O’zbek xalqining san’ati asrlar davomida shakllangan qadimiy tarixga EGA

O’zbek xalqining san’ati asrlar davomida shakllangan qadimiy tarixga ega. Oks va Yaksartning serhosil vodiylari – Markaziy Osiyoning katta qismini egallagan respublikaning xududida qadim zamonlardan beri ko’plab ko’chmanchi qabilalar yashab kelgan. Zarautsoy, Teshik-tosh, Sarmishsoy, Aman-Kutan kabi qadimiy joylarda ibtidoiy davriga oid tosh asarlari kashf qilindi. Hozirgi paytda Britaniya Milliy muzeyida saqlanayotgan Amudaryo xazinasi bu sohada yuksak rivojlangan badiiy san’atning bronza davrida ham mavjud bo’lganini tasdiqlaydi.
Ritual haykaltaroshlikning Jarkuton, Molallitepa, Sopollitepadagi namunalari, va qadimgi davrdagi boshqa badiiy san’atlardan Baqtriya, Xorazm va So’g’d hududlarida joylashgan ko’plab terrakota haykallari monumental san’atning chuqur an’analarining na’munasidir.
XX asrning o’rtalariga qadar O’zbekistonning San’ati bu yerga turli vaqtlarda kelgan rus san’atkorlarining nomlari bilan ifodalanadi (Farg’ona shahrida tug’ilgan V.N Volkovning ishi bundan mustasno). O’zbekiston rassomlarining XX asrning boshlarida qilgan birinchi asarida, Yevropa san’ati va Sharqiy badiiy dunyoqarashning «genetik kodi» dan yaratilgan ijodiy izlanishlar simbiozini ko’rish mumkin. Bunga misol sifatida A. Volkov, A.V.Nikolayev (Usto Mumin), N.Karaxon, M.Kurzin, E.Koravay, U.Tansykbaev, O.Tatevosyan, V.Ufimtsev va «Turkiston avangardining» Savitskiy nomidagi Nukus muzeyi va Toshkent Davlat San’at muzeyi kollektsiyalarida juda yaxshi ifodalangan.
1950-yillarda rasm va haykaltaroshlik milliy maktabi shakllandi, shoshilinch grafikalar keng tarqaldi. 1941-1945 yillarda Moskva, Kiyev va Leningraddan Toshkent va Samarqandga san’at maktablarini evakuatsiya qilgan davrda O’zbekiston san’ati shakllanishiga va rivojlanishiga katta hissa qo’shdi. Bu davrda badiiy an’analarning almashinuvi kuchaytirildi, ularning o’zaro munosabatlari turli yo’nalishlarda yangi tendentsiyalar, shakllar, usullar, badiiy ifoda vositalari paydo bo’lishiga hissa qo’shdi umuman, juda o’zbek rassomlari professional mahorat darajasini oshirish, san’at.
O’zbekiston XX asr san’ati oxiriga kelib, boshqa sovet respublikalari san’ati bilan aylanayotgan ularning yorqin asl tilini sotib oldi. O’zbekiston rassomlari ko’p millatli ijodiy guruhi milliy maktab rivojiga noyob hissa qo’shgan har kimga rassomlar bir necha asrlarni tashkil etildi.
Ularning nomlari O’zbekiston san’at oltin tarixi keltirilgan – Abdulhaq Abdullayev, Chingiz Ahmarov, Varsham Eremyan, Rahim Ahmedov, Nigmat Kuzibayev, Mannon Saidov, Nadejda Kashin, Rashid Timur N.Pak, V.Jmakin, V.Burmakin, R.Charyev bo’lib, E.Melnikov, Yu.Taldyukin, N.Shin, B.Jalolov, J. Umarbekov, M.Kagarov va ko’plab boshqalar. ularning ijodida G’arb san’atining texnikasi organik Sharqiy dekoratizm an’analari bilan sintez qilinadi.
Mustaqillik va davlat suvereniteti yangi ijtimoiy tuzilish, millatning dunyoqarashi, madaniyati va san’atining muhim islohotchi omillariga aylandi. Milliy va umuminsoniy qadriyatlar sivilizatsiyasi yangi madaniy siyosatning asosiy qiymatlari sifatida e’lon qilindi. Ushbu ikki komponent O’zbekiston san’ati sohasidagi zamonaviy estetik tadqiqotlar uchun o’ziga xos xususiyatga ega bo’ldi.
Mustaqillik yillarida O’zbekistonda milliy identifikatsiyani rivojlantirish, tarix va adabiyotni o’rganish, ko’p asrlik madaniy an’analar va urf-odatlar, din, milliy san’at va madaniyatning turli sohalari rivojlanmoqda. O’zbekiston Badiiy akademiyasining tashkil etilishi, mamlakat bo’ylab keng tarqalgan ta’lim muassasalari tarmog’i bo’lgan Rassomlar ijodiy uyushmasi faoliyati hunarmandchilikning professional maktabini mustahkamlashga hissa qo’shmoqda. 
Bugungi kun san’atkorlarining erishgan yutuqlari ishonchli: hamma narsa chiroyli, hayotning chuqur bilimlari, o’zbek klassikasida yaratilgan an’analarning ijodiy rivojlanishi, san’atning tarixiy rivojlanishidagi uzluksizligi asosida tug’iladi.
O’zbekiston Respublikasining zamonaviy ijodiy amaliyoti boy va rang-barang. Rassomlar A.Ikramjanov, S.Raxmetov, R.Gagloyeva, X.Xoliqov kabi zamonaviy ustalarimizning ijodiy yutuqlarida vaqt, o’z-o’ziga, plastmassa, qurulish, kompozitsion va boshqa mafkuraviy va badiiy oyatlar haqida chindan ham ijodkorona so’zlarni topish mumkin. Mirzaahmedov, V.Enin, A.Alikulov, grafikalar M.Sadikov, A.Allabergenov, A.Bobrov, A.Ponomarev, A.Mamajanov, V. Apuxtin va boshqalar.
Rassomlar A. Mirzaev, F. Ahmadaliyev, A.Nura, M.Isanov, J.Usmanov, I.Valiqxo’jaev, I.Shin, V.Chuba, J.Salpinkidiy, A.Turin asarlarida dekorativ tendentsiya rivojlanmoqda. Haykal san’atida yuksak mahoratni D.Ruzybaev, M.Mirtadjiev, A.Hatamov, T., Tadjixodjaev, I.Jabborova, B.Muxtarova, M.Borodina, L.Nesterovich va boshqalar asarlarida ko’rish mumkin.
XXI asrda O’zbekiston san’atida insonparvarlik qadriyatlarini izlash milliy o’zlikni anglash, o’zgacha tarixiy va madaniy an’analar, badiiy dunyoqarash va falsafa, Sharqning she’riyatining o’ziga xosligini anglash izlanishlari bilan uyg’unlashtirilgan. Bugungi kunda nafaqat g’arb san’atining uslublari va tendentsiyalari, balki jahonning turli burchaklarida tushunarli bo’lgan zamonaviy san’atning badiiy ifoda etilishining transmilliy shakllariga aylanib qolgan avangard va postmodernizm tillari orqali tarqatiladi. O’zbekiston rassomlarining asarlarini tomoshabinlar tomonidan respublikadagi ko’rgazmalarda va ko’plab xalqaro ko’rgazmalarda yuksak baholanayotgani tasodif emas.
Shunga qaramay, yaqin kelajakda badiiy ijod sohasida ko’plab muammolar mavjud – mavjud keng qamrovli kollektsiyalar uchun yangi muzey va ko’rgazma ob’ektlarini qurish, ularni nashr etishda ommaviylashtirish, muzey kollektsiyalarini to’ldirish, elektron ma’lumotlar bazasini yaratish va boshqalar.
Bir qator ob’ektiv iqtisodiy sabablarga ko’ra, O’zbekistonning tasviriy san’atlari xalq amaliy san’ati va hunarmandchiligidan farqli o’laroq, davlat imtiyozlari – soliq imtiyozlari va boshqalarni olgani yo’q, va O’zbekiston rassomlarining asarlari hozirda qo’llab-quvvatlashga muhtoj va o’z investorlarini kutmoqda.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT