O„zbek tilini o„qitish metodikasi (kognitiv-pragmatik yondashuv asosida)

Zаmоnаviy o„qitish tехnоlоgiyalаri: intеrfаоl mеtоd tехnоlоgiyasi. Pеdаgоgik tехnоlоgiyalаrdаn mаjburаn fоydаlаnish mumkin emаs. Bunda, eng avvalo, til ta‟limining maqsadi va mazmunini nazardan qochirmaslik zarur. Boshqacha qilib aytganda, asosiy diqqat-e‟tibor ta‟lim mazmunidan o„quv materialini berish usuliga tamoman o„tib ketmasligi shart. Ta‟lim berish vositasi, usuli bo„lmish axborot-kommunikatsion texnologiyalarning ulkan imkoniyatlariga tamoman mahliyo bo„lib, ularni o„qitishning yagona qolipi, andazasi sifatida qarash to„g„ri bo„lmaydi. G„arblik yirik mutaxassis K.Shennon ogohlantirganidek, bu sohada juda hushyor bo„lmoq talab etiladi, chunki barcha eshiklarni bitta kalit bilan ochib bo„lmaydi. Ona tili ta‟limida bu borada juda ham ziyraklik bilan ish tutish maqsadga muvofiq.

Innovatsion texnologiyalarni amalga oshirishda, asosan, interfaol metodlardan to„liq foydalaniladi.

Interfaol – lotincha “inter” so„zidan olingan bo„lib, “orasida”, “o„rtasida” degan ma‟noni anglatadi, ya‟ni ikki narsa o„rtasidagi faollik degan ma‟noni ifodalaydi. Ta‟limda interfaol metod – o„quvchi bilan o„qituvchi o„rtasida ta‟limni o„zlashtirish munosabatlarini kuchaytirish, faollashtirish demak. Mazkur metodlar hamkorlikda ishlash vositasida dars samaradorligini oshirishga yordam beradi. Ular o„quvchilarni mustaqil fikrlashga undaydi.
Interfaol metod. Hozirgi kunda ilg„or pedagogik texnologiya elementi bo„lgan interfaol usullardan keng foydalanilmoqda. Interfaol tushunchasi berilgan mavzuni o„qituvchi va o„quvchilar orasida o„zaro hamkorlik asosida dars samaradorligini oshirish, mustaqil fikr berish
205
ko„nikmasini shakllantirish, fikr-mulohaza, bahs orqali o„rganish bilan xarakterlanadi.
Bunda har bir o„quvchi qo„yilgan maqsadga mustaqil o„zi faol ishtirok etgan holda yakka, juftlikda, guruhlarda javob topishga harakat qiladi, fikrlaydi, yozadi, so„zga chiqadi, dalil va asoslar orqali masalani yoritib berishga harakat qiladi. Bu esa qatnashchilarning xotirasida uzoq saqlanadi. Yangi axborotni o„zlashtirishda tanqidiy, tahliliy yondasha oladi. O„qituvchi faqat fasilitator (yo„l-yo„riq ko„rsatuvchi, tashkil qiluvchi, kuzatuvchi) vazifasini bajaradi.
Interfaol (interaktiv) metod – ta‟lim jarayonida o„quvchilar hamda o„qituvchi o„rtasidagi faollikni oshirish orqali o„quvchilarning bilimlarni o„zlashtirishini faollashtirish, shaxsiy sifatlarini rivojlantirish yo„lidir.
Hozirda ona tili ta‟limi jarayonida tajribali o„qituvchilar “Fikriy hujum‖, ―6х6х6‖ (5x5x5‖, 4x4x4‖), ―Qаrоrlаr shаjаrаsi‖, ―Аqliy hujum‖, ―Klаstеr‖, ―Tаjribа vоsitаsidа o‗qitish sikli‖, ―Qоrа quti‖,
―Bittasi оrtiqchа‖, ―3/3‖ (―4/4‖, ―5/5‖, ...), ―Rаsmlаrni to‗g‗ri jоylаshtir‖, ―Qizil vа yashil rаngli kаrtоchkаlаr bilаn ishlаsh‖,
―Vidеоtоpishmоq‖, ‖Yumаlоqlаngаn qоr o‗yini‖, ―Zаkоvаtli zukkо‖,
―Qаrаmа-qаrshi munоsаbаt‖, ―B-B-B‖, ―Zig-zаg‖, ―VЕNN diаgrаmmаsi‖, ―Insеrt‖, ―Sаyohаt‖, ―T–sxema‖, ―Debat‖, ―SWOT – tahlil‖, ―Yumoloq stol‖, ―Baliq skeleti‖, ―Nima uchun?‖,
―Piramida‖, ‖Pinbord‖, ―Qanday‖, ―Assismentlar jadvali‖, ―Key- stadi‖, ―Portfolio‖, ―Panorama‖, ―Bumerang‖, ―Shoh mot‖ kabi yuzlab g„arbdan kirib kelgan, ba‟zilari milliy pedagogikamizda paydo bo„lgan ta‟limiy o„yinlardan foydalanadilar.^*
Quyidа tа‟lim аmаliyotidа, jumlаdаn, milliy оnа tili ta‟limi mаshg„ulоtlаridа ilg„or, tajribali pedagoglarimiz fоydаlаnаyotgаn, o„quvchilarning til sezgirligini oshirishda muhim bo„lgan ta‟limiy o„yin mоhiyatini yoritishgа hаrаkаt qilаmiz.