O‘zbek tilidagi

71

	o‘tgan Xitoy, Rossiya, Qozog‘iston, Kirgiziya va Tojikiston rahbarlarining sammitida harbiy sohada, chegara hududlarda o‘zaro ishonchni mustahkamlash, qurolli kuchlarni qisqartirish to‘g‘risida shartnoma imzolandi. U «SHanxay beshligi», «SHanxay forumi» nomlari bilan atalib kelindi. 2001 yil SHanxayda bo‘lib o‘tgan sammitda O‘zbekiston ham unga a’zo bo‘lib kirdi. I.Karimovning taklifi bilan tashkilotga SHHT nomi berildi. SHHT a’zo mamlakatlarning umumiy hududi Evrosiyoning 61 % ini tashkil etib, unda dunyo aholisining ј qismi yashaydi. Tashkilotning rasmiy tili xitoy va rus tillari hisoblanadi. Eron, Pokiston, Hindiston, Mongoliya kuzatuvchi-davlat sifatida SHHT sammitlarida qatnashib keladi. SHHT o‘z maqsad- vazifalarini amalga oshirish uchun bir qator organlar tashkil etilgan: davlat rahbalari Kengashi; hukumat rahbarlari Kengashi; vazirlik va mahkama rahbarlari yig‘ilish; Sekretariat va boshqalar. Umumiy maydoni 29 990 280 kmІ ga teng bo‘lib unda 1,7 mld aholi yashaydi.
Ekstremizm	Ekstremizm so‘zi frant suzcha – lotinchadan kelib chiqqan bo‘lib, ijtimoiy-siyosiy xarakterdagi muammolarni hal qilishda o‘ta keskin chora-tadbirlar, fikr-qarashlarni yoqlovchi nazariya va amaliyotni ifoda etadi. Ekstremizm mazmuniga ko‘ra - diniy va dunyoviy; namoyon bo‘lish shakliga ko‘ra - hududiy, mintaqaviy, xalqaro shakllarga bo‘linadi. Ekstremistik qarashlar juda chuqur ildizlarga ega bo‘lib, hech qachon chegara bilmagan, din, millat, huduni tan olmagan.
YUNESKO	YUNESKO (UNESCO — BMT qoshidagi ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo‘yicha maxsus tashkilot. YUNESKO 1945 yil 16 noyabrda tashkil etilgan. Tashkilotning shtab-kvartirasi Parijda joylashgan. BMT ga a’zo mamlakatlarning deyarli barchasi YUNESKO a’zosi hisoblanadi. YUNESKO ning asosiy maqsad-vazifalari quyidagilardan iborat: davlatlarning ta’lim, fan va madaniyat sohasidagi hamkorligini kuchaytirish orqali jahonda tinchlik va barqarorlikni ta’minlash; insonning irqi, tili, dini, jinsidan qat’iy nazar uning asosiy erkinliklari va huquqlarini hurmat qilish; qonuniylikni va adolatni qaror toptirish; savodsizlikka qarshi kurash; milliy- ma’naviy meroslarni o‘rganish; fan va ta’lim muammolari bilan shug‘ullanish; milliy kadrlar tayyorlash va sh.k.
YUNISEF	BMT qoshidagi bolalar fondi, xalqaro tashkilot (ing. United Nations CHildren’s Fund- UNICEF). BMT Bosh Assambleyasining qarori bilan 1946 yil 11 dekabrda ikkinchi jahon urushida azob chekkan, jarohatlangan bolalarga yordam ko‘rsatish maqsadida tashkil etilgan. Balalar fondi vaqtinchalik muddatga tashkil etilgan edi. 1953 yilga kelib YUnISEF ning amal qilish muddati, vazifalari o‘zgardi: bolalar o‘lmini kamaytirish; onala o‘limini kamaytirish; bolalar salosatligi, ularning yashash sharoitlarini yaxshilash; balalarga boshlang‘ich ta’lim berish va shu kabilar. YUNISEF ning bosh organi Ijro Kengashi bo‘lib BMT Iqtisodiy masalalar Kengashi tomonidan 3 yilga saylanadi. Tashkilotning shtab-kvartirasi Nyu-Yorkda joylashgan.