 ‘g ‘lingiz y o ‘q... Vluqad ham yo ‘q. Alim ardonning ko‘nglidagi iztirob o ‘rnini g‘azab egalladi. — Shavkat qani? Olib ketaman! — Shavkat yo‘q! — Qori chertib-chertib ta ’kidladi. — Shavkatni onasi olib ketgan. “Q ayoqqa?” — A lim ardonning xayoliga shu fikr uril- di-yu, am m o so ‘rab o ‘tirm adi. — Haqqingiz yo ‘q, — dedi bo ‘g‘ilib. — M en otam an. — Bola tug ‘dirishni bilganlarning ham m asi ota bo‘- lavermaydi! Pastak eshik uning yuzi oldida qarsillab yopildi. Zanjir shiqirladi. A lim ardon g ‘azab tida lovillab bir nafas turdi-da, shartta burilib ketdi. U hech nim ani ko ‘rmas, ko ‘z o ‘ngini oyog‘ini “velosiped” qilib qiyqirayotgan o ‘g ‘li to ‘sib olgan, boshi- ni quyi solib borar, nariroqda esa qizaloqlar ham on chirchira o ‘ynashardi. * * * G o h o zarurat b lib, eski lash-lushlar bilan to ‘lib ket- gan h u jrach an i titkilab qolsangiz, zanglab yotgan pichoqchangizm i, jiyagi titilib ketgan d o ‘ppingizm i topi- lib qoladi. Shunda allaqachon yillarning gardi bosib, tusini y qotgan xotiralar to ‘satdan yarq etadi-yu, tag‘in alangalanib ketadi, yuragingizni o ‘t bo ‘lib yondirib yuboradi. Bir vaqtlar o ‘sha pichoqchada toldan hushtak yasaganingiz, o ‘sha d o ‘ppiga qattiq non solib, ariq bo‘yida oqizoq qilib yeganlaringiz yodingizga tushadi. K echm ish yillaringiz, o ‘sha tongday musaffo yillaringiz hozirgi kuningizga qaraganda ancha beg‘ubor, ancha pok boMganini ayanchli bir haqiqatday tan olishga m ajbur boMasiz. AJim ardon A nvarning Yangi m ahalladagi shah ar hov- lisiga kirib kelganida xuddi shunday ahvolda edi. U bu yei^a boshi og‘ib kelib qoldi, am m o endi baribir Anvarning oldida bosh egishga m ajbur b o ‘lishini ylab, ich-ichidan ezila boshladi. , 99 Download 37.78 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|