O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus òA’lim vazirligi o‘RÒa maxsus, kasb-hunar òA’limi markazi
Download 1.29 Mb. Pdf ko'rish
|
epidemiologiya va tibbiy parazitologiya
larga nisbatan katta yoshdagi aholi guruhlari koproq kasallanadi.
Bezgak transmissiv, yani hasharotlar ishtirokida tarqaladigan kasallik bolib, uning manbayi bemor va parazit tashib yuruvchilar hisoblanadi. Anopheles chivinining 400 ga yaqin turlari mavjud va 70 tasi kasallik tarqatish qobiliyatiga ega. Kasallikka moyillik. Odam bezgakka juda moyil. Kasallik oson yuqadi. Bu hol faqat epidemiologik kuzatishlarda emas, asablar zaxmini davolash uchun bemorlarga suniy ravishda bezgak yuqtirilgan (sharoit bolsa) eksperimental sharoitlarda ham hi- sobga olingan. Bezgak hamma yoshdagi shaxslarda uchraydi. Bezgakdan song turgun immunitet qolmaydi. Bezgak bilan og- rigan kishi yana qayta ogrishi, hatto bir xil bezgak bilan ogrib turib, bezgak parazitining boshqa xilini yuqtirib olishi mumkin (super infeksiya). Sanitariya-turmush sharoitlari bezgak kasalligining kopayib ketishida juda katta rol oynaydi. Bezgak aholi migratsiyasi nati- jasida keng tarqalib ketadi. Aholining koplab kochib yurishi bois bezgak bolmagan joylardagi parazit tashuvchilari bolib, osha joylarda anofeles chivini bolsa, bezgak bilan ogrigan bemorlar- ning hammasini bahor vaqtida davolash lozim, ana shu kishilarni butun mavsum davomida jamoat profilaktikasi yoli bilan davo- lash; davolashning bunday sistemasi klinik jihatdan bezgak tutishini yoqotadi, retsidivlarning oldini oladi, bundan tashqari bemor- ning chivinlar uchun infeksiya manbayi bolmasligini ham tamin- laydi, yani bemor ham zararsizlantiriladi. Mamlakatimizda bezgakning epidemik ochoqlari tugatilgan. Bezgak hali uchrab turadigan mamlakatga borishga togri kelsa, yakka tartibdagi kimyoviy profilaktika choralari koriladi. Bu profilaktika osha joyga yetib borishdan 23 kun ilgari boshlanadi va qaytib kelgun- gacha toxtovsiz davom ettiriladi. Kimyoviy profilaktikada qu- yidagi dori vositalaridan birontasi ishlatiladi: 224 • bimugal (0,2 g.dan haftada 2 marta); • xlorxin (0,3 g.dan haftada 1 marta); • delogil (0,24 g.dan haftada 2 marta); • anodeaksin (0,4 g.dan haftada 1 marta); • xloridan (0,25 g.dan haftada 1 marta), akraxin (0,2 g.dan haftada 2 marta). Davolash. Bezgakka davo qilishda shifokor quyidagi masala- larni hal etishi kerak: a) bezgakning otkir xurujini tugatish; b) dastlabki va kechki retsidivlar yuz bermasligi choralarini korish; d) gameta tashib yuruvchilikni tugatish. Bezgak davosiga qollanadigan vositalar uch guruhga bolinadi: 1. Gametizotrop dorilar primetanin, xinin, proguanil, pi- rimetalit, sulfanilamidlar, tetratsiklin preparatlari. 2. Gistoshizotrop dorilar primoxin, xinotsid. 3. Gamontlarga tasir qiladigan dorilar primetalin, primoxin, xinotsid, proguanil. Bezgakka qarshi kurash. Bu kurash faqat sogliqni saqlash organlarining emas, balki umumdavlat ishidir. Bezgakka qarshi koriladigan tadbirlar uning barcha epidemiya zvenosiga qara- tilishi shartdir. Infeksiya manbayiga qarshi kurash bemorlarga togri va aniq kasallik tashxisini belgilash, bezgak bilan ogrigan bemorlarni, parazit tashib yuruvchilarni hisobga olish va davo- lashdan iborat bolishi lozim. Bezgak bilan ogrigan bemorlarni davolash epidemiyaga qarshi birinchi darajali ahamiyatga ega bolgan tadbirdir. Shuning uchun epidemiolog davolashni togri olib borishi va uning aso- siy prinsiðlariga amal qilinishini kuzatib turmogi zarur. Bez- gakni togri davolash prinsiðlari quyidagilardan iborat: 1. Òanlangan dori vositalari parazitning jinsiy va jinssiz shakl- lariga, parazitning eritrotsitar yoki ekzoeritrotsitar rivojlanishi bosqichlariga tasir qiladigan bolishi shart. 2. Parazitning jinsiy shakllari paydo bolguncha davolashni boshlash zarur. Bu, ayniqsa, tropik bezgakda muhimdir. 3. Bezgak tutishini yoq qilish hamda retsidivlarning oldini olish uchun sistematik ravishda va oxirigacha davolash zarur. Hozirgi vaqtda dorini togri tanlashdan tashqari, davolash usuli, shuningdek bezgakni toliq davolash kursi ham katta aha- miyatga ega. Amalda qanday preparat ishlatilishidan qati nazar, quyidagi bosqichlardan iborat boladi: 225 1. Bezgak tutishi aniqlangan vaqtdan boshlab sistematik ra- vishda davolash. 2. Chivinlar serharakat bolgan mavsum davomida davolashni oxiriga yetkazish yoki jamoat kimyoviy profilaktikasini otkazish. 3. Bezgakning kech boladigan retsidivlari oldini olish, kech retsidivlarga qarshi davolash. 4. Otgan yilgi bezgak qanday otkazilganligini aniqlash. 5. Davolash uchun ishlatiladigan vositalarning guruhlarini aniqlash. Bezgak infeksiyasining kirish yollari. Bezgak infeksiyasi chivin chaqqanida osha joy terisi orqali organizmga kiradi. Parazit, yuqorida aytib otganimizdek, toqimalarga kirib, undan qonga otadi va bezgak otkir davrida rivojlanishining gayrijinsiy bosqi- chini boshidan kechiradi. Bezgak tutmagan vaqtlarda parazit toqimalarda joylashadi. Bezgakda yashirin davr ortacha 814 kun davom etadi. Biroq, uch kunlik bezgakda yashirin davr 710 oy chozilishi mumkin. Bu uzoq latensiya deyiladi. Bezgak kasal- ligining qancha vaqt davom etishi plazmodiy turiga, davolash usullari va xarakteriga qarab turlicha boladi. Bezgak bilan kasallanish dinamikasini togri hisobga olish uchun quyidagilardan farq qilinmogi lozim: 1. Birlamchi kasallanish deb, bezgakning ilk bor tutishiga aytiladi. Birlamchi kasallanishning ikki xili, chunonchi, qisqa yashirin davri- dan song ogrish va uzoq latent davridan keyin ogrish farq qilinadi. 2. Bezgak retsidivlari yoki bezgak otkir xurujlarining takror- lanishi paytida erta va kech retsividlar farq qilinadi. Erta retsidivlar kasallik boshlangandan song 11,5 oy orasida boladi. Kech retsidivlar esa, odatda, bahorda, yani qish paytida uzoq vaqt tut- maganidan keyin boladi. 3. Rezinfeksiya, yani infeksiyani yangidan yuqtirib olish nati- jasida takror kasallanish. 4. Aralash infeksiya, yani oyning bir vaqtida bezgak parazit- larining ikki yoki uch turlari bilan kasallanish. 5. Parazit tashib yurish, yani infeksiyaning yashirin shakli. Bunda bezgak parazitlari periferan qonda bolsa ham, kasallik klinik epidemik manbayi sifatida vujudga kelishiga sabab boladi. Qishloq xojaligidagi bazi joylar, sanoatning ayrim turlari ham profilaktik tadbirlar korilmaganida bezgakning tarqalishiga sabab boladi. Kop sugorishni talab qiladigan qishloq xojaligi ekinlari ham anofeles chivini kopayadigan ochoq bolib qoladi. Bu jihatdan sholikorlik, ayniqsa, xavflidir. 226 Suv havzalari qarovsiz qolsa, ulardan togri foydalanilmasa, suv yuzasini kokatlardan tozalanmasdan havzaga suv quyilsa, uning qirgoqlari tozalab turilmasa, ayniqsa, suv kamayib ketgan vaqtlarda botqoqqa aylanib, anofeleslar kopayadigan joy bolib qoladi. Bezgak bilan kasallanish kasb-korga ham bogliq. Qishloq xojaligining ayrim tarmoqlari (sholikorlik)da ishlovchilar, torf olinadigan joylardagi ishchilar, suv transporti xodimlari, shuning- dek, kun boyi, jumladan, quyosh botgandan keyin ham ochiq havoda ishlaydiganlar bezgakni yuqtirish xavfini tugdiradi. Bezgak epidemiologiyasida tabiiy sharoitlar hal qiluvchi rol oynaydi, chunki infeksiyani yuqtiruvchi birdan bir sabab, ano- feles chivinining kopayishi ana shu tabiiy sharoitga bogliq. Kasallikning mavsumiy bolishi ham tabiiy omilga bogliq, chunki bezgak bilan kasallanish uni yuqtiradigan chivinlar faolligiga bogliq. Biroq, bezgakning mavsumiy kasallik ekanligi haqidagi masala ancha murakkab bolib qolmoqda. Bezgak mavsumiy chiziqlarining uch tiði farq qilinadi. Shi- moliy tið may oyida kopayib boradi. Janubiy tið, asosan, infek- siyani shu yil yangidan yuqtirib olgan kishilar hisobiga avgust sentabr oylarida kopayib ketadi. Orta mintaqa tiði uchun ikki shoxli chiziq xarakterlidir. Kasallikning birinchi kopayishi may oyiga togri kelib, retsidivlar hamda uzoq latensiyali kasalliklar hisobiga bilinmaydi, yani odam bezgak bilan ogrimaydi. Bezgakning epidemik zanjiri quyidagicha: odam chivinodam. Bezgakning asosiy manbayi odamdir, yani infeksiya bezgak kasalligi tutayotgan bemordan va ozi kasallanmay parazitni tashib yuruvchi kishidan yuqishi mumkin. Biroq, bemor qonida parazitning jinsiy shakllari bolgan vaqtdagina u infeksiya manbayi bolishi mumkin. Bezgakning tarqalishi uchun infeksiya manbayi (bemor yoki gameta tashib yuruvchilar), anofeles chivinlari va ular organizmida sporozoitlar kopayishi uchun qulay sharoit malum harorat bolishi kerak. Chivin organizmida sporozoitlar harorat 10°C dan yuqori bolgan taqdirdagina rivojlanib, kopaya oladi. Òashqi mu- hit harorati kotarilgan sari sporogoniya tezlashib boradi. Shun- day qilib, chivin biologiyasida harorat va suv asosiy rol oynaydi. Havo namligi ham katta ahamiyatga ega. Chivinning kopayishi uchun havoning nisbiy namligi 7080 % bolishi juda qulay sharoit yaratadi. Chivinlar, odatda, ozi kopaygan joydan uzoqqa uchmaydi. Chivinlar umri ortacha 23 kunga boradi, xolos. 227 Ozbekiston Respublikasi hududida bezgak ustidan epidemiologik nazoratni tashkil qilish Respublikamizda ayrim parazitar kasalliklar boyicha keng kolamda olib borilgan profilaktik choralar natijasida katta yutuq- larga erishildi. Kop yillardan buyon moskit lixoradkasi, visseral va antroponoz teri leyshmaniozi, ankilostomoz, amyobiaz sin- gari kasalliklar royxatga olingan emas. Kemiruvchilardan yuqa- digan teri leyshmaniozi, kanalar tashuvchi qaytalama tif kabi kasalliklar ham kamaygan. Mahalliy bezgak hodisalari ham uchra- mayapti. Shunga qaramasdan, songgi paytlarda parazitar kasalliklar boyicha epidemiologik vaziyat murakkablashmoqda. Masalan, Òermiz shahri va tumanida bezgak yuqishiga yol qoyilgan. Chet- dan keltirilgan tropik bezgakning yomon oqibatlarga olib kelgan hollari ham boldi. Malumki, respublikamizning xorijiy davlatlar, shu jumla- dan, epidemiologik jihatdan nosoglom vaziyatdagi mamlakatlar bilan tashqi iqtisodiy va madaniy aloqalari kundan kunga rivoj- lanib bormoqda. Bu esa, maxsus xizmat, aeroportlar va boshqa kelib-ketish tarmoqlarida xizmat korsatuvchi tibbiyot xodimla- ridan bezgakka, kanalar tashuvchi qaytalama tif yoki boshqa ka- salliklarga shubha qilingan, isitmasi yuqori bolgan shaxslarni oz vaqtida tekshiruvdan otkazish va kasallikni aniqlashda diqqat-eti- bor va ehtiyotkorlikni talab etadi. Buxoro, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatidagi yangi ochil- gan qoriq yerlarda aholining yoppasiga kemiruvchilardan otuvchi teri leyshmaniozi bilan kasallanish hollari uchramoqda. Samar- qand, Jizzax, Navoiy viloyatining ayrim hududlarida ham shu kasallikning «uxlayotgan» tabiiy ochoqlari xuruji kuzatildi. Namangan viloyatidagi visseral leyshmaniozining tabiiy ochoq- larida kasallikning uchrab turish holatlari qayd etilmoqda. Aka- ritsidlar taqchilligida va kasallikka qarshi tadbirlarning sifatsizli- gidan Fargona, Namangan viloyatida kanalar tashuvchi qaytalama tif kasalligi bilan ogrigan bemorlar bot-bot uchrab turibdi. Xorazm va Buxoro viloyatidagi teniarinxozning giðerende- miyali ochoqlarida aholini soglomlashtirish sekinlik bilan amalga oshirilmoqda. Shuningdek, Òoshkent, Fargona va Namangan vi- loyatida askaridoz va trixotsefaloz kasalliklari, bolalar jamoala- rida gijja kasalliklariga duch kelinmoqda. 228 Ozbekiston Respublikasida «Parazitar kasalliklar bilan ka- sallanishni kamaytirish boyicha chora-tadbirlar dasturi»ni ba- jarish choralari korilgan. Shahar hamda tumanlarda bezgak va boshqa parazitar kasalliklarning oldini olish boyicha otkazila- yotgan chora-tadbirlarning holatlari tibbiy kengashlarda har yili muhokama qilinadi. Barcha davolash-profilaktika muassasalarida isitmalagan kasallarni hisobga olish va ularni epidemiya mavsumida hammasini, epidemiya mavsumidan tashqari paytlarda klinik korsatkichlari boyicha bezgak hamda qaytalama tifga laboratoriya tekshiruvidan otkazilib kelinmoqda. Aholi ortasida parazitar kasalliklarning profilaktikasi boyicha sanitariya tashviqotlarini otkazish kuchaytirilmoqda: • fuqaro va sanoat obyektlari loyihalanayotganda, shuningdek, gidrotexnika va irrigatsiya inshootlari loyihalanayotganda, quri- layotganda yoki foydalanishga topshirilayotganda bezgakning ol- dini olish maqsadida anofelogen suv havzalarining paydo boli- shiga yol qoymaslik boyicha; • qoriq yerlarni yalpi ozlashtirish jarayonida, hayvonlardan otuvchi teri leyshmaniozi profilaktikasi maqsadida kemiruv- chilarning kopayib ketishiga sabab boladigan tashlandiq va qa- rovsiz maydonlar paydo bolishiga yol qoymaslik boyicha; • parazitar kasalliklar bilan kasallanishlar koproq uchrayotgan hududlarda. Bezgak ustidan epidemiologik nazorat, bu hududlarning bezgakka beriluvchanlik xususiyati va bezgak bilan kasallanishlar haqidagi malumotlarni toplash hamda ularning tahlili, zaruriy profilaktika va epidemiyaga qarshi tadbirlar otkazilishi, ularni orga- nish va samaradorligini oshirishni oz ichiga olgan tadbirlar tizilmasi. Bezgak ustidan epidemiologik nazorat davolash-profilaktika muassasalari (DPM) va Davlat sanitariya-epidemiologiya nazorati markazi (DSENM) xodimlarining maqsadga yonaltirilgan birgalikdagi faoliyati bilan amalga oshiriladi. Bezgak ustidan epidemiologiya nazorat tizilmasi, asosan, tort yonalishda faoliyat korsatadi: • axborot; • tashxis; • boshqaruv; • nazorat. 1. Axborot yonalishi bezgak hodisasi va ochoqlarini royxatga olish va hisoblash, hududning bezgakka beriluvchanligi va epi- 229 demik jarayonga tasiri bolgan tabiiy va ijtimoiy omillar haqidagi malumotnoma-varaqalar chop qilish, tibbiy muassasalar hamda tegishli mahkamalarni malumotlar bilan taminlashni oz ichiga oladi. Boshlangich malumotlarni esa, dastlab epidemiologlar (pa- razitologlar), entomologlar va ularning tuman-shahar DSENMla- ridagi yordamchilari yigib beradi. Viloyat (respublika) DSENMlari hududlarning endemiyalik xususiyatlariga kora, malumotlar hajmini belgilaydi. 2. Òashxis yonalishi bir qadar kengroq bolib, bu DPM va DSENMlardan tezkor faoliyatni talab etadi. DPM kasallarning (klinik va parazitologik) tashxisini, DSENMlar esa, belgilangan hududda epidemik jarayonlarning kechishi, uning sabablari, retro- spektiv va tezkor epidemiologik tahlilini, kasal va kasallik ocho- gidagi kuzatuvni oz ichiga olgan epidemiologik tashxis otkazadi. Shulardan retrospektiv epidemiologik tahlil bezgak bilan kasallanishning kop yillik va mavsumiy dinamikasi, epidemik jihatdan xavfli hududlarni korsatib beradi hamda epidemiyaga qarshi otkazilgan tadbirlarning samaradorligiga va kasallikning tarqalib ketishi ehtimoliga baho berish imkoniyatini yaratadi. Òez- kor tahlil korsatuvchi va ijtimoiy omillarni, kasallik qozgatuv- chilarini tashuvchi shaxslar va hududlar ustidan entomologik kuzatuvni, kasallanishning osish sabablarini va vaziyatni tezkor baholashni, har xil yoshdagilarning kasallanish ehtimoli va dara- jasini aniqlashni oz ichiga oladi. Bundan tashqari, bezgak bilan kasallanganlarning alohida bosqichdagi kasallik davomiyligini tahlil qilish lozim, yani bu kasallik belgilari paydo bolgandan to avjiga qadar: ulardan qon olish, ularni laboratoriyaga otkazish, tashxis qoyish, kasalni davolashni boshlash. Epidemiyali hududlardagi epidemiologik tahlilning zaruriy qismi bezgak ochoqlarining turini va bezgakning tahlili uchun epidemiologik, parazitologik, serologik, kartografik, statistik usul- lardan foydalaniladi. Retrospektiv va tezkor tahlil asosida mazkur hududning bezgak boyicha vaziyati qay darajada bolishi aniqlab beriladi. Baholash ikki xulosani keltirib chiqaradi: mavjud va- ziyatga nisbatan yaxshilanishi yoki yomonlashuvi mumkin. DSENMlar tomonidan har yili amalga oshiriladigan nazorat esa, bezgakka qarshi otkaziladigan tadbirlarning samarador- ligini nazorat qilish va epidemiologik nazorat tizimi ishining si- fatini moslashtirishdan iboratdir. 230 3. Òashkiliy-uslubiy yoki boshqaruv jarayoni, profilaktika va bezgakka qarshi tadbirlarni rejalashtirishni, har xil ish bajaruv- chilarni joy-joyiga qoyishni, bezgak epidemiologiyasi, klinikasi, diagnostikasi boyicha mutaxassislar tayyorlashni, uslubiy qol- lanmalar, tavsiyanomalar, varaqalar va boshqa hujjatlarni bosib chiqarish kabi vazifalarni kozda tutadi. Sanitariya-epidemiologiya xizmatlari mavjud epidemiologik vaziyatdan kelib chiqqan holda DPMlar bilan hamkorlikda bezgakka qarshi tadbirlarni ishlab chiqadi. Bezgak kop uchraydigan hududlarda bezgak yetilishi bilan olib boriladigan davolash-profilaktika tadbirlarining hajmi yuqum- lilik darajasiga qarab yuqori DSENMlar bilan kelishilgan holda belgilanadi. Epidemiya mavsumida uch kunlik bezgak olib kirilganda, uzoq inkubatsiyani hisobga olib otkaziladigan tegishli tadbirlarni kelgusi mavsumda ham otkazish kerak boladi. Bezgakning faol ochoqlarini soglomlashtirish uchun moljallangan tadbirlar kel- gusi uch yilda ham takrorlanadi. Bezgakka qarshi tadbirlarni mu- vaffaqiyatli otkazish uchun mavjud kasallik ochogining da- vomiyligi va kenglik doirasiga etibor berilishi zarur. Epidemiologik nazorat tizimida bezgak bilan kasallanishni oz vaqtida aniqlash va davolash, shuningdek, endemiyali va noende- miyali hududlarda uning tashuvchilarini aniqlab, kurash olib bo- rish otkaziladigan tadbirlarning asosini tashkil etadi. Bezgak bilan kasallanganlar va uning qozgatuvchi tashuvchilarini davolash Uch kunlik va oval-bezgak bilan kasallangan bemorlarni delagil va primaxin bilan, tort kunlik bezgak bilan kasallanganlar esa, delagil bilan davolanadi. Ana shu preparatlar qozgatuvchilarning qon va toqima shaklini bartaraf etilishini taminlaydi (radikal davolash). Davolash jarayoni boshdan oxirigacha faqat statsionarda olib boriladi. Òakroriy tekshiruvlar uchun davolashning tortinchi kuni va bemorning statsionardan chiqishi oldidan qon olinadi. Isitmalayotgan bemorlarni ogohlantiruvchi davolash klinik belgilarning rivojlanishini toxtatish (delagil, metakelfin, fansidar) va bezgakning boshqalarga yuqishining oldini olish (tindurin) maqsadlarida otkaziladi. Agar xorijdan kelgan shaxslarda tropik bezgakka shubha qilinsa, u holda qon olingandan song, klinik belgilari va anamnezga asoslanib, tezlik bilan davolash boshlab 231 yuboriladi, laboratoriya tekshiruvining natijalari kutib turilmaydi. Delagilga chidamli bezgakni davolash uchun xininga qoshimcha ravishda fansidar yoki metakelfin tavsiya etiladi. Kasallikdagi pa- razitlarga qarshi ishlatilayotgan dorilarning tasiri har kungi da- volash jarayonida nazorat qilib boriladi. Bezgak ochogini epidemiologik tekshirish Epidemiologik tekshirishdan maqsad infeksiya manbasini aniqlash, kasallikning paydo bolishi va tarqalishiga imkon be- ruvchi omillarni, kasallik ochogining chegaralarini belgilash hamda ochoqni bartaraf etish va u yerda soglom muhitni yaratish uchun eng samarali tadbirlarni olib borishdir. Epidemiologik tekshiruvga: anamnez yigish, kasalning klinik va parazitologik tekshiruvlar natijasiga baho berish, kasallikning mikroochogida parazitologik tekshiruv olib borish, kasallik ocho- gi bolgan bitta yoki bir necha aholi punktini epidemiolog, parazi- tolog, entomologlar yordamida tekshirib chiqishlar kiradi va shular natijasida kasallik ochogining chegarasi aniqlanib, epidemiologik tashxis shakllantirilib, bezgak va kasallik ochogi turkumlashtiriladi. Mukammal epidemiologik tekshiruvdan song maxsus karta (357-shakl) tolgaziladi, uning bir nusxasi va statsionarda davo- langan bemorning kasallik varaqasidan bir nusxasi viloyat yoki respublika DSENMiga yuboriladi. Òekshiruvlar natijasi togrisida epidemiolog telefon orqali yuqori DSENMlarning epidemiologiya (yoki parazitologiya) bolimlariga xabar beradilar. Kimyoviy profilaktika (mavsumiy va mavsum orasidagi) Mavsumiy kimyoviy profilaktika aniqlangan va mavjud man- balardan kasallikka nisbatan beriluvchan kishilarga bezgak yuqi- shining (delagil, tindurin) hamda bezgak bilan zararlangan ki- shilarda kasallik boshlanishining (tindurin) oldini olish maqsa- dida chivinlar samarali zararlanishi davrida otkaziladi. Kimyoviy profilaktika ayrim kishilarda ham otkaziladi, yani agar ular bezgak ochogiga yoki epidemiya ommaviy tus olgan hududga kelgan bolsalar. Mavsumiy kimyoviy profilaktika Ozbekistondagi kasallik ochoqlarida delagil yoki tindurin bilan yoshiga qarab, belgilangan miqdorda haftasiga bir marta otkaziladi. Shuningdek, kasallik 232 ochogiga kirib qolgan har qanday shaxs ham kimyoviy profi- laktikadan otishi shart. Bezgak chivinlarini kamaytirishga olib keluvchi mavsumiy kimyoviy profilaktika chivinlar insektitsidlarga organib qolgan joylarda kasallik yuqishi yoki kasallik korsatki- chini tezlikda kamaytirishi bilan katta ahamiyatga egadir. Mavsum oraligi kimyoviy profilaktikasi uch kunlik bezgak- ning songgi boshlangich belgilari paydo bolishi oldini olish maqsadida yuqish mavsumi tugagandan keyin yoki keyingi epide- miya mavsumi boshlanishi oldidan 14 kun davomida primaxin bilan otkaziladi. Mavsumiy va oraliq kimyoviy profilaktika otkazishni belgi- lashda epidemiologik vaziyatni, ochoqning kenglik doirasi va tav- sifi, bezgak bilan kasallanganlar soni va ochoqning turi hisobga olinadi. Kimyoviy profilaktika samarali bolishi uchun u aholini yuqori darajada qamray olishi, yaxshi tashkil qilingan bolishi Download 1.29 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling