«O’zbеk tili lеksikоlоgiyasi» fanidan m a ‘ r u z a L a r m a t n I

5. So’zni metaforik qo’llash usuli. Bunda ko’p ma’noli so’zning metaforaga
asoslangan majoziy (hosila) ma’nosidan uslubiy figura sifatida foydalaniladi: 

Muhtaram qayin otamizga! Siz bilan meni qorong’i zindonlarga tushirib, dor

ostigacha tortgan... Homid ismli bir to’ng’izni, nihoyat ikki yillik sargardonlik

so’ngida, yordamchilari bilan tuproqqa qorishtirishga muvaffaq bo’ldim.

(A.Qod.). Bu gapda tong’iz so’zi ko’chma ma’noda Homidga nisbatan qo’llangan, 
shu bilan Otabekning bu shaxsga nisbatan salbiy his-tuyg’usi, nafrati ifodalangan.
1
Bu haqda qarang: O’zbek tili leksikologiyasi. Jamoa. –T,: “Fan”. 1981. 160-161-b. 

Yana qarang: Розенталь Д. Э., Голуб И. Б., Теленкова М. А. Современный русский язык.-М.: «Айрис Пресс Рольф», 2001, с. 100-102.

---

---

Yana: Mamajon lochin yigit. Serharakat, betinim. (Q.M.). Bu gapda lochin so’zi

o’z ma’nosida emas, ko’chma ma’noda - yigitning epchilligini, chaqqon va 
jasurligini baholash maqsadida qo’llangan.

Tekshirish savollari va topshiriqlar 

1.

Uslubiy bo’yoqdorlik jihatdan so’zlar qanday qatlamlarga ajratiladi? 

2.
Emotsional-ekspressiv jihatdan betaraf so’zlar va betaraf bo’lmagan 

(bo’yoqdor) so’zlar qanday farqlanadi?

3.

Emotsional-ekspressiv jihatdan bo’yoqdor so’zlardan nutqda qanday

maqsadlarda foydalaniladi? 
4.

Nutqda ekspressivlikning ifodalanishi qanday usullarga asoslanadi? 

5.
Ekspressivlikni ifodalashning quyidagi usullari haqida ma’lumot bering: 

a)
leksik usul; 

b)
kontekstual usul; 

c)
affiksatsiya usuli; 

d)
fonetik usul; 

e)
so’zni metaforik qo’llash usuli. 

Tayanch tushunchalar

Uslubiy bo’yoq- so’zning leksik ma’nosiga qo’shimcha tarzda orttirilgan
uslubiy ottenka, ifoda semasi.