O'tmishdan hozirgi kungacha ayollarning jamiyatdagi roli

O'tmishdan hozirgi kungacha ayollarning jamiyatdagi roli 

Odamlar  orasida  erkak  kishiga  nisbatan  ishlatilgan  “janob”  va 

“hukimdor”    kabi    ulug’lashlar    soyasi  ostida  va  Odam  Atoning 

qovurg'asidan  paydo  bo'lgan  ikkilamchi  mavjudot  sifatida  ayol  kishining 

ikkinchi  darajali  qilib  tasvirlanishi  -  erkak  va  ayol  rollarining  ijtimoiy 

tuzilishi  va  ijtimoiy  tengsizligining  sababidir.  Ayollarning  ijtimoiy 

muammolarining    mohiyati  erkak  va  ayolning  jamiyatdagi  rolini  bilish 

muammosi  bilan  tengdir.  Juda  qadim  zamonlarda    odamlar  o'rasida  ham 

tenglik  bo’lmagan,  hatto  erkak  va  ayol  o'rtasida  ham  ijtimoiy  tengsizlik  

mavjudligi  sir    emas  edi.  Ayollarning    o’brosining  pasayib  borishining 

asosiy  sababi,  ular  faqat  o'z  uy  va  onalik  vazifalarini  bajarib,  jamiyatdan 

chetda  qolib  ketishidir.  Shunga  qaramasdan,  tarixchilar  va  arxeologlar 

ayollarning  jamoat  hayotida  etakchi  rol  o'ynagan  davrlar  ham  bo’lganligi 

haqida  guvohlik  berishadi.  Bu  matriarxat  davri  edi.  Hozirgi  kungacha 

saqlanib  qolgan  urf-odatlar  va  afsonalar  bizga  bu  davr  haqqida  ma’lumot 

beradi. Turli tarixiy davrlarda ayollar haqida turli xil mulohazalar  mavjud 

edi. Masalan, XX asrda Evropa mamlakatlari zaminida ayol-ona, ishchi va 

bir  vaqtning  o'zida  ijtimoiy  faol  bo’lgani    sabab  mukammal  ayol  sifatida 

afsonaga aylangan. Yana shunday qarama-qarshi fikr mavjudki: ular tarixda 

ayolni qanchalik ko'p e’zozlagan va unga sig'inishgan bo'lsa,  haqiqatda esa 

uning  ja’miyatdagi  pozitsiyasi  shunchalik  kamsituvchi  va  qaram  bo'ldi. 

Amerikalik  tadqiqotchi  B.  Fridan  bu  qarama-qarshi  fikrni  quyidagicha 

izohlagan: "Ayollar bajaradigan haqiqiy funktsiyalar qanchalik kam bo'lsa, 

ularga  bo’lgan  munosabat  shunchalik  past  bo’lgan".  Ushbu  fikrning 

tasdig'ini yana bir bor tarixga qaytib topishingiz mumkin. Qadimgi yunonlar 

ibodatxonalarda  ayollarga  bag’ishlangan  haykallar  o’rnatgan  va  unga 

sig’inishgan,  ammo  haqiqiy  hayotda  ular  "ortiqcha"  qizlarini  tashlab 

ketishgan yoki qurbon qilgan, qizlarni bo’lsa sotib yuborishgan va ayollarga 

faqat hechqanday  huquqga ega bo’lmagan  uy bekalari sifatida qarashgan. 

Qadimgi  Yunonistonda    ayollar  o'z  uylarida  bo’lishi  va  jamoat  ishlariga 

aralashmasliklari  kerak  edi.  Ular  uchun  quyidagi  cheklovlar  mavjud  edi: 

shaharni  boshqarishda  qatnasha  olmaslik,  mulkni  meros  qilib  ololmaslik 

yoki  sudda  o'zlarini  himoya  qila  olmaslik.  Hattoki    ayollarga  ma'lum 

miqdordan qimmatroq narsalarni sotib olishga ruxsat berilmas edi. 

Albatta, zamon bunday davom etishi mumkin emas edi. Shuning uchun 

ham vaqt o'tishi bilan ayollarning jamiyatdagi roli va mavqei o'zgarib bordi.  

XX asrga kelib esa bu borada ajoyib o'zgarishlar ro'y berdi, ammo turli xil 

xurofotlar va afsonalar ayollarning jamiyatdagi haqiqatan teng mavqeiga ega 

bo’lishiga  xalaqit  bermoqda.    Xo’sh,  hozirgi  zamon  ayollar  haqidagi 

stereotiplardan  xolimi?  Buni  bilish  uchun,  hozirgi  zamon  ayollarining 

ijtimoiy roli va vazifalaridan kelib chiqib xulosa chiqarsak bo’ladi. Ayollar 

huquqlari  borasida  qanday  o’zgarishlar  sodir  bo’ldi?  Turli  davlatlar 

konstitutsiyalarida  ayol  va  erkak  huquqlari  tengligi,  ovoz  berish  va  ta'lim 

olish  huquqiga  ega  bo'lib,  ular  jamiyatning  iqtisodiy  hayotiga  kirib 

kelmoqda. 

 

Bugungi kunda zamonaviy jamiyatda ayollarning o'rni endi faqat uy 

ishlarini  bajarish,  bolalarni  boqish,  ularni  tarbiyalash  va  qonuniy  turmush 

o'rtog'iga xizmat qilish bilan cheklanmaydi. Endi bu pozitsiya eskirgan deb 

hisoblanadi va uni tanlagan ayollar hali ham konservativ e'tiqod tarafdorlari 

sifatida qabul qilinadi. 

Uzoq  vaqt  davomida  rahbarlik  lavozimlarini  asosan  erkaklar  egallashgan, 

ammo so'nggi paytlarda bu tendentsiya sezilarli darajada o'zgara boshladi. 

Buning  aniq  misollarini  biz  siyosatda,  tibbiyotda,  armiyada  ko'rishimiz 

mumkin.  Ayolning  o'tkir  zehni,  diplomatiyasi,  zukkoligi  va  muloyimligi, 

ayol sezgisi uni ajralmas lider, qo'mondon, etakchi, har qanday tuzilmaning 

muvaffaqiyatli rahbari qiladi. 

 

Shunday  qilib,  ijtimoiy  qadriyatlar,  rollar  va  ijtimoiy  guruhlarning 

o'zgarishiga  qaramay,  ayollarning  asosiy  maqsadi  uyni  saqlash  va  oilani 

davom ettirish bo'lib qolmoqda. Biroq, ayollar yuqori darajadagi rahbarlik 

lavozimlarini  egallashlari,  an'anaviy  ravishda  erkak  deb  hisoblangan 

kasblarni egallashlari va o'zlarining taqdirlarini hal qilishlari mumkin. 

 

 

Adabiyot 

 2. Fridan B. Ayollik jumbog’i. M., 1994 yil. 

4. Barbieri E. Kelajak jamiyatidagi ayollarning roli 1993. yanvar. 

  5.  Sokolovskaya  M.  Ayollarning  ijtimoiy  rollari  (Polshada  jamoatchilik 

fikrini o'rganish asosida) // Sotsiologik tadqiqotlar. 1978. № 3. 

 

 

7.  Novikova  E.  E.,  Milova  O.  L.,  Zalyubovskaya  E.  V.  Ishda  va  uyda 

zamonaviy ayol // IVF. 1988. № 8.  

  9.  Rodionova  L.  V.  Biznesni  ayollar  boshqaradi  //  AQSh:  iqtisodiyot, 

siyosat, mafkura. 1991. № 10.