O’z-o’zini anglashning xorijiy olimlar tomonidan o’rganilishi

O’z-o’zini anglashning xorijiy olimlar tomonidan o’rganilishi
Ta’limni insonparvarlashtirish va demokratlashtirish talablariga javob beradigan zamonaviy pedagogika va adabiyot o‘qitish metodikasi individual xususiyatlarga ega, tanqidiy fikrlay oladigan, turli nuqtai nazarlarni idrok eta oladigan shaxsni shakllantirishga asosiy e’tiborni qaratadi. Talabalarning dunyoqarashi va o'z-o'zini anglashini shakllantirishga qaratilgan ta'lim jarayoni har bir o'quvchining individual xususiyatlarini rivojlantirish uchun eng qulay shart-sharoitlarni yaratadi. O'z-o'zini anglash ensiklopedik lug'atda insonning o'z dunyoqarashi, qiziqishlari va xatti-harakatlarining motivlarini anglash, baholash, o'zini yaxlit baholash deb ta'riflanadi. U ijtimoiy xususiyatga ega: insonning o'ziga, boshqa shaxslarga bo'lgan munosabatining o'lchovi va boshlang'ich nuqtasi. O'z-o'zini anglashni maqsadli rivojlantirish maktabda, oilada, bolalar va o'smirlar havaskorlik tashkilotlarida o'z-o'zini tarbiyalash va tarbiyalashni o'z ichiga oladi. Bu nafaqat dunyoni bilish, balki ijtimoiy aloqalar, munosabatlar, muloqot, o'zini o'zi qadrlash, o'zini o'zi boshqarish, da'volar, o'zini o'zi boshqarish, o'zini tashkil etish va mustaqillik dunyosida o'zini ham o'z ichiga oladi. Maktabda turli xil qobiliyatli va ta'lim tabiatiga ega bo'lgan bolalarni tayyorlaydi, shuning uchun zamonaviy pedagogikaning asosiy vazifalaridan biri har bir o'quvchining qobiliyatlari va moyilliklariga muvofiq muvaffaqiyatli amalga oshirilishi va o'zini o'zi anglashi uchun sharoit yaratishdir.
O‘quvchilarning o‘z-o‘zini anglashi shaxsning dunyoqarashi tuzilishida, jamiyatning bo‘lajak a’zosining estetik, axloqiy, ekologik, fuqarolik faoliyatida qay darajada aniq namoyon bo‘ladi – bular maktab, oila va jamiyatni tashvishga soladigan muhim masalalardir. jamoatchilik.
Psixologlarning ta'kidlashicha, bu katta maktab yoshi (15-17 yosh) - bu o'rta maktab o'quvchilarining atrofdagi dunyoni rivojlantirishga faol kirishish davri. Bu vaqtda maktab o'quvchilarida nisbatan barqaror dunyoqarash xususiyatlari, xulq-atvor stereotiplari shakllanadi, shuning uchun o'z-o'zini anglashni rivojlantirish jarayoni etuk o'g'il yoki qizlar uchun ayniqsa ahamiyatli bo'ladi. Psixologik-pedagogik adabiyotlarni va zamonaviy maktablar tajribasini o'rganish shuni ko'rsatadiki, yuqori sinf o'quvchilarining o'z-o'zini ongini rivojlantirishda ijobiy tomonlar bilan bir qatorda jiddiy qarama-qarshiliklar va foydalanilmayotgan imkoniyatlar mavjud. Xususan, o'z-o'zini anglashning yoshga bog'liq rivojlanishini aktuallashtirish va o'qituvchining o'quv kurslarini o'rganishda ushbu muammoda talabaga yordam berishni istamasligi o'rtasidagi qarama-qarshiliklar; o'quvchilarning o'z-o'zini anglash qobiliyatini rivojlantirish zarurati va adabiyot darslarida uni rivojlantirishning aniq usullarining yo'qligi o'rtasida. Psixologlar tomonidan o'tkazilgan so'rovlar (A.K. Dusavitskiy , G.A. Tsukerman va boshqalar) ko'plab o'rta maktab o'quvchilari "imidj-men", shaxsiy o'zini o'zi anglash va uning tarkibiy qismlarini shakllantirishda jiddiy qiyinchiliklarga duch kelishlarini aniqlashga imkon berdi. Maktab o'quvchilarida o'z-o'zini anglashning shakllanmaganligi yoki rivojlanishining kechikishi sabablari orasida o'z tafakkurining rivojlanmaganligi, tarixiy va madaniy yo'qligi sababli badiiy adabiyot va jahon madaniyatidagi ilg'or gumanistik g'oyalarni obrazli va hissiy idrok etishning etishmasligi kiradi. bilim, hodisa va jarayonlarning sabab-oqibat munosabatlarini ko'ra olmaslik, ijtimoiy rivojlanish muammolari. Shunday ekan, atrofdagi voqelikning qarama-qarshi olamiga qiyin kirib borishda o‘quvchilarning yonida, jahon madaniyatining yuksak ma’naviy g‘oyalari va insonparvarlik tamoyillarini anglashga, o‘quvchilarning o‘zini, uning shaxsiyatini anglashda yordam beradigan dono pedagogning paydo bo‘lishi juda muhimdir. hayotiy ko'rsatmalar. Bunday pedagogik ta'sir mustahkam ilmiy asoslarga asoslanishi kerak.
Bu muammoning fanda rivojlanishi. O'rta maktab o'quvchilari bilan ishlaydigan zamonaviy o'qituvchi uchun yoshlarni tarbiyalashda shubhasiz muhim iz qoldirgan rus psixologiyasi, pedagogikasi, falsafasi klassiklari asarlarining qoidalari muhim ahamiyatga ega. Shaxsning o'zini o'zi anglashini shakllantirish va rivojlantirishning fundamental g'oyalari P.V.ning pedagogik ishlarida ishlab chiqilgan. Blonskiy , V.P. Vaxterova , N.K. Krupskaya, A.B.Lunacharskiy, A.S.Makarenko, V.A. Suxomlinskiy, K.D. Ushinskiy, JI.H. Tolstoy, S. T. Shatskiy va boshqa mualliflar. Olimlarning bir qator asarlarida ifodalangan yaxlit ta'lim g'oyasi ayniqsa dolzarbdir, ular shaxs bo'lish jarayoni o'qituvchi, talaba va hayot o'rtasidagi munosabatlar tizimi sifatida qurilishi kerakligini ta'kidlaydi.
Tadqiqotimizda biz muallifning P.M kontseptsiyasi g'oyalaridan kelib chiqdik. Rogovoy o'quvchilarning shaxsiy o'zini o'zi anglashi va qadriyat yo'nalishlarini shaxsning atrofdagi dunyoga, tabiiy va ijtimoiy muhitga umumlashtirilgan qarashlari tizimi sifatida shakllantirish va rivojlantirish, shuningdek, faoliyatda shakllangan barqaror e'tiqodlar va unga munosabatni belgilaydi. shaxsni jamiyatdagi o'z o'rniga, ideallarni, tamoyillarni, axloqiy, ijtimoiy qadriyatlarni aks ettiradi. Shaxsning o'z-o'zini anglashini rivojlantirishda olimlar tomonidan tabiiy va ijtimoiy muhitga, ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan maqsadlarga, atrofdagi odamlarga, o'ziga nisbatan ongli, qadrli, insonparvarlik munosabati kabi mazmunli tarkibiy qismlarni hisobga olish maqsadga muvofiqdir. uning ichki dunyosini ochish; o'z his-tuyg'ulari, kayfiyatlari, qiziqishlari va ehtiyojlari, o'z-o'zini hurmat qilish va da'volar, qarama-qarshi g'oyalar va qarashlarni bartaraf etish, barqaror e'tiqodlarni rivojlantirish; shaxsiy xulq-atvor, faoliyat (intellektual-kognitiv, badiiy-estetik, sport, mehnat va boshqalar) maqsadlari va motivlari, hayoti va kasbiy o'zini o'zi belgilash.