O’zbek tili adabiyoti kafedrasi n. Dosanov hozirgi o‘zbek adabiy tili fani bo’yicha

Fe’lning grammatik kategoriyalari. Bo‘lishli-bo‘lishsizlik, daraja, mayl, zamon va shaxs-son kategoriyasi
Reja:
1. Fe’lning grammatik kategoriyalari haqida umumiy ma’lumot.
2.Fe’llarda bo‘lishli va bo‘lishsizlik.
3.Fe’lning daraja kategoriyasi, u haqdagi zamonaviy qarashlar.
4. Fe’lning mayl kategoriyasi.
5. Fe’lning zamon kategoriyasi.
6. Fe’lning shaxs-son kategoriyasi.


2-ilova
Mavzu yuzasidan tayanch so‘zlarning lug‘ati
Bo‘lishli –bo‘lishsizlik kategoriyasi - Category of positivity and negativity —Категория положительности и отрицательности
Bo‘lishli shakl- Positive form — Положительная форма
Bo‘lishsiz shakl - Negative form — Отрицательная форма
Bo‘lishsiz fe’l - Negative verb — Отрицательный глагол
Orttirma daraja - Superlative — Превосходная степень
Orttirma nisbat - Incentive bail — Побудительный залог
Majhul nisbat - Passive voice — Страдательннй залог
Birgalik daraja - Mutual pledge — Взаимный залог
Buyruq-istak mayli - Imperative — Повелительное наклонение


3-ilova
Blis-so‘rov uchun savollar
1. Fe’lning qanday ma’no turlaribor?
2. Mustaqil fe’llar deb qanday so‘zlarga aytiladi?
3. Yordamchi fe’llardeb nimaga aytiladi?
4. O‘timli va o‘timsiz fe’llarhaqida nimalrni bilasiz?
5. Tuslanishli fe’llar deganda qanday fe’llar tushuniladi?
6. Tuslanishsiz fe’llardeganda-chi?
7. Fe’lning qanday kategorial shakllari bor?
8. Nokategorial shakllari-chi?
9. Bo‘lishli fe’llar deb qanday fe’llarga aytiladi?
10. Bo‘lishsiz fe’llar deb qanday fe’llarga aytiladi?
11. Bo‘lishsizlik qanday usullar bilan ifodalanadi?


4-ilova
Fе’l darajalari (nisbatlari)
Ish-harakatning bajaruvchisi bilan prеdmеt o‘rtasidagi munosabatning ifodalanishi fе’l nisbati dеyiladi.
Fе’l nisbatlari bеsh turga bo‘linadi:
1. Aniq nisbat. Bu nisbat ega tomonidan bajariladigan harakatni ifodalaydi. Aniq nisbatni hosil qiluvchi maxsus vosita yo‘q: kеldi, o‘qiyapti, kеtmoqchi.